POLIGRAF (WARIOGRAF)

• temat zaciekłych dyskusji;

twórcy

• Cesare Lombroso - kryminolog włoski - 1895 - wpadł na trop fizjologicznych objawów kłamstwa - ciśnienie;

• William Moulton Marston - psycholog z Harvardu - 1915 - pierwszy prymitywny detektor kłamstwa;

• Założenia teoretyczne

• kiedy człowiek kłamie, wzrasta poziom pobudzenia emocjonalnego, co objawia się zmianą wielu wskaźników fizjologicznych;

• najlepszym predyktorem kłamstwa jest oporność elektryczna skóry;

• ważne - poligraf nie wykrywa kłamstwa, a jedynie przekonanie osoby badanej, że w danej chwili kłamie;

ZASTOSOWANIE

• wywiad i kontrwywiad przy rekrutowaniu nowych współpracowników (w Polsce od lat 50-tych)

• w sądownictwie - w Polsce tylko w sądach wojskowych; w innych krajach - szerzej;

• przy przyjmowaniu nowych pracowników przez agencje rządowe (UOP), i firmy prywatne (w USA od 1988 roku mogą stosować wyłącznie CIA, FBI i NSA)

• przy rekrutacji do pracy w policji (większość stanów USA)

• brak uregulowań prawnych dotyczących szkolenia poligraferów;

• Stowarzyszenie Poligraferów Polskich - 30 osób

Koszt poligrafu - 10-15 tys. dolarów

procedura

• badanie w całości może trwać 3-4 godziny; sam pomiar fizjologiczny ok. 15 minut;

• wywiad - uchwycenie ogólnego obrazu osobowości badanego i skłonności do kłamstwa; wywiad ma wytworzyć u badanego przekonanie, że jeśli jest niewinny, badanie wykryje jego niewinność, a jeśli kłamie, badanie wykryje kłamstwo;

• testy stymulujące - mają wyzwolić u badanego przekonanie o nieomylności procesu badania - zabawa w ukrywanie wybranej karty - badany wybiera kartę i wkłada ją do talii kart, a zadaniem testującego jest odkrycie, którą kartę wybrał badany (karty są znakowane) - testy mają wzmocnić lęk przed ukrywaniem prawdy;

• czasem stosowany test kłamstwa bezpośredniego (DLT - Directed Lie Test) - pytania kontrolne, na które badacz zna odpowiedź - badany ma kłamać; powstaje indywidualna baza wskaźników uzyskiwanych przy pytaniach krytycznych;

- właściwe badanie - badający zadaje pytania, badany odpowiada,

a poligraf mierzy: szybkość tętna, szybkość oddychania, reakcje elektrodermalne, zmiany napięcia mięśni, ruchy gałek ocznych; dane bezpośrednio przekazywane do komputera;

- modyfikacja metody - pytania mogą dotyczyć szczegółów przestępstwa, które mogą być znane tylko winnemu - GKT - Guilty Knowledge Test (test ukrywanej wiedzy o czynie)

WĄTPLIWOŚCI - ARGUMENTY PRZECIW STOSOWANIU POLIGRAFU

• osoba podejrzana może być w stanie podwyższonego napięcia bez względu na to, czy jest winna - może np. reagować lękiem na pytania związane z zarzucanym przestępstwem;

• osoby lojalne i prostolinijne mogą być szczególnie narażone na błąd pomiaru;

• wielu wytrawnych kłamców zachowuje wysoki poziom samokontroli;

• zażycie środków uspokajających może wpłynąć na „uniewinnienie”;

• można wzmocnić wyniki w teście bezpośredniego kłamstwa poprzez autostymulację - pinezka w bucie, przygryzienie języka;

• przypadek Aldricha Amesa

• ZALETY - ARGUMENTY ZA STOSOWANIEM POLIGRAFU

• w obronie występuje prof. Jerzy Konieczny, były szef UOP - twórca polskiej szkoły wariografii;

• wyjątkowo rzetelna metoda selekcji (błąd 5 %);

• może być ostatnią deską ratunku dla niewinnych;

• weryfikuje cechę bardzo ważną z perspektywy przyszłego pracodawcy;

• OGRANICZENIA

- do wykluczenia, nie dowodzenia winy; czyli w celu eliminacji podejrzanych;

---