Program nauczania przedmiotu obowiązkowego na Wydziale Lekarskim
w roku akademickim 2007/2008
Nazwa przedmiotu: Higiena i Epidemiologia
Osoba odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu:
Dr hab. Krystyna Pawlas prof. nadzw.
Nazwiska osób prowadzących zajęcia:
wykłady: |
|
ćwiczenia: |
|
|
|
|
|
|
|
Nazwa jednostki (jednostek) realizującej przedmiot:
Katedra i Zakład Higieny
Miejsce przedmiotu w programie studiów: Rok II Semestr IV (letni)
Liczba godzin
Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu |
Semestr letni |
||
|
W |
Ć |
S |
Katedra i Zakład Higieny |
15 |
35 |
- |
Razem: |
15 |
35 |
- |
Liczebność grup studenckich na podstawie Uchwały Senatu AM z 2007 r. wynosi: 24 osób
Cel nauczania przedmiotu:
Uwarunkowania stanu zdrowia. Znaczenie chorobotwórcze czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych w środowisku. Zaburzenia stanu zdrowia związane z jakością środowiska, stylem życia i czynnikami społeczno-ekonomicznymi. Podstawy higieny pracy. Higiena żywności i żywienia. Podstawowe typy zjawisk epidemiologicznych i metody ich badania. Epidemiologia chorób niezakaźnych i zakaźnych - epidemie, proces epidemiczny, dochodzenie i nadzór epidemiologiczny.
Efekt kształcenia - umiejętności i kompetencje:
Student powinien posiadać wiedzę dotyczącą praktycznej oceny wpływu czynników środowiskowych na zdrowie oraz metod zabezpieczenia się przed działaniem czynników szkodliwych. Nabyć praktyczną umiejętność oceny sposobu odżywiania się i oceny stanu odżywienia organizmu. Umieć ocenić stan sanitarny osiedli, zakładów pracy i obiektów szkolnych jak również posiąść znajomość zasad higieny nauczania i oceny rozwoju fizycznego dzieci szkolnych. Umieć poprowadzić dochodzenie epidemiologiczne w przypadku konkretnej choroby oraz nabyć umiejętność wykorzystania i zastosowania informacji epidemiologicznej do oceny sytuacji zdrowotnej.
Zasadnicze treści przedmiotu
Higiena: Czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne w wodzie, powietrzu i glebie oraz skutki zdrowotne narażenia na te czynniki. Smog zimowy i letni , skutki zdrowotne narażenia na smog letni i zimowy. Zanieczyszczenie środowiska domowego. Czynniki szkodliwe na stanowisku pracy. Pojęcia: ekspozycji, narażenia, ryzyka , okres latencji, okres półtrwania, zależność dawka- odpowiedź. Pojęcia wskaźników biologicznych ( biomarkerów) i kategorie biomarkerów. Wartości dopuszczalne w środowisku i materiale biologicznym. Definicje: NDN,NDS i DBS. Czynniki związane ze stylem życia i środowiskiem psychospołecznym ( otyłość, uzależnienia, wpływ stresu na stan zdrowia) oraz zachowania prozdrowotne. Podstawowe składniki pokarmowe i zanieczyszczenia żywności. Normy żywieniowe i zasady prawidłowego żywienia. Pojęcia choroby zawodowej, chorób środowiskowych i cywilizacyjnych. Zasady profilaktyki chorób środowiskowych. Sposoby uzdatniania i dezynfekcji wody, wymagania dla wody do picia. Epidemiologia: Definicja , przedmiot i funkcje epidemiologii, Podstawowe typy badań stosowane w epidemiologii: Epidemiologia Opisowa [Typy zmiennych, wartości średnie, miary rozrzutu i ich znaczenie. Rodzaje badań epidemiologicznych: opisowe, przekrojowe, kohortowe, kliniczno-referencyjne, ekologiczne oraz ich cele, wady i zalety. Zasady i sposoby doboru prób badawczych, reprezentatywność próby. Pojęcia randomizacji, próby ślepej, próby podwójnie ślepej, placebo, czynniki zakłócające. Rodzaje błędów w badaniach epidemiologicznych: błąd selekcji, pomiaru, przypadkowy, systematyczny, definicja tzw. pułapki ekologicznej, efekt „zdrowego pracownika”. Pojęcie epidemiologicznej triady opisowej ( osoba, miejsce, czas). Mierniki stanu zdrowia ludności stosowane w epidemiologii oraz pojęcia: zachorowalności, chorobowości, umieralności, śmiertelności, wczesnej i późnej umieralności niemowląt, umieralność okołoporodowa.] Epidemiologia analityczna [Pojęcie „wiedzy i praktyki opartej na dowodach naukowych” ( evidence based medicine). Zasady i formułowanie hipotez badawczych w epidemiologii. Testy statystyczne znamienności różnic. Testy statystyczne znamienności zależności zmiennych. Znamienność statystyczna badań. Wnioskowanie przyczynowo-skutkowe w chorobach zakaźnych i niezakaźnych ( kryteria Hill'a, postulaty Henkle-Kocha). Bazy bibliograficzne i pakiety programów statystycznych przydatnych w badaniach biomedycznych. Epidemiologia Środowiskowa [Pojęcia endemii, epidemii, pandemii. Pojęcie „łańcucha epidemicznego”, zasady opracowania ogniska epidemicznego i zasady rozpoznawania epidemii. Bioterroryzm. Przyczynowość chorób. Związek dawka -efekt, ryzyko bezwzględne, ryzyko względne, ryzyko przypisane. Zapobieganie I, II i III fazy. Badania przesiewowe. Monitoring biologiczny. Zakażenia szpitalne i profilaktyka zakażeń]. |
Tematyka poszczególnych wykładów, ćwiczeń i seminariów
Wykłady - Semestr letni |
||
Tematyka wykładów |
Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia |
|
Wpływ różnych czynników i warunków środowiskowych na częstość i rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych i niezakaźnych oraz różnych zmian w stanie zdrowia. |
Dr hab. Krystyna Pawlas prof. nadzw. |
|
Definicje, cele i zadania epidemiologii. Podziały nauk epidemiologicznych. |
—║— |
|
Elementy demografii lekarskiej. Źródła informacji o stanie zdrowia ludności. Zdrowie i metody jego oceny. Mierniki zdrowia pozytywne i negatywne. Metody oceny stanu zdrowia ludności. |
—║— |
|
Elementy statystyki epidemiologicznej. Zasady analizy epidemiologicznej i planowanie badań epidemiologicznych. |
—║— |
|
Epidemiologia środowiskowa. Typy badań epidemiologicznych. Wytyczne do wnioskowania przyczynowego w badaniach epidemiologicznych. Mierniki ryzyka i metody oceny ryzyka. Standaryzacja. |
—║— |
|
Epidemiologia chorób zakaźnych. Pojęcia podstawowe, przykłady. Szczepienia ochronne. Postępowanie w ognisku epidemii. Zatrucia pokarmowe. Epidemiologia zakażeń wirusem HIV i choroby AIDS oraz wirusowych zapaleń wątroby. Epidemiologia zakażeń szpitalnych. |
—║— |
|
Epidemiologia chorób niezakaźnych. Epidemiologia chorób nowotworowych. Choroby cywilizacyjne. Epidemiologia choroby niedokrwiennej serca. Aktualna sytuacja epidemiologiczna w Polsce. Profilaktyka. |
—║— |
|
Ćwiczenia - Semestr letni |
||
Tematyka ćwiczeń |
Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia |
|
Higiena żywienia i żywności. Zasady racjonalnego odżywiania. Podstawowa i ponadpodstawowa przemiana materii, oblicznie własnej PPM oraz całkowitego zapotrzebowania energetycznego na podstawie współczynników aktywności. |
dr Iwona Markiewicz - Górka
|
|
Higiena żywienia i żywności. Nieprawidłowy stan odżywienia organizmu (niedożywienie , otyłość , niedobory specyficzne). |
dr Iwona Markiewicz - Górka |
|
Choroby związane z niedpowiednim żywieniem. Miażdżyca i choroby układy krążenia, charakterystyka choroby, czynniki ryzyka i zasady diety w profilaktyce miażdżycy. Nowotwory i rola diety w rozwoju i zapobieganiu nowotworom. |
dr Iwona Markiewicz - Górka |
|
Pola i promieniowanie elektromagnetyczne w środowisku życia i pracy życia i pracy. Źródła narażenia i oddziaływanie na organizm promieniowania i pól elektromagnetycznych wysokiej i niskiej częstotliwości. |
dr Iwona Markiewicz - Górka |
|
Chemiczne zanieczyszczenia środowiska życia: Czynniki środowiskowe kształtujące stan zdrowia. Chemiczne zanieczyszczenia atmosfery (źródła i rodzaje zanieczyszczeń, drogi wnikania i biotransformacja w organizmie, skutki zdrowotne wybranych zanieczyszczeń i trucizn środowiskowych ). |
dr Magdalena Sokołowska |
|
Globalne następstwa zanieczyszczenia atmosfery i ich wpływ na zdrowie człowieka: cykl fotochemiczny tlenków azotu i węglowodorów w atmosferze, smogi: londyński i kalifornijski, efekt cieplarniany, kwaśne deszcze, dziura ozonowa. |
dr Magdalena Sokołowska |
|
Jakość wody pitnej i jej uwarunkowania. Właściwości fizykochemiczne wody, znaczenie wody dla ustroju, źródła i rodzaje zanieczyszczeń obecnych w wodzie oraz ich toksyczny wpływ na organizm człowieka (chemiczne i biologiczne zanieczyszczenia wody). |
dr Magdalena Sokołowska |
|
Badania fizykochemiczne i biologiczne wody. Procesy samooczyszczania się wód. Procesy fizykochemiczne oczyszczania wody. Sposoby uzdatniania i dezynfekcji wody, wymagania dla wody do picia. |
dr Magdalena Sokołowska |
|
Zanieczyszczenia środowiska życia i pracy: podstawowe pojęcia - ksenobiotyk, trucizna, toksyna, zatrucie. Elementy toksokinetyki i toksodynamiki. Ustawa o substancjach chemicznych. Substancje toksyczne w środowisku pracy. |
lek med. Marcin Zawadzki |
|
Zagrożenia związane z placówkami opieki zdrowotnej. Zakażenia szpitalne: pojęcia główne czynniki etiologiczne, źródła, formy kliniczne, czynniki ryzyka. System kontroli zakażeń szpitalnych. Zakażenia szpitalne personelu. Gospodarka odpadami medycznymi. |
lek med. Marcin Zawadzki |
|
Elementy higieny i medycyny tropikalnej: szczepienia ochronne i choroby tropikalne. |
lek med. Marcin Zawadzki |
|
Wybrane zagadnienia dotyczące międzynarodowej polityki promocji zdrowia. Jednostki zaangażowane w programy promocji zdrowia. Podstawowe założenia międzynarodowej polityki promocji zdrowia oraz obecny kierunek działań na świecie. Przedstawicielstwo i struktura Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w Polsce. |
mgr Katarzyna Hombek - Urban |
|
Środowisko mieszkaniowe. Chemiczne i biologiczne zanieczyszczenia środowiska mieszkalnego - gleby. Schorzenia związane z budownictwem (schorzenia zależne od budownictwa i zespół złego budownictwa). Chemiczne skażenie pomieszczeń zamkniętych (tworzywa sztuczne, substancje pomocnicze: azbest, rozpuszczalniki organiczne, materiały błonotwórcze, dym tytoniowy). Biologiczne skażenie pomieszczeń zamkniętych (aerozol biologiczny, grzyby, roztocza). |
mgr Katarzyna Hombek - Urban |
|
Środowisko indywidualne: rola aktywności fizycznej w zachowaniu i utrzymaniu zdrowia. Higiena psychiczna: charakterystyka reakcji stresowych, biologiczne podstawy powstawania uzależnień, narkomanie, lekomanie, nikotynizm, alkoholizm, sen i zaburzenia snu. |
mgr Katarzyna Hombek - Urban |
|
Kolokwium zaliczeniowe. |
dr Iwona Markiewicz - Górka; dr Magdalena Sokołowska; lek med. Marcin Zawadzki; mgr Katarzyna Hombek - Urban |
|
Kryteria zaliczenia przedmiotu: egzamin teoretyczny i praktyczny
Egzamin teoretyczny - kryterium zaliczenia: Egzamin ustny |
Egzamin praktyczny - kryterium zaliczenia:
|
Literatura:
Zalecana literatura: 1. Grzybowski A, Jethon Z (.red) Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa - wyd. PZWL, Warszawa 2000 2. Marcinkowski JT ( red) Higiena wybrane zagadnienia profilaktyki w zawodach medycznych wyd. Akademia Medyczna w Poznaniu 2001 3. Jabłoński L.: Epidemiologia wyd. PZWL Warszawa 1995 4. Jabłoński L.: Epidemiologia Folium Lublin 1999 5. Jędrychowski W.: Podstawy epidemiologii, wprowadzenie i metody oraz materiały ćwiczeniowe, wyd. N, Kraków 1993. 6. Jeljasiewicz J.: Zakażenia szpitalne, Probl. Diagnostyki i Terapii, Warszawa 1982 7. Sutkowski H. (red.): Epidemiologia - materiały do ćwiczeń. AM w Łodzi, Łódź 1997. |
Podpis osoby odpowiedzialnej za nauczanie przedmiotu:
Dr hab. Krystyna Pawlas prof. nadzw.
Podpisy osób współodpowiedzialnych za nauczanie przedmiotu ( w przypadku przedmiotów koordynowanych)