Czynniki warunkujące wydajność mleka:

1. Genetyczne: rasa, genotyp krowy,

2. Fizjologiczne: ruja, ciąża, okres zasuszenia, okres międzywycieleniowy, miesiąc ocielenia, stadium laktacji, wiek przy 1ym wycieleniu, stan zdrowia, częstość doju w ciągu dnia, wielkość krowy;

3. Środowiskowe: żywienie, mikroklimat, opieka hodowcy, pielęgnacja

RASA

W Polsce w kierunku mlecznym max wydajność: Montbeliarde, Czarno-biała, Czerwono- biała. Min wydajność: Białogrzbieta, Polska czerwona, Jersey- max tłuszczu i białka.

WIEK

Niezależnie od rasy wydajność wzrasta, utrzymuje się na stałym poziomie i spada. Ilość mleka się zmienia, niezależnie od numeru laktacji, grupy rasowej, największą laktację stwierdzono w 2im miesiącu.

WIEK PRZY PIERWSZYM OCIELENIU

Wydajność mleka

Najlepiej 29-30 miesiąc unasienniać, nie przed 24 miesiącem i powyżej 32 miesiąca, za względu na to, że wydajność jest niższa.

MIWESIĄC OCIELNIA

Przy użytkowaniu przemiennym, ma duże znaczenie. Jeśli krowy się cielą w I, II, to uzyskują większą wydajność niż w przypadku wcieleń wiosennych w III, IV.

OKRES MIĘDZYWYCIELENIOWY

Nie warto przedłużać laktacji, bo spada wydajność.

CZĘSTOŚĆ DOJU

Mocno doić 2-3 razy w ciągu dnia , daje przyrost o 5-10 % wydajności mleka. Jeśli zwierzęta są wysokomleczne, ma to znaczenie.

ŻYWIENIE: odpowiednia jakość i ilość, precyzyjne ( dodatek aminokwasów egzogennych), ważny jest sposób zadawania

Porównanie wydajności

Różniącym się: wiekiem przy wycieleniu, długość laktacji, zawartość tłuszczu

i wykluczyć czynniki genetyczne

Wzór:

Wmp=( wydajność rzeczywista*poprawka na wiek*305)/rzeczywista długość laktacji

FCM=0,4M + 15T

M- wydajność mleka

T- wydajność tłuszczu

Wzory na poprawienie wydajności mleka ze względu na wiek i zawartość tłuszczu.

CECHA UŻYTKOWA- właściwość organizmu związana bezpośrednio lub pośrednio ze sposobem użytkowania dająca hodowcy określone korzyści ( w postaci pracy lub produktu). Jest to cecha ilościowa- jej wartość trzeba zmierzyć. Na wartość genotypowych cech ilościowych wpływa wiele czynników, np: czynniki genetyczne, fizjologiczne, środowiskowe.

Składowe ilości fenotypowej cechy:

P= H+E+HE, gdzie:

H=G+D

P= G+D+E+HE

P=G+D+E

Miarą zmienności cechy jest zmienność fenotypowa cechy δ²_P=σ²_G+σ²_D+σ²_E , gdy

δ²_P jest największa, bo tylko ta część się dziedziczy, wówczas jest to sytuacja korzystna. Oraz stosunek wywołany zmiennością genów do zmienności fenotypowej.

ODZIEDZICZALNOŚĆ

h²= σ²_G/ δ²_P lub h²= σ²_G/( σ²_G+σ²_D+σ²_E )

Stosunek zmienności genetycznej do zmienności fenotypowej cechy .

Najważniejszy parametr charakteryzujący populację:

h²- stosunek wariancji genetycznej. Wartość od 0-1. Im mniejsza wartość - zróżnicowania są wywołane czynnikami środowiskowymi. Gdy bliskie jest jedności- różnice wynikają z działania genów ( skuteczność selekcji bardzo duża).

BYDŁO

Wydajność mleka 0,29 0,12-0,54

Długość laktacji 0,19 0,09-0,2

OWCE

Liczba jagniąt 0,12 0,08-0,19

TYPY ODZIEDZICZALNOŚCI: niska- związana z rozrodem; średnia- zawartość białka, tłuszczu w mleku, przyrosty, masa ciała przy urodzeniu, wydajność wełny; najwyższa- cechy pokrojowe: długość tułowia, wysokość w kłębie; równanie regresji prostej: G=P+ b( P-P)

G- wartość szacowana

P- średnia wartość stada, populacji, gdzie występuje dany osobnik

(P-P)- różnica między ź.inf. a średnią populacji

b- współczynnik regresji fenotypowej źródła inf.

WARTOŚĆ GENETYCZNA= WARTOŚĆ HODOWLANA ZWIERZĘCIA

Wyniki łącznego sumującego się działania wszystkich genów nie mających wpływu na wartość użytkową cechy danego zwierzęcia. Wartość tę szacuje się na podstawie zależności pomiędzy osobnikami spokrewnionymi: źródłem informacji o wartości genetycznej danego osobnika

1.wartość fenotypowa danego osobnika do osobnika spokrewnionego- wydajność własna osobnika inf.

2.wydajność fenotypowa matki, ciotki, najlepiej córki

b=R h²

b- współczynnik regresji

R- współczynnik pokrewieństwa między ź.inf. a spokrewnionym z nim osobnikiem.

h²- odziedziczalność cechy

1.źródło- pojedynczy osobnik

G^= P+ h²(P-P) podstawą jest własna wartość fenotypowa cechy

2.G^=P+ 0,5 h²(P-P) podstawą jest wart. fenotypowa cechy rodzica ( matki lub ojca)

3.G^= 0,25 h²(P-P) podstawą jest wartość fenotypowa cechy półsiostry lub półbrata

G^=P= [( 2nh²)/( 4+ (n-1) h²)]*(P_p-P)

n- liczba córek danego samca, którego wartości są brane pod uwagę przy wartości genetycznej

P_p- średnia wartość potomstwa ( córek)

Pojedyncza wydajność:

własna ( R=1) 0,5

matki (R= 0,5)0,25

pełnej siostry ( R=0,25) 0,25

babki ( R=0,25)0,125

półsiostry ( R= 0,125) 0,125

Średnia wydajność grupy:

półrodzeństwo 0,466

pełnego rodzeństwa 0,684

potomstwo będące półrodzeństwem 0,932

Trzeba dokonać ocenę wartości genetycznej i odpowiednio sprawdzić i przypisać danemu zwierzęciu.

Tabela-dokładność szacowania wartości genetycznej mleka, wydajność (h²= 0,25), gdy ź.inf. jest wydajność pojedynczego krewnego lub wydajność grup krewnych (100 osobników).

PODZIAŁ SELEKCJI SZTUCZNEJ

W kierunku: genu dominującego lub przeciw niemu; genu recesywnego lub przeciw niemu; genów o działaniu sumującym; genów o współdziałaniu epistatycznym; genów o współdziałaniu naddominującym

SELEKCJA-wybór zwierząt do hodowli , wybór rodziców następnego pokolenia

1. osobniki wybrane

2.osobniki stare, chore, niepłodne

Ze względu na:

I. końcowy efekt: kierunkowa; stabilizacyjna; rozdzielcza

II. rodzaj reakcji na selekcję: bezpośrednia; pośrednia

III. liczbę decyzji selekcyjnych: jednostopniowa; wielostopniowa

IV. wielkość jedności selekcyjnej: indywidualna; rdzeniowa

V. liczbę doskonalonych cech: jedna cecha; kilka cech

VI. nieadytywne działanie genów: powrotna; powrotna-przemienna

SELEKCJA

Pozytywna- hodowca wybiera najlepsze osobniki, zróżnicowane w poziomie rozrodu

Negatywna- usuwanie, np. chorych zwierząt

SELEKCJA

- nielosowe różnicowanie poziomów rozmnażania zwierząt

- powodujące zmiany w genotypie i fenotypie zwierzęcia

- musi być prowadzona ciągle (kilkakrotnie w roku)

- sukcesywnie z pokolenia na pokolenie

S.NATURALNA- dotycząca zwierząt żyjących ( geny korzystne dla gatunku)

S. SZTUCZNA- dotycząca zwierząt w gospodarstwie ( geny korzystne dla hodowcy)

SELEKCJA KIERUNKOWA-średnie wartości coraz większe, zmienność w podobnych granicach- xp0<xp1<xp2

SELEKCJA STABILIZUJĄCA- zmienność ulega zawężeniu, utrzymanie pokrojowego wzorca- xp0=xpn

SELEKCJA ROZDZIELCZA-tworzą się dwie populacje, wzorzec taki sam ,ale jedno + druga-;np., gdy chcemy otrzymać miniaturki

SELEKCJA- wybór z pokolenia na pokolenie, należy zachować ciągłość

RODZINA- grupa zwierząt silnie ze sobą spokrewnionych- selekcja ze względu na cechy niskoodziedziczalne; doskonali się na kilka cech użytkowych.

ZE WZGLĘDU NA LICZBĘ DOSKONALONYCH CECH:

SELEKCJA NASTĘPCZA-hodowca doskonali najpierw jedną cechę, później kolejne przez kilka pokoleń ( u bydła 5-7 lat). Wada: długi czas przemian, ewentualne zaprzestanie jednej cechy przy kształceniu drugiej i kolejnych

SELEKCJA NIEZALEŻNA- hodowca ustala pewne minimum dla zwierzęcia, które to zwierzę musi spełniać, aby zostało zakwalifikowane. Gdy zwierzę przekroczy minimum zostanie wyselekcjonowane.

SELEKCJA WG INDEKSU SELEKCYJNEGO

1.indeks dla doskonalenia owiec wełnistych

W=1,64x₁+ 3,79x₂ + 1,97x₃

x₁-plenność

x₂-wydajność wełny

x₃- wysadność wełny

2.indeks selekcyjny krów:

I=x+2y

3.indeks selekcyjny buhajów:

dziś już nieaktualny, składa się z 4ech podindeksów: produkcyjny 0,5%; pokroju 0,3%; płodności- wiek przy 1ym wycieleniu; komórek somatycznych( najlepiej mało)

O wartości decyduje miejsce w rankingu .

SELEKCJA POWROTNA- mieszańce są poddawane kontroli- pod względem wartości cech selekcjonowanych. Wynik jest podstawą do selekcji.

CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE SKUTECZNOŚĆ SELEKCJI ZWIERZĄT:

1. Dokładność oszacowania wartości fenotypowej i genetycznej cech

2. Płodność i plenność wyselekcjonowanych zwierząt

3. Genetyczna zmienność w wyselekcjonowanym stadzie

4. Trafność wyboru par zwierząt do rozpłodu

5. Umiejętność wytyczania realnego planu doskonalenia populacji lub stada

POSTĘP GENEYCZNY=ZYSK to miara reakcji populacji na selekcję. To różnica pomiędzy wartością genetyczną pokolenia potomnego, a średnią wartością genetyczną pokolenia rodzicielskiego, z którego zostali wybrani rodzice.

WZORY NA POSTĘP GENETYCZNY

1.postęp hodowlany zrealizowany:

∆G=G1-G0

∆G- postęp hodowlany

G1-wartość hodowlana pokolenia potomnego

G0- wartość hodowlana pokolenia rodzicielskiego

2.postęp hodowlany przewidywany:

∆G=rgp(Pr-P)h

∆G- postęp hodowlany

rgp-Współczynnik korelacji między wartością genetyczną osobnika a fenotypem źródła informacji

(Pr-P)-różnica selekcyjna

h- pierwiastek odziedziczalności

1. postęp hodowlany na 1y rok użytkowania

∆G=∆G/T

ŚCIEŻKI PRZEKAZANIA GENETYCZNEJ WYŻSZOŚCI Z POKOLENIA NA POKOLENIE:

BUHAJE:

-ojcowie buhajów ( BB)

-ojcowie krów ( BK)

KROWY:

-matki buhajów (KB)

-matki krów (KK)

Wielkość populacji	BB	BK	KB	KK
0,1	-	-	75	25
2	43	18	33	6
10	46	24	24	6
200	55	13	27	5
400	44	25	28	3
500	54	18	23	5
4000	51	23	20	6

WZORY NA POSTĘP PRODUKCYJNY( występuje, gdy jest postęp genetyczny i środowiskowy; efekt- wzrost wydajności z pokolenia na pokolenie):

1. na jedno pokolenie:

∆P=Pp-Pr

2. na jeden rok użytkowania:

∆P'=∆P/T

Pp- średnia wartość fenotypowa cech potomstwa

Pr- średnia wartość fenotypowa cechy w pokoleniu rodzicielskim

∆P'- postęp produkcyjny na 1 rok użytkowania

T- odstęp pokoleń

KRYTERIA DOBORU ZWIERZĄT DO HODOWLI:

Kryteriami zwierząt nazywamy źródła informacji o wartości użytkowej i hodowlanej zwierzęcia.

DZIELIMY NA:

1.kryteria prognatyczne- mówi w sposób przybliżony o przydatności zwierzęcia

stan zdrowiakondycja

genetyczna odporność na chorob temperament

pokrój wczesność dojrzewania

konstytucja zdolność poboru paszy

długowieczność wydajność produktów

2.kryteria rzeczywiste- określają z błędem wartość użytkową i hodowlana zwierzęcia

wydajność własna, krewnych, potomków

średnia wydajność stada

A)PROGNATYCZNE

STAN ZDROWIA-te o zmienionej budowie usuwa się z hodowli. Nie zostawia się zwierząt chorych w stadzie. Pozostawienie powoduje wzrost liczebności osobników chorych, upadki, zwiększenie genów letalnych, błędne wnioskowanie o wartości użytkowej.

GENETYCZNA ODPORNOŚĆ NA CHOROBY-niektóre gatunki zwierząt są uodpornione na pewne choroby. Polskie rasy są odporne na stres. U owiec i kóz występuje odporność na endopasożyty. U zebr występuje odporność na piroplazmozę( niszczenie czerwonych ciałek krwi).

POKRÓJ-zespół cech zewnętrznych morfologicznych zwierzęcia. Podlega ocenie. Każda rasa ma określony wzorzec. Ważny, bo: ocena daje możliwość zapobiegania przerasowaiu; umożliwia identyfikację rasową; uzyskanie osobników o podobnej budowie ( drób, psy, koty, gołębie); wyższe cechy zwierząt; ciekawszy

Metody oceny pokroju: punktowa( max 100 pkt do zdobycia u danego zwierzęcia)-włączona do indeksu; bonitacja( owiec) -cechy budowy + cechy wełny; prostokąta; porównawcza (często na aukcjach, konkursach)

KONSTYTUCJA-to stan anatomiczny określający jego reakcję na czynniki zewnętrzne.

Ordynarna; Twarda (konie arabskie); Surowa; Delikatna

TEMPERAMENT-zewnętrzny obraz zachowania zwierzęcia

-żywy-zrównoważony

-nerwowy

-flegmatyczny

KONDYCJA-aktualny stan fizjologiczny zwierzęcia, zależy od WYDAJNOŚĆ POTOMSTWA czynników zewnętrznych: wyżywienia, utrzymanie, pielęgnacja.

1.HODOWLANA-do otrzymania nie zapaszonych (rozpłodowe)

2.WYŚĆIGOWA -cienka skóra, jędrne mięśnie, sucha sylwetka

3.WTSTAWOWA -hodowlana, , bardziej zaokrąglona, sierść lśniąca, dobrze utrzymane kopyta i sierść , racice

4.GŁODOWA-matowa sierść, chude

5.OPASOWE- o cechach mięsnych i tłuszczowych, intensywne żywienie przed ubojem

ZDOLNOŚĆ WYKORZYSTANIA PASZY- zależy od czynników genetycznych: gatunku, rasy.

DŁUGOWIECZNOŚĆ-cecha gatunkowa, wiek, do którego zwierzę może dożyć w warunkach naturalnych.

WYDAJNOŚĆ PRZODKÓW-wraz z pokoleniami może dochodzić do wahań.

B) RZECZYWISTE

WYDAJNOŚĆ WŁASNA-najlepsza, gdy zwierzęta nie są doskonalone pod względem cech dotyczących płci

- istotna, ocena cech związanych z płcią, np.buhaje, koguty. Również do oceny mięsności kur. Minusem jest długi okres oczekiwania na ocenę.

WYDAJNOŚĆ BOCZNYCH KREWNYCH

-rodzeństwa

-półrodzeństwo

-kuzynostwo

1-dobre ze względu na szybki czas uzyskania oceny

2- doskonalona cecha związana z płcią

WYDAJNOŚĆ STADA MACIERZYSTEGO-świadczy o wartości genetycznej zwierząt

KOJARZENIE- łączenie zwierząt w obrębie jednej rasy w celu uzyskania potomstwa czysto rasowego.

KRZYŻOWANIE- łączenie ze sobą osobników należących do różnych ras lub spokrewnionych gatunków.

Mają na celu poprawę genotypu osobników potomnych.

SYSTEMY KOJARZEŃ:

-kojarzenie niekrewniacze - połączenie osobników nie spokrewnionych ze sobą w określonym stopniu.

Rodzaje:

1.Wolne

2.Szczytowe

3.,,odświeżanie krwi”

Ważne aby samiec i samica nie były ze sobą spokrewnione do piątego pokolenia włącznie.

Kojarzenie wolne - proste, dla hodowcy przynosi wymagane korzyści

Kojarzenie szczytowe -osobniki łączone nie są ze sobą spokrewnione. Samiec (partner) nie spokrewnionych ze sobą partnerek jest w dużym stopniu zinbredowany.Odświeżanie krwi - stado samic powstających w wyniku kojrzenia krewniaczego, jest w dużym stopniu zinbredowane.

- kojarzenie krewniacze- łączy się ze sobą osobniki spokrewnione:

1.Kojarzenie kazirodcze- osobniki spokrewnione w stopniu wysokim 0,5 i więcej (pełne rodzeństwo)

2.Kojarzenie krewniacze właściwe R=0,1 do 0,5

Stosowane po to by uzyskać osobniki homozygotyczne

CEL STOSOWANIA OJARZENIA KREWNIACZEGO:

1. Dostosowanie genotypów zwierząt tworzących stada zarodowe.

2.Formowanie wybitnych rodzin w tych stadach.

3.Tworzenie zinbredowanych linii hodowlanych.

4. Utrwalenie cech wytworzonych nowych ras zwierzat.

5. Testowanie reproduktów na nosicielstwo recesywnych genów letalnych.Kojarzenie właściwe, np.: ciągłe łączenie ze sobą półrodzeństwa w efekcie otrzymujemy F=1.

Umiarkowane- współczynnik gdy F jest mniejsze niż 1.

KOJARZENIE NIEKREWNIACZE

Efekty genetyczne:

-podobne do efektów krzyżowania, a przeciwne do efektów kojarzenia krewniaczego

-wzrost heterozygotyczności w wielu parach genów-mniejsza wartość hodowlana (genetyczna) potomstwa

Efekty fenotypowe:

-duża średnia wartość fenotypowa cech potomstwa

-brak depresji inbredowej w płodności, plenności, nieśności

-potomstwo takie cechuje się dużym wigorem, większą odpornością, lepiej wzrasta i się rozwija

KOJARZENIE KREWNIACZE

Efekty genetyczne:

-wzrost homozygotyczności w wielu parach genów

Linia hodowlana-grupa zwierząt tego samego gatunku spokrewnionych ze sobą w stopniu w najwyższym R= 0,25 przez jednego przodka nazywanego założycielem rodu. Zwiększenie szansy uzyskania zmienności genetycznej.

Linia zinbredowana- osobniki są zinbredowane ,( grupa zinbredowana linia zawierająca w dużym stopniu ze sobą zinbredowane osobniki F= co najmniej 0,375 i SA homozygotyczne.

Zinbredowana linia hodowlana- specyficzna grupa zwierząt która powstała w wyniku połączenia ze sobą produktów kojarzenia krewniaczego ale produktów hodowli na linię.

Kojarzenie zwierząt ma na celu szybkie wykorzystanie genów obcych ras.

W zależności od celu są 2 grupy:

1.Metody krzyżowania które mają na celu wykorzystanie i adaptację obcych ras:

-uszlachetniające

-wypierające

-przejściowe

-twórcze

2.Metody które mają na celu wywołanie i wykorzystanie efektów heterozji:

-towarowe

-przemienne

3.Bastardyzacja- in. Krzyżowanie między gatunkowe (kiedy gatunki SA ze sobą zpokrewnione).

---