Wykład 10
SEN I JEGO ZABURZENIA
STANY NAGLĄCE W PSYCHIATRII
SEN
Dwa stany występujące naprzemiennie:
NREM - non rapid eye movement
REM - rapid eye movement
NREM
stan czuwania do stadium1: zwolnienie czynności z 8 - 12 to 3 - 7 cykli
stadium 2: wrzeciona snu (12 - 14 cykli), zespoły K (trójfazowe)
stadium 3 and 4: fale delta, slow wave sleep (SWS)
REM (sen paradoksalny)
wzrost tętna, oddechów i ciśnienia krwi
erekcja prącia, zahamowanie ruchowe, sny obrazowe
Zmiany neurohormonalne związane ze snem
hormon wzrostu
maksymalne wydzielanie podczas pierwszego snu NREM
ACTH i kortyzol:
Maksymalne wydzielanie we wczesnych godzinach rannych
[obrazeczki w wykładzie]
FIZJOLOGIA SNU
Sen w zależności od wieku
noworodek przesypia 2/3 doby (50% REM)
średnie biologiczne zapotrzebowanie na sen 7 - 8 godzin
w wieku starszym - ubytek stadiów 3 i 4 NREM
Struktury mózgu związane ze snem
układ siatkowaty pnia mózgu
podwzgórze: jądro nadskrzyżowaniowe
część podstawna przodomózgowia
Substancje chemiczne związane ze snem:
neuroprzekażniki: serotonina, acetylocholina, noradrenalina
Peptyd wyzwalający sen delta, cytokina IL - 1, hipokretyna
[kolejny obrazek a nawet dwa]
ZABURZENIA SNU:
DYSSOMNIE
zaburzenia ilości i dystrybucji snu
bezsenność (insomnia)
trudności w zapoczątkowaniu i utrzymaniu snu
nadmierna senność (hipersomnia)
zwiększona ilość snu lub senność w ciągu dnia
zaburzenia rytmu sen - czuwanie
zaburzenia okołodobowej regulacji snu
PARASOMNIE:
Nieprawidłowe zjawiska występujące podczas snu lub w okresie przejścia miedzy stanami snu i czuwania
Definicje bezsenności na slajdzie w wykładzie
EPIDEMIOLOGIA BEZSENNOŚCI
około 1/3 populacji
u 10 - 15% nasilenie umiarkowane lub ciężkie
1,5 x częstsze u kobiet
częste w wieku starszym
LECZENIE BEZSENNOŚCI PIERWOTNEJ
Higiena snu
wykluczenie niekorzystnych i stwarzanie korzystnych warunków dla snu
Leki nasenne
pochodne benzodiazepiny: nitrazepam, estazolam
działające na receptory benzodiazepinowe: zopiklon, zolpidem, zaleplon
niektóre leki przeciwdepresyjne: amitryptylina, mianseryna, mirtazapina
atypowe leki przeciwpsychotyczne
inne: melatonina
Psychoterapia behawioralno poznawcza
kontrola bodźców związanych z zasypianiem, progresywna relaksacja itp.
Występowanie bezsenności w grupach wiekowych ( slajd w wykładzie )
NIEKTÓRE DYSSOMNIE
Narkolepsje
objawy: senność w ciągu dnia, katapleksja, omamy hipnagogiczne, porażenie senne
leczenie: leki stymulujące, modafinil
Bezdech senny pochodzenia obstrukcyjnego
objawy: okres zwolnienia oddechu lub bezdechu (>5 epizodów) w nocy, senność w ciągu dnia
leczenie: podawanie powietrza pod ciśnieniem
Zaburzenia okołodobowego rytmu snu
Jet lag, praca zmianowa
Leczenie: melatonina, fototerapia
Zespół niespokojnych nóg
objawy: nieprzyjemne uczucie niepokoju w nogach (stopach) w trakcie snu
leczenie: leki dopaminergiczne, benzodiazepiny
PARASOMNIE
Zaburzenia okresu sen - czuwanie
myokloniczne ruchy kończyn (zasypianie, budzenie)
mówienie przez sen
Związane ze snem NREM
niepełne przebudzenie ze stadiów 3 i/lub 4, niepamięć przebytego epizodu
sennowłóctwo
lęki nocne (napady paniki)
zamroczenie senne
Związane ze snem REM
koszmary senne
REM - related behavioral disorder:
Pobudzenie ruchowe związane z marzeniem sennym (brak relaksacji mięśni)
RODZAJE BEZSENNOŚCI W ZABURZENIACH PSYCHICZNYCH:
Schizofrenia (ogólna bezsenność)
Mania
znaczne zmniejszenie potrzeby snu lub jego brak
uczucie wypoczynku następnego dnia
Depresja
zmniejszenie latencji snu REM
wczesne budzenie
Depresja atypowa
hipersomnia
Zaburzenia lękowe
trudności w zasypianiu
sen przerywany
STANY NAGLĄCE W PSYCHIATRII
POBUDZENIE I AGRESJA
Psychozy: zespół paranoidalny, maniakalny
Organiczne uszkodzenie OUN
ostre zaburzenia świadomości w chorobach neurologicznych
uraz mózgu
zespół płata czołowego
padaczka
Alkoholizm
upojenie proste (patologiczne)
majaczenie drżenne
Nadużywanie substancji psychoaktywnych
zatrucie
zespół abstynencyjny
psychoza
Pobudzenie wywołane lękiem (bez agresji)
depresja agitowana
napad paniki
Inne przyczyny
dekompensacja osobowości nieprawidłowej
zespół bólowy
POSTĘPOWANIE
Diagnoza - wywiad, obserwacja
Leczenie farmakologiczne (neuroleptyki, benzodiazepiny )
Ew. zastosowanie przymusu bezpośredniego
ZABURZENIA ŚWIADOMOŚCI
Przyczyny somatogenne i organiczne:
infekcje ogólne i OUN
Alkoholizm: intoksykacja, zespół odstawienia (delirium)
Niewydolność krążeniowa, oddechowa, nerek, wątroby
Zaburzenia hormonalne: hiper- i hipoglikemia, tyreotoksykoza
Urazy głowy
Udar mózgu: niedokrwienie, krwiak, krwotok
Padaczka
Zatrucia lekami i środkami psychoaktywnymi
Leki psychotropowe, przeciwparkinsonowskie, kardiologiczne, hormonalne
Substancje psychostymulujące, halucynogenne
Postępowanie:
Diagnostyka
Leczenie przyczynowe choroby podstawowej
Farmakoterapia (pochodne benzodiazepiny, leki neuroleptyczne)
SAMOBÓJSTWO
Samobójstwo a zaburzenia psychiczne
Obecność choroby lub zaburzeń psychicznych zwiększa 12x ryzyko popełnienia samobójstwa
U 60% chorych, które popełniły samobójstwo, w chwili popełnienia występowały zaburzenia psychiczne
Częstości samobójstw w poszczególnych chorobach:
choroby afektywne: ok. 20% chorych (> 50% zachowania samobójcze)
schizofrenia: 10% chorych
Czynniki ryzyka popełnienia samobójstwa:
Obecność zaburzeń psychicznych: depresja, schizofrenia, uzależnienia (alkoholizm)
Współistnienie kilku zaburzeń psychicznych
Samobójstwa w rodzinie
Próby samobójcze w przeszłości, zwłaszcza o poważnym charakterze
Poważne wydarzenie stresowe
Ciężka choroba somatyczna
Starszy wiek
Mężczyźni częściej dokonują samobójstw skutecznych, kobiety częściej dokonują prób samobójczych
USTAWA O OCHRONIE ZDROWIA PSYCHICZNEGO
Przyjęcie wbrew woli do szpitala psychiatrycznego (art. 23)
Kryteria:
Bezpośrednie zagrożenie własnemu życiu (np. ryzyko zamachu samobójczego)
Bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia (np. agresja czynna wobec otoczenia lub jej groźba )
Powyższe zachowania wynikają z istnienia choroby psychicznej
Zastosowanie przymusu bezpośredniego ( art. 18 )
Kryteria:
zamach przeciwko życiu własnemu lub życiu i zdrowiu innej osoby
zamach przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu
gwałtowne niszczenie lub uszkadzanie przedmiotów
Sposoby:
przytrzymanie
przymusowe zastosowanie leków
unieruchomienie
izolacja
6