Pozostaje do omówienia problem skutków, jakie dla obywatela wywołuje wprowadzony postęp techniczny. A jest to problem nie tylko mocno skompli­kowany i interdyscyplinarny, ale też i obszerny.

Pewien obszar skutków wprowadzania postępu technicznego daje te same lub podobne efekty zarówno dla administracji, jak i dla obywatela. Chodzi tu przede wszystkim o przypadki, w których postęp ułatwia, racjonalizuje, przy­spiesza czy uobiektywnia administrowanie. Wszystkie te efekty są oczekiwane zarówno przez obywatela, jak i przez administrację, w której proces doskona­lenia działania ma lub powinien mieć charakter permanentny. Podobne korzyści, widziane w sferze relacji bezpośrednich między administracją a oby­watelem, mają też wymiar szerszy, obrazujący ogólny stan funkcjonowania administracji. Mogą też wywołać korzyści o charakterze towarzyszącym, wte­dy np., gdy obywatel - zamiast dostarczać administracji potrzebnych jej infor­macji - pracuje, albo gdy techniczne usprawnienie pracy w administracji daje możliwość redukcji części jej pracowników.

By skutki postępu wobec obywatela przedstawić szczegółowiej, potrzebna jest wewnętrzna systematyzacja postępu. Z istotnego tu punktu widzenia całość urządzeń postępu technicznego można podzielić na:

a) urządzenia ułatwiające podejmowanie czynności materialno-technicznych,

b) urządzenia zapewniające szybki dostęp do informacji,

c) gromadzące i przetwarzające informacje urządzenia, których użycie zmierza do zastąpienia procesu decydowania.

Stosowanie urządzeń grupy a) i b) nie wywołuje wobec obywatela skut­ków prawnych innych niż te, które powstają w sytuacji niekorzystania z takich urządzeń. Wywołuje natomiast skutki faktyczne, zwłaszcza w zakresie udo­godnień w stosunkach wzajemnych między administracją a obywatelem, a tak­że w szybkości załatwiania sprawy podejmowanej zarówno na wniosek, jak i z urzędu. Zatem skutki wskazanego zasięgu postępu technicznego nie wydają się tematem szczególnie atrakcyjnym ani też płodnym. Za to skutki stosowania urządzeń wyodrębnionych w pkt c) należą do tematu o szerokich możliwoś­ciach ujęć nowych i twórczych zarazem. Ta rozległość tematu wynika przede wszystkim z potrzeby uwzględniania i harmonizowania skutków nowego zja­wiska z pojęciami, instytucjami, gwarancjami i zabezpieczeniami już znanymi administracji w prawie i doktrynie prawa publicznego, a zwłaszcza administra-^J^g⁰- Godzenie tych dwóch wartości nie może się oczywiście odbywać z niekorzyścią dla wartości utrwalonych prawnie i prawniczo. Nie w tym bo­wiem celu wprowadzany jest postęp techniczny do administracji.

118

Do najważniejszych skutków elektronicznego technizowania procesu wy­dawania decyzji zaliczyć by można następujące:

l) W warunkach systemów scentralizowanych gaśnie rola normatyw­nego oddziaływania wszystkich prawodawców, poza prawodawcą wpro­wadzającym określony system. Likwiduje się też możliwość prowadzenia określonej polityki wobec administracji czy w administracji.

2) Przewidziana dziś w prawie dla obywatela możliwość sprawowania kontroli nie obejmuje decyzji wydawanych przy użyciu urządzenia elektro­nicznego. A trzeba pamiętać, że znaczna część doktryny Europy budowana była na możliwości kwestionowania.

3) Pole niekontrowersyjnego zastosowania procedury administracyjnej, a zwłaszcza kpa, zmniejszy się. Powstanie pilna potrzeba dostosowywania norm proceduralnych do nowego sposobu wydawania decyzji albo dosto­sowywania tego sposobu do norm istniejących.

4) Następujące w wyniku komputeryzacji przesuwanie organizacyjnego poziomu decydowania w górę pociągnie za sobą konieczność nowego rozważania pojęcia kompetencji prawnej i ustalenia jego skutków w sferze prawa.

5) Problem humanistycznego podejścia do obywatela nie może być zwężany do sfery wydawania decyzji, ale musi obejmować i ich wyko­nanie. Decydujący jest tu również rodzaj stosunków, który obrazuje dzie­dzinę ingerencji, a nadto okoliczność, czy w danego rodzaju stosunkach istnieje miejsce na traktowanie osobiste obywatela. Wszelki postęp tech­niczny np. w administracji ochrony zdrowia (a nawet dostateczna ilość szpitali oraz liczba lekarzy i innych pracowników) nie jest wcale równo­znaczny z humanistyczną realizacją decyzji w zakresie tej ochrony. Nie­wątpliwie w skutek ogromnego dziś pogorszenia wzrosną w najbliższym czasie tendencje zmierzające do kreowania administracji dobrej, etycznej, pełnej kultury, w której pierwiastek traktowania i ochrony obywatela powi­nien zająć czołowe miejsce wśród reszty przesłanek.

Na początku XXI wieku administracja publiczna i obywatel mają sytuację coraz bardziej skomplikowaną. Ochrona ważnych dla obywatela wartości odbywać się bowiem będzie w warunkach coraz bardziej finezyjnych, trud-

119

---