1.podział , struktura i właściwości związków organicznych. Pierwiastki które budują zwiazki organiczne to: a)węgiel(CO2, Co, kw.węglowy H2CO3, węglany, wodorowęglany)nie należa do zw.org. b) wodór c)tlen d)azot e)siarka f)fluorowce(fluor,chlor,brom,jod) g)fosfor h)pozostałe pierw. W sladowych ilościach. Znanych związków org.jest co najmniej 10 razy wiecej niż wszystkich pozostałych związków. Przyczynami takiego stanu rzeczy są: a) niezbyt duza reaktywność chemiczna połączeń węgla i wodoru. b) zdolnośc atomów węgla do łączenia się pomiędzy sobą nawet w bardzo długie, trwałe lańcuchy(proste lub złożone), przy czym łańcuchy mogą ulegac zamknieciu tworzac pierścienie, c) zdolnośc węgla do tworzenia tworzenia wiązań wielokrotnych(także z innymi pierw.) d)wiązania wegiel-wegiel i egiel-wodór sa bardzo silne. Podstawowymi pierw. w połączeniach org.jest węgiel ale do związków org. Nie zalicza się takich zwiazków węgla jak CO2,CO, weglany. Podział związków org.: a)alifatyczne, b) aromatyczne c)heterocykliczne, d)produkty pochodzenia naturalnego:białka, węglowodany, alkaloidy i inne. Pochodne weglowodorów-podzial ze względu na grupy funkcyjne. Grupy funkcyjne to ugrupowania atomów decydujące o właściwościach chemicznych związków org.np.-X,-OH,-CHO,-COOH itp.(X-pojedynczy atom fluorowców) R-gr.alkilowa(alkil-wywodzi się z weglowodorów alifatycznych) Ar-gr.akrylowa(akryl-wywodzi się z weglowodorow aromatycznych) -fluorowcopochodne R-X, Ar-X(X:F,Cl,Br,I) -alkohole R-OH, -fenole Ar-OH, -etery R-O-R,R-O-Ar,Ar-O-Ar, -aldehydy R-CHO,Ar-CHO, -ketony R-CO-R,Ar-CO-Ar,R-CO-Ar, -ks.karboksylowe R-COOH,Ar-COOH, -estry R-COOR,Ar-COOR,R-COOAr,AR-COOAr, -aminy R-NH2,Ar-NH2, -amidy R-COONH2, Ar-COONH2, -nitrozwiazki R-NO2,Ar-NO2, -tioalkohole(tiole) R-SH, -tioesty R-S-R, -kw.sulfonowe Ar-SO3H, R-SO3H. Węglowodory są to podstawowe grupy połączeń org. tzn.związki zbudowane z atomu węgla i wodoru.węglowodory ze względu na budowe szkieletu węglowego dzielimy na 2 główne klasy: 1)węglowodory alifantyczne a)nasycone: -alkany(CnH2n+2), -cykloalkany (CnH2n) b)nienasycone: -alkeny(CnH2n), -alkadieny(CnH2n-2), -alkiny(CnH2n-2) 2)aromatyczne: a)jednopierscieniowe: -o pierścieniach skondensowanych, -o pierscieniach nieskondensowanych. Związki nienasycone-zawieraja podwojne lub potrójne wiązania węgiel-węgiel. Zwiazki nasycone-zawieraja pojedyncze wiązania węgiel-węgiel. Węglowodory alifatyczne mogą łączyc się ze sobą tworząc: a)strukture łańcuchową b)strukture cykliczne.wąglowodory posiadaja struktury łańcuchowe mogą mieć łancuchy proste lub rozgałęzione, a te z kolei mogą być: -nasycone-atomy węgla połaczone sa tylko za pomocą pojedynczych wiązań węgiel-wegiel(-C-C-) -nienasycone-atomy węglapołączone są za pomocą wiązań podwójnych(-C=C-)lub potrójnych.wiązania wielokrotne (podwójne lub potrójne) mogą występowac w różnych ilościach.przy dwóch wiązaniach podwójnych wyróżnia się układy: -skumulowany C=C=C, sprzężony C=C-C=C, izolowany C=C-C-C-C=Cpołączenia cykilczne mogą być trój-,cztero-,...wieloczłonowe.
2.węglowodory alifatyczne-alkany i cykloalkany ALKANY są grupa węglowodorów noszących także nazwę węglowodorów nasyconych lub węglowodorów parafinowych(parafina).symbol alkanów -RH(R-grupa alkilowa).wróz ogolny CnH2n+2.hybrydyzacja atomu wegla-sp3.podstawowe wiązania:węgiel-węgiel,węgiel-wodór. Koncówka-an CH4-metan, C2H6-etan, propan, butan, pentan, heksan, heptan, oktan,nonan,dekan. W przypadku węglowodorów o budowie rozgałęzionej przyjmuje się reguły nazewnictwa systematycznego: 1)jako strukture podstawową stosuje się najdłuższy łańcuch 2)jeżeli kilka łańcuchów ma jednakową długość, to za podstawe przyjmuje się łańcuch o największej liczbie podstawników. 3)atomy węgla w łańcuchu podstawowym numeruje się tak, aby atom węgla przy którym znajduje się podstawnik(rodnik jednowartosciowy powstaly w wyniku odszczepienia jednego atomu wodoru z czasteczki weglowodoru)oznaczony był mozliwie najmniejszą liczba. 4)jeżeli takie same grupy alkilowe występuja w czasteczce kilka razy jako łańcuchy boczne to liczbę tych grup okresla się przedrostkiem di-, tri-,tetra-. 5)pozycje każdego podstawnika wykazyje się za pomoca odpowiednich liczb(lokanty) 6)jeżeli do łancucha podstawowego dołączonych jest kilka różnych grup alkilowych to wymienia się je kolejno w porzadku alfabetycznym. 7)nazwy podstawników tworzy się z nazwy węglowodoru przez zmiane koncówki-an na -yl (po spółgłoskach g,k,l piszemy -il).podstawniki oznaczaja się duza liczba R i noszą one ogolna nazwe alkiló.wzór ogólny alkilowego podstawnika nasyconego -CnH2n+1. np.2-metylopropan. Rodzaje izomerii jeżeli związki chemiczne o takim samym wzorze chemicznym: -mają taka sama budowe(nie sa izomerami) -różnią się budową(są izomerami), -jezeli atomy w cząsteczkach są połączone w różnej kolejnośc(izometria strukturalna), jeżeli atomy w czasteczkach sa połączone w takiej samej kolejności, ale są ułożone przestrzennie w różny sposób(stereoizomeria,izomeria przestrzenna)uwzgledniajac obrót wokół pojedynczego wiazania(izomeria konformacyjna) -nie uwzglednia obrotu wokół pojedynczego wiązania(izomeria konfiguracyjna) -nie uwzgledniając tetraedrycznej hybrydyzacji atomu wegla(izomeria geometryczna) -uwzględniając tetraedryczną hybrydyzację atomu węgla(izomeria optyczna) -związki chem. nie majace lustrzanych odbic(diastreoizomery) -zw.chem.mające lustrzane odbicie(enacjomery). Rzędowość atomów węgla atom węgla w grupie CH3, która jest I-wartościowa, to jest to tzw.pierwszorzedowy atom węgla. W grupie CH2 jest II-wartościowa, w grupie CH jest III-wartosciowa, w grupie C jest IV-wartosciowa. Wł. fizyczne alkanów zależne są od liczby atomów węgla w cząsteczce: C1-C4 są gazami, C5-C16 są cieczami, a wyżej są ciałami stałymi.nie rozpuszczają się w wodzie, rozpuszczaja się w eterze,benzenie i innych rozpuszczalnikach org. temp.wrzenia i topnienia zależą od budowy łańcucha.węglowodory o łańcuchu rozgałezionym mają niższą temp.wrzenia a wyższą topnienia od izomerycznych węglowodorów normalnych.są palne, a w odpowiednich warunkach-wybuchowe. otrzymywanie poza naturalnymi żródłamitakimi jak ropa naftowa, węgiel kamienny,gaz ziemny, alkany otrzymuje się syntetycznie w reakcjach: -synteza z pierwiastków C+2H2->CH4, -uwodornienie katalizowane Pt,Pd lub Ni: CO+3H2->CH4+H2O, CH2=CH2+H2->CH3-CH3, -reakcja halogenków alkilowych a w tym: *reakcja Wurtza-ma zastosowanie tylko do syntezy symetrycznych alkanów R1X+Na+XR1->R1-R1+2NaX *hydroliza odczynnika Grignarda(RX+Mg->RMgX)z woda lub innym słabym kwasem. *redukcja metalem w środowisku kwarcowym RX+2n+X+->RH+2n2++X -reakcja halogenków alkilów ze zwiazkami metaloorg. Substancja rodnikowa-atom lub grupa atomów, która dysocjuje zwykle jednym niesparowanym atomem.A-B+C-D->A-C+B-D ogolny schemat substancji(podstawiania). R-H+X2->R-X+HX podstawianie fluorowcem wodoru w alkanie.inicjowanie reakcji:X2->2X(obecność światła)R-H+X*2->R*+H-X, R*+X2->R-X+X*, R*,X* wolne(swobodne rodniki)-posiadaja niesparowany elektron. Wł. chemiczne alkany trudno ulegają reakcją jonowym, natomiast dość łatwo reakcjom wolnorodnikowym,szczególnie reakcom podstawiania. Przykladem jest reakcja halogenowania(R-H+X2->R-X+H-X), spalanie:CnH2n+2+(3n+1)O2->nCO2+(n+1)H2O, kraking:jest to reakcja mająca na celu rozkład cząsteczek węglowodoru na mniejsze cząsteczki.alkan->H2+alkany o mniejszych czasteczkach+alkeny.kraking może być termiczny(tepm.500-600stC) i katalityczny.platforming:polaczenie krkingu weglowodorów z ich cyklizacja i odwodorowaniem(aromatyzacja).katalizatorem jest zwykle platyna naniesiona na tlenek glinu.Pt/Al2O3. cykloalkany CnH2n węglowodory cykliczne nazwy tworzy się przez dodanie przedrostka cyklo- do nazwy odpowiedniego weglowodoru lancuchowego o tej samej liczbie atomów węgla.
3.alkeny,alkiny.addycja.eliminacja. ALKENY(oleiny) są grupa weglowodorów nienasyconych zawierajacych w swoich czasteczkach wiązanie podwojne >C=C<.wzór ogolny CnH2n.koncówka -en.etenC2H4, propenC3H6, hybrydyzacja atomów węgla -sp2.podstawowe wiazania miedzy atomami wegla: jednoÓ oraz jedno PI. Uklad wiazania:plaski(plaszczyzna).typ wiazania:Csp2-Csp2.dlugosc wiazania 1,34Ao.przykład CH2=CH2.energia wiazania:146kcal/mol. ALKINY(acetyleny) sa grupa weglowodorów nienasyconych, zawierajacych w swoich czasteczkach wiazanie potrojne -C_=C-.wzor ogolny CnH2n-2.koncówka:-in,(-yn). EtynC2H2, propynC3H4, butynC4H6.hybr.atomu wegla.-sp.podst.wiazania miedzy at.wegla. jedno Ó oraz dwa PI.ukł. wiazania:liniowy(osiowy).typ wiazania: Csp-Csp.dł.wiazania 1,203Ao.energia:200kcal/mol. Tworzenie nazw weglowodorów:1)jako strukture podstawowa wybiera się najdluższy łańcuch, który zawiera wiazanie nienasycone.2)polożenia wiazania nienasyconego w podstawowym lancuchu oznacza się odpowiednią cyfrą///9lokant)umiejscowiona na poczatku nazwy wyjsciowej struktury, numerację łańcucha rozpoczyna się od tego konca,blizej którego znajduje się wiazanie nienasycone.3)polozenie grup alkilowych(i innych)przylaczonych do łańcucha podstawowego oznacza się odpowiednimi cyframi(lokanty). Obok nazw systematycznych spotyka się nazwy zwyczajowe z koncówka -ylen. Wł.fizyczne alkenów i alkinów zalezne sa od liczby atomów wegla w czasteczce.pierwsze człony szeregu homologicznego C2-C4 są gazami.C5-C10 sa cieczami, a wyższe sa cialami stalymi.nie rozpuszczaja się w wodzie ,rozpuszczaja się w eterze naftowym,benzenie i innych rozpuszczalnikach organicznych.temp.wrzenia i topnienia zalezy od budowy lancucha.weglowodory o lancuchu rozgalezionym maja nizesz temp.wrzenia a wyższe temp.topnienia od izomerycznych weglowodorów normalnych. Alkeny i alkiny sa palne,a w odpowiednich warunkach nawet wybuchowe(acetylen). Addycja(przylączanie) >C=C<+XY->>CX-CY<. Regula markownikowa:podczas jonowej addycji czynnika elektrofilowego typu H-X do wiazania podwojnego węgiel-węgiel alkenu, atom wodoru czasteczki H-X przylacza się do tego atomu węgla, z którym polaczona jest już większa liczba atomów wodoru. eliminacja(odszczepianie)>CX-CY<->>C=C<+XY. Otrzymywanie alkenów -odwodnienie alkoholi(dehydratacja):reakcja wymaga obecnosci katalizatora (Al2O3 lub kwas) i ciepła.CH3-CH2-OH->CH2=CH2+H2O. odszcdzenienie(eliminacja)chlorowcowodoró(HX):(stężona zasada,podwyzszona temp,) CH3CHCH3+NaOH->CH2=CHCH2+NaBr+H2O,-odszczepianie(eliminacja) chorowców X2: CH3-CHBr-CH2Br+Zn->CH3-CH=CH2+ZnBr2, -odwodorowanie (dehydrogenacja)alkanów: CH3-CH(CH3)-CH3->CH3-C(CH3)=CH2+H2. wł. chemiczne alkenów.alkeny w porównaniu z alkanami sa znacznie bardziej reaktywne chemicznie z uwagi na reakcje addycji.addycja wodoru i halogenu. Alkeny pod wplywem wodoru,chloru i bromu przekasztalcaja się latwo w zwiazki nasycone, gdzie atomy wodoru i odpowiedniego halogenu przylaczane sa do sasiednich atomów wegla. *addycja wodoru(katalizator Pt,Pd,Ni)CH2=CH2+H2->CH3-CH3, *addycja halogenu CH3CH=CH2+Br2->CH3CHBr-CH2Br, *addycja HJ do propenu CH3CH=CH2+HJ->CH3CHJ-CH3, *addycja HBr do propenu CH3CH=CH2+HBr->CH3CHBr-CH3, *addycja HBr do but-2-enu CH3CH=CHCH3+HBr->CH3CHBr-CH2CH3, *addycja wody.woda przylacza się do bardziej reaktywnych alkenów w obecnosci kwasow tworzac alkohole. Reakcja przebiega zgodnie z regula markownikowa.CH3CH=CH2+H2O->CH3CH(OH)-CH3.otrzymywanie i wł. chemiczne alkinów.najprostrzym przedstawicielem alkinów jest etyn(acetylen)C2H2-otrzymywany na skale przemyslowa w reakcji hydrolizy wegliku wapiennego CaC2+2H2O->C2H2+Ca(OH)2 lub na drodze syntezy z pierwiastkami 2C+H2->C2H2 albo z metanem(temp.1500stC) 2CH4->C2H2+3H2.podwojna eliminacja HX(stęzony roztwor slabej zasady(koh) i podwyższonej temp.)pozwala uzyskac odpowiedni alkin R-CH2-CHX2->R-CH=CHX->R-C_=CH(alkin).acetylen oprócz spalania ulega wielu reakcjom przede wszystkim reakcja addycji i polimeryzacji.addycja wodoru do acetylenu: HC_=CH+2H2->CH3-CH3 *addycja halogenowodprów HX do acetylenu: HC_=CH+2H2->CH2=CHX, CH2=CHX+HX->CH3-CHX2, *addycja halogenów X2 do acetylenu: HC=CH+X2->CHX=CHX, CHX=CHX+X2->CHX2-CHX2, addycja wody do acetylenu: HC_=CH+HOH->CH3-CHO(aldehyd octowy)
4.benzen.substancja elektrofilowa.weglowodory aromatyczne.węglowodorami aromatycznymi nazywamy związki węgla i wodoru posiadające wspólna ceche zwaną aromatycznością.aby związek wykazywal charakter aromatyczny jego czasteczka musi: -mieć budowę cykliczną(atomy C oraz ewentualnie O,N,S muszą tworzyć zamkniety pierścien) i być płaska, -atomy tworzace pierścień muszą mieć orbitale typu p, które biorą udzial w tworzeniu zdelokalizowanego orbitalu kolowego typu PI, -sumaryczna liczba elektronów typu PI musi spełniac regułe N=4n+2 gdzie n=1,2,3,..(ilośc pierscieni).oznacza to ze charakter aromatyczny maja plaskie pierścienie zawierające:2,6,10,14,18,.. elektronów. Najbardziej znanym węglowodorem aromatycznym jest benzen C6H6.nazwy wegl.arom. sa tradycyjne i koncza się na -en.ogólnie zazywanie sa arenami. Wł. fizyczne.Węglowodany aromatyczne są cieczami lub ciałami stałymi. Praktycznie nierozpuszczalne w wodzie, dobrze rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych. Palne. Szkodliwe dla zdrowia. Wykazują właści wości toksyczne - są niebezpieczne zarówno w wypadku wdychania par jak i w zetknięciu ze skórą. otrzymywanie-niektóre rodzaje ropy naftowej (rektyfikacja), -przeróbka ropy naftowej (reforming, platforming),-smoła węglowa (sucha destylacja węgla),-synteza benzenu 3C2H2->C6H6 SUBSTYTUCJA ELEKTROFILOWA-substytucja elektrofilowa jest reakcją podstawienia, w której cząsteczka elektrolitowa X+ atakuje związek nukleofilowy(np.benzen).takimi substancjami elektrofilowymi są cząsteczki albo jony odznaczające się niedoborem elektronów (H+,AlCl3) Ar-H+X+->Ar-X+H+.wł.chemiczne.benzen reaguje z wodorem(addycja)w obecnosci katalizatorów uwodornienia(np.Ni,Pd,Pt)dają cykloheksan: C6H6+3H2->C6H12.benzen pyrzyłącza także (z trudnościa)chlor dając heksachlorocykloheksan: C6H6+3Cl2->C6H6Cl6.
5.fluorowcopochodne sa związkami org.zawierającymi w swoich czasteczkach atom fluorowca:-X(X=F,Cl,Br,J), inne okreslenia:chlorowcopochodne,halogenopochodne. Wzor ogolny: RX,ArX. Wiazanie atomu węgla z atomem fluorowca jest wiązaniem pojedynczym,wiazanie C-X jest wiazaniem polarowym. Nazwy tworzy się przez dodanie przed nazwe weglowodoru: -liczb oznaczających połączenie fluorowca, -liczebnika okreslającego liczbę atomów fluorowca, -przedrostka:fluoro-,chloro-,bromo-,jodo-.wł. fizyczne z powodu wiekszej masy cząsteczkowej halogenki alkilowe(halogenoalkany) maja znacznie wyższe temp.wrzenia niż alkany o tej samej liczbie atomów węgla w cząsteczce.przy okreslonej grupie alkilowej temp.wrzenia wzrasta ze wzrostem masy atomowej halogenu, w związku z czym temp. Wrzenia fluorku jest najnizsza,a jodku najwyższa.halogenki alkilowe mimo swej polarności nie rozpuszczaja się w wodzie, prawdopodobnie dlatego ze nie mogą tworzyc wiazań wodorowych.rozpuszczaja się one natomiast w typowych rozpuszczalnikach org.chlorowcopochodne są dobrymi rozpuszczalnikami. Wprowadzenie chlorowca do lancucha węglowodorowego obniża palność jodo-,bromo- i polichloropochodnych alkanów maja większa gęstość niż woda. są szkodliwe dla zdrowia.otrzymywanie.chlorowcopochodne można otrzymac stosując takie matody jak: -bezpośrednie fluorowcowanie R-H+X2->R-X+H-X(reakcja biegnie w obecności światła), -przyłączanie(addycja) fluorowcowodorów HX i fluorowców do alkenów i alkinów CH2=CH2+HCl->CH2Cl-CH3(chloroetan) CH2=CH2+Cl2->CH2Cl-CH2Cl(1,2-dichloroetan), -wprowadzanie fluorowca do pierścienia aromatycznego C6H6+Br2->C6H5Br+HBr(bromobenzan), -wymiana grupy hydroksylowej OH w alkoholach.R-OH->R-X(np.CH3CH2CH2OH+HBr->CH3CH2CH2Br+H2O).wł.chemiczne.pochodne halogenowe szeregu alifatycznegocharakteryzują się duża aktywnością chemiczna i służą do otrzymywania innych pochodnych. Substancja nukleofilowa.w wyniku reakcji substancji nukleofilowej otrzymujemy:alkohole,aminy,nitryle a dalej kwasy karboksylowe,tiole(merkaptany),sulfidy itp.dehydrohalogenacja jest to reakcja eliminacji i polega ona na równoczesnym oderwaniu atomu halogenu od atomu węgla oraz atomu wodoru od sąsiedniego atomu węgla:Ch3CH2CH2Cl—KOH(alkohol)CH3CH=CH2KOH(alkohol)CH3CH-ClCH3.reakcja przebiega z udzialemmocnej zasady(wodorotlenek potasu w alkoholu) i podwyższonej temp.w niektórych przypadkach reakcja ta prowadzi do powstania jednego alkenu, w innych natomiast do powstania mieszaniny.dioksynami okresla się duża grupe trwalych związków chemicznych będących chlorowcami pochodnymi związków aromatycznych. 6.alkoholami(ROH) nazywamy pochodne węglowodorów zawierające w cząsteczce grupę hydroksylowa -OH (nie zwiazaną bezpośrednio z pierścieniem aromatycznym). koncówka w nazwach systematycznych: -ol..podzial alkoholi: -alifatyczne i aromatyczne(CH3CH2OH-metanol,C6H5-CH2-OH-fenylometanol), -nasycone i nienasycone:(CH3CH2CH2OH-propan-1-ol,CH2=CHCH2OH-prop-2-en-1-ol), -jednowodorotlenkowe i wielowodorotlenkowe(CH3CH2OH-etanol,HO-CH2-CH2-OH-etano-1,2-diol)wzór CnH2n+1OH.wl. fizyczne.1)rozpuszczalnośc jest uzależniona od zawartosci atomów w czasteczce C1-C3 mieszają się z woda w kazdym stosunku, dla C4 rozpuszczalność w wodzie maleje, dobrze rozpuszczają się w polarnych rozpuszczalnikach organicznych.2)alkohole są cieczmi lub cialami stalymi,stan skupienia jest uzależniony od zawartosci atomów w czasteczce, temp.topnienia i wrzenia rosnie w miarę wzrostu ilości atomów węgla w czasteczce alkoholi,alkohole o malych czasteczkach sa lotne.3)alkohole są palne, opary alkoholi lotnych mogą być wybuchowe.4)alkohole sa mniej lub bardziej trujące.otrzymywanie. -hydroliza chlorowcopochodnych R-X+HOH->ROH+HX, -przyłącznie (addycja)wody do alkenówCH2=CH2+HOH->CH3-CH2OH, -reakcja aldehydów i ketonów RCHO+[h]->R-CH2-OH(alkohol pier.rzedu)RRC=O+[H]->RRCH-OH(alk.drugiego rzedu), -synteza z udzialem związków metaloorganicznych, -synteza z udzialem alkenu,bromowodoru,nadtlenku wodoru i NaOH, -katalityczna synteza metanolu CO+2H2->CH3OH,wl. chemiczne nie posiadaja wlasciwoasci kwasowych ani zasadowych.alkohole są związkami polarnymi z uwagi na polarną grupe -OH. Czasteczki alkoholi tworza wiązania wodorowe miedzy soba lub z czasteczkami wody. Fenolami(ArOH) nazywamy pochode węglowodorów zawierające w czasteczce grupe hydroksylowa -OH,bezposrednio związania z pierscieniem aromatycznym. Wł. fizyczne fenoli. Najprostsze fenole sa cieczami lub cialami stalymi o niskich temp.topnienia.stosunkowo wysokie temp.wrzenia spowodowane sa wystepowaniem miedzy czasteczkami wiazan wodorowych.fenol(hydroksybenzen) jest nieco rozpuszczalny w wodzie a wiekszosc pozostalych fenoli zosadniczo nie rozpuszcza się w wodzie.fenole sa bezbarwne, chyba ze ich czasteczki zawieraja jakoś grupe nadajaca zabarwienie.maja właściwości żrące i sa trujące.otrzymywanie fenoli.hydroksypochodne aromatyczne otrzymuje się z kwasów suflonowych w reakcji stapiania z NaOH lub KO.C2H5SO3H+NaOH->C6H5SO3Na+H2O, C6H5SO3Na+NaOH->C6H5OH+Na2SO3.wl.chemiczne.najbardziej charakterystyczna wlasciwoscia chem.fenoli jets ich kwasowosc. Etery(R-O-R1, R-O-Ar,Ar-O-Ar)gr.funkcyjna -O-.nazwy systematyczne wprowadza się z nazw alkenów, w których jeden lub wiecej atomów wodoru zastąpiono grupami-OR(grupa alkoksylowa)lub -OAr(gr.aryloksylowa)wł.fizyczne i otrzymywanie eterów.temp.wrzenia eterów sa mniej wiecej takie same jak temp.wrzenia alkanów o porownywalnych masach czasteczkowych i znacznie nizsze niż temp.wrzenia izomerycznych alkoholi.rozpuszczalność eterów w wodzie jest porownywalna z rozpuszczalnoscia alkoholi.etery sa latwopalne a pary eterów mogą być wybuchowe.etery stosowane sa jako rozpuszczalniki.nie tworza zwiazan wodorowych i dlatego maja stosunkowo niskie temp.wrzenia.(eter dimetylowy CH3-O-CH3).etery dwualkilowe otrzymuje się przez odwodnienie alkoholi w silnie kwasnym srodowisku(2ROH->R-O-R+H2O),inna metoda polega na reakcji alkoholanów lub fenolanów z halogenowęglowodorami(RBr+R-O-Na->R-O-R+NaBr).wł.chemiczne.wiazanie eterowe jest wiązaniem trwalym, trudno ulega dzialaniom czynników chemicznych. Wiązanie eterowe można rozerwac dzialaniem jodowodoru HJ. Aldehydami(R-CHO)nazywamy pochodne weglowodorów zawierające w czasteczce grupe aldehydowa -CHO.koncówka -al.wzor ogolny CnH2n+1CHO(HCHO-metanal,aldehyd mrówkowy,CH3CHO-etanal,aldehyd octowy,C2H5CHO-propanal,aldehyd propionowy).wł.fizyczne.1)stan skupienia:C1-wystepuje w stanie gazowym(aldehyd mrówkowy,formaldehyd),>C2-wystepuja w stanie ciekłym. 2)chrakterystyczne zapach: C1-C3-mają nieprzyjemny zapach, C4-C7-maja odrażającą woń, >C8-mają przyjemny zapach. 3)rozpuszczalność jest uzależniona od zawartości atomów w czasteczce(aldehyd mrówkowy rozpuszcza się w wodzie bardzo dobrze 36-40% roztwór wodny aldehydu mrów. to tzn.formalina. 4)rozpuszczaja się dobrze w rozpuszczalnikach org. otrzymywanie.aldehydy otrzymuje się nastepujacymi metodami: -utlenianie alkoholi I-szo rzedowych(RCH2OH+[o]-RCHO+H2O, np.C2H5OH+[o]CH3CHO+H2O, -utlenianie metylowych pochodnych benzenuC6H5CHCl2+H2OC6H5CHO+2HCl, -redukcja chlorków kwasowych(R-COCL+[H]R-CHO+HCl,np.CH3COCl+[H]CH3CHO+HCl.wł.chemiczne.aldehydy daja szereg reakcji uwarunkowanych obecnością grupy karboksylowej C=O.aldehydy podlegają różnym reakcjom: -utlenianiu(RCHO+[O]RCOOH), -redukcji(RCHO+[H]RCH2OH, -addycji alkoholi, -kondensacji aldolowej. Ketonami(R1-CO-R2,Ar1-CO-Ar2,R-CO-Ar)nazywamy pochodne węglowodorów zawierające w czasteczce grupe ketonową =CO.koncówka -on. Wzór:CnH2n+1-CO-CmH2m+1(CH3COCH3 aceton,CH3CH2COCH3butanon).wł.fizyczne. 1)są cieczami, 2)są latniejsze niż odpowiadające im alkohole. 3)rozpuszczają się w wodzie i w rozpuszczalnikach organicznych w tym samym stopniu co alkohole(acenot rozpuszcza się w wodzie bardzo dobrze), 4)są dobrymi rozpuszczalnikami organicznymi. 5)maja mała zdolnośc do krystalizacji, 6)są palne.otrzymywanie.ketony otrzymuje się nastepujacymi metodami: -utlenianie alkoholi II-go rzedowych (CH3)2CH-OH+[O]CH3-CO-CH3-H2O, -addycja wody do alkinów R-C_=CH+H2OR-CO-CH3.wł.chemiczne.ketony daja szereg reakcji uwarunkowanych obecością grupy karboksylowejC=O. Kotony podlegaja różnym reakcja: -redukjiRCOR1+[H]RCH(R1)-OH,np.CH3COCH3+[H](CH3)2CH-OH, -addycji alkoholi, -addycji pochodnych amoniaku, -kondensacji. Kw.rarboksylowe(RCOOH,ArCOOH)sa to pochodne węglowodorów zawierające w cząsteczce grupę karboksylowa -COOH. Wzór CnH2n+1COOH(HCOOH kw.mataniwy,mrówkowy,CH3COOH kw.etanowy,kw.octowy,C2H5COOH kw.prpoanowy,kw.propionowy).wł.fizyczne.1)rozpuszczalność jest uzalezniona od zawartosci atomów w czasteczce:C1-C4-mieszaja się z woda w każdym stosunku, C5-C12-rozpuszczaja się w bezwodnym alkoholu etylowym na zimno, >C13-rozpuszczaja się dobrze w rozpuszczalnikach org. 2)stan supienia jest uzalezniony od zawartosci at. w czas.:C1-C9-ciecz, >C9-ciala stale, 3)łatwo się krystalizuja, 4)są mało lotne.otrzymywanie.1)utlenianie alkoholi I-rz. R-CH2-OH+[O]=>RCOOH+H2O, 2)synteza z alkoholami i CO R-CN+H2O=>RCOOH(kataliza), 3)hydroliza nitryli R-CN+H2O=>R-COOH+NH3, 4)synteza z udzialem alkenów R-CH=CH2+CO+H2O=>R-CH2CH2COOH(kataliza).wł.chemiczne. -kwasowosc i tworzenie soli (reakcje dysocjacji i reakcje z metalami oraz wodorotlenkami z utworzeniem soli:RCOOHRCOO-+H+(CH3COOH+NaOHCH3COONa+H2O. Estrami(RCOOR1,ArCOOAr,RCOOAr,ArCOOR)nazywamy pochdne węglowodorów zawierające w czasteczce ugrupowanie estrowe -COO.(CH3COOC2H5 octan etylu,CH3COOCH3 octan metylu,HCOOC2H5 mrówczan etylu,HCOOCH3 mrówczan metylu). Reakcja estryfikacji RCOOH+R1OHRCOOR1+H2O(np.CH3COOH+C2H5OHCH3COOC2H5+H2O).inne reakcje otrzymywania estrów: -chlorek kwasowy+alkohol(RCOOCl+R1OH=>RCOOR1+HCl), -chlorek kwasowy+alkohol sodu(RCOOCl+R!Ona=>RCOOR1+NaCl), -chlorek alkilowy=sól kwasu karboksylowego (R1Cl+RCOONa=>RCOOR1+NaCl).wł.chemiczne. hydroliza kwasowa estrów(RCOOR1+H2ORCOOH+R1OH, np.CH3COOC2H5+H2OCH3COOH+C2H5OH), -hydroliz zasadowa estrów-zmydlanie(RCOOR1+OH=>RCOO-+R1OH, np.CH3COOC2H5+NaOH=>CH3COONa+C2H5OH)azotan etyluC2H5ONO2,trójazotan gliceryny(nitrogliceryna)C3H5(ONO2)3,siarczan dimetylu(CH3)2SO4. tłuszcze(tłuszczowce,lipidy,glicerydy)sa grupa związków chemicznych związanych z kwasami tłuszczowymi i jednego tylko alkoholu glicerolu(gliceryny)HOCH2CH(OH)CH2OH. Ich cecha wspólna jest: -względna rozpuszczalność w wodzie, -rozpuszczalność w rozpuszczalnikach org.jak eter,chloroform,benzen.najważniejszymi kwasami tłuszczowymi wchodza w skład glicerolów w charakterze nasyconym sa: -kw.palmitynowy CH3(CH2)14COOH, -kw.stearynowyCH3(CH2)16COOH.naważniejszymi kw.tluszczowymi wchodza w skład glicerydów o charakterze nienasyconym są: -kw.oleinowy CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH, -kw.linolowy CH3(CH2)4CH=CHCH2CH=CH(CH2)7COOH.gdy w skład tłuszczów wchodza kwasy nasycone,wówczas tłuszcze wystepują w stanie stałym.gdy w tłuszczach przeważają kwasy nienasycone,wówczas wystepują one w stanie ciekłym w postaci oleju. Reakcje tłuszczów pod względem chemicznym tłuszcze są substancjami obojętnymi.z reakcji,które maja praktyczne zastosowanie należy wynienic: -reakcja hydrolizy(tłuszcz +woda =>gliceryna+kw.tłuszczowy), 1)hydroliza kwasowa(C3H5(OCOC17H35)3+3H2OC3H5(OH)3+3C17H35COOH), 2)hydroliza zasadowa(zmydlanie)(C3H5(OCOC17H35)3+3NaOHC3H5(OH)3+3C17H35COOH), 3)hydroliza przegrzana parą wodna,. Mydło jest mieszaniną soli wyzszych kwasów tłuszczowych.zwykle są to sole sodowe,rzadziej potasowe, a czasami nagnezowe,wapniowe, żelazowe.mydła powstaja w reakcji hydrolizy glicerydów(zmydlanie tłuszczów).hydroliza ta prowadzi do otrzymania soli kwasów tłuszczowych(tzn.mydeł) i gliceryny. Detergenty -substancje org.otrzymywane syntetycznie mające zdolność obnizania napiecia powierzchniowego wody,emulgowania i dyspensowania.