Budowa zewnętrzna i szkielet ptaków

1. systematyka. Jest ona oparta na cechach anatomicznych.

PODGROMADA I : Bezgrzebieniowe ( biegające )

PODGROMADA II : Pływające ( np. pingwiny )

PODGROMADA III : Grzebieniowe ( latające )

2. budowa zewnętrzna. Sylwetka opływowa. Mała głowa zwężająca się ku przodowi z dziobem osadzonym na ruchliwej, o różnej długości szyi. Tułów jest duży, jajowaty. Kończyny przednie są przekształcone w skrzydła. Tylne służą do chodzenia, skakania i pływania. Ciało jest pokryte piórami. Nie wyrastają one równomiernie. Między nimi jest naga skóra. Rozmieszczenie to zwiększa swobodę działania mięśni w czasie lotu. Ptaki nielatające mają pióra rozmieszczone równomiernie. Pióra to przekształcone łuski rogowe gadów.

Pióro składa się z :

• dudka - osadzone w skórze i wypełniane powietrzem

• stosina - z gąbczastym wnętrzem

• chorągiewka - znajdująca się na stosinie, składająca się z :

• promieni

• promyków odchodzących od promieni i zakończonych haczykami ( haczyki zaczepiają się tworząc jedną gładką powierzchnię.

Pióra są wytworami naskórka i dzielimy je na :

• pokrywowe ( zawierające wszystkie elementy )

• puchowe ( bez haczyków )

• sterówki ( zawierające wszystkie elementy )

• lotki (zawierające wszystkie elementy )

• pióra nitkowate ( z miękką stosiną bez chorągiewek )

Pióra są wymieniane - zjawisko to nazywamy pierzeniem się. Następuje to dwa razy w roku :

• jesienią następuje zagęszczenie pierza

• wiosną przerzedzenie

Skóra jest sucha, bezbarwna, bez gruczołów. U niektórych ptaków występuje gruczoł kuprowy zawierający tłuszcz i tym tłuszczem niektóre ptaki ( np. kaczki, łabędzie ) za pomocą dziobów namaszczają sobie pióra. U niektórych ptaków ( np. indyk, kogut ) skóra ma ostrzejsze zabarwienie - czerwone.

3. szkielet. Lekki, wytrzymały, zwarty, zbudowany z kości pneumatycznych - wypełnionych powietrzem.

Kręgosłup :

• odcinek szyjny : 9 - 25 kręgów. Kręgi szyjne mają łuki górne, tworzące kanał rdzeniowy i wyrostki poprzeczne oraz stawowe

• odcinek piersiowy : 3 - 10 kręgów, z których wszystkie lub niektóre mogą być ze sobą zlane - ma to znaczenie w czasie lotu. Kości piersiowe zlane notarium od nich odchodzą żebra łączące się z mostkiem. Żebro dzieli się na dwa odcinki : grzbietowy i brzuszny. U ptaków latających na mostku jest grzebień kostny. Do niego doczepione są mięśnie klatki piersiowej poruszające skrzydłami. Ostatni krąg piersiowy zrasta się z :

• odcinek lędźwiowo-krzyżowy tworzący jedną zwartą kość - synkarium, składa się z 10 - 22 kręgów, stanowi on oparcie dla kończyn tylnich w czasie lotu. To zwarcie kręgosłupa wspomaga utrzymanie na długi czas poziomej pozycji kończyn

• mała ilość kości ogonowych z ostatnim sterczącym ku górze, na którym osadzone są sterówki

Czaszka

Zbudowana z kości lekkich, silnie spreumatyzowanych. Kości czaszki górnej tworząc jednolite sklepienie. Nie ma szwów. Są 4 kości potyliczne i kości słuchowe. W uchu środkowym jest 1 kosteczka - strzemiączka. Duże oczodoły, dziób. Od strony spodniej nie ma spodniego zamknięcia.

Pas barkowy

Duża kość krucza. Są 2 kości krucze opierające się na mostku oraz z końcem odchodzące do obojczyka i tworzące panewkę dla kości ramieniowej kończyny przedniej. Silnie związany z mostkiem. Blaszkowate, wydłużone, cienkie łopatki.

Pas miednicowy

3 pary kości :

• biodrowe

• kulszowe

• łonowe

Zrastają się ze sobą. Miednica od spodu jest otwarta - u samic umozliwia składanie jaj i lekki szkielet.

Kończyny przednie

Jedna kość ramieniowa. 2 kości przedramienia : promieniowa i łokciowa silnie rozwinięte kości nadgarstka : kosteczki drugiego szeregu zrastają się ze sobą i z kośćmi śródręcza tworząc 1 kość - agrawkę. 3 palce : kciuk, drugi z dwóch paliczków, trzeci z jednego paliczka.

Kończyny tylnie

Udo, podudzie, goleń silnie rozbudowany, delikatna strzałka, kość skokowa powstałą ze zlania kości nastopka i części kości śródstopia, stopa : 1 lub 2 kości śródstopia oraz 4 palce

4. mięśnie.

Największe na brzusznej stronie ciała :

• wiscelarne - gładkie, unerwione przez układ wegetatywny, budują organy wewnętrzne np. jelito.

• samotyczne - poprzecznie prążkowane

• białe - włókna grube, ubogie w sarkoplazmę, duże wysiłki, ale krótko, z nich zbudowane się mięśnie skrzydeł ptaków nielatających i bliskolatających ( bażanty, kuropatwy )

• czerwone - włókna z dużą ilością cytoplazmy, wąskie, długie, występują na nogach ptaków biegających ( strusie ) i na skrzydłach ptaków dalekolatających ( bociany, jaskółki )

.

© Copyright by Marcin Radoń

- 1 -

---