Ćwiczenia 2 7.03.2008

Nauka prawa

def. nauki

• pragmatyczna - uczenie się, zdobywanie wiedzy

• apragmatyczna - rezultat nauki

Podział nauk

• społeczne i przyrodnicze - prawo zaliczamy do nauk społecznych

• teoretyczne (jak jest) i praktyczne (jak być powinno) - prawo zaliczamy zarówno do nauk teoretycznych i praktycznych

• empiryczne (oparte na doświadczeniach) i formalne (oparte na aksjomatach) - prawo jest zarówno nauką empiryczną (prawo wykorzystuje badania socjologiczne, historyczne funkcjonowanie przepisów)

Przedmiotem zainteresowania nauk prawnych jest analiza norm prawnych i instytucji polityczno prawnych

Podział nauk prawnych

• filozofia prawa - zajmuje się ogólnymi zagadnieniami, próbuje stworzyć pewne zajęcia (np. problem definicji prawa, relacji prawa do innych systemów normatywnych, metody badawcze w prawoznawstwie, skuteczność prawa)

• analityczny - analiza języka prawnego, rozumowań prawniczych

• empiryczny - społeczne oddziaływanie prawa

• metodologiczny - dotyczy metod badawczych

• dogmatyka prawa - zajmuje się konkretnymi dziedzinami prawa (prawo karne, cywilne)

• historyczno-prawne - niemiecka szkoła historyczna (prawo rzymskie, historia państwa i prawa, historia doktryn polityczno-prawnych

Podział ten ma przede wszystkim walory historyczne. Obecnie wyróżniamy także nauki pozasystemowe, informatykę prawniczą i inne.

Wstęp do prawoznawstwa zaliczamy do filozofii prawa.

Badanie prawa

• językowo-logiczne - … (???)

• socjologiczne - metody badania wpływu prawa na społeczeństwo

• przychologiczne - nie odgrywają zbyt dużej roli w prawie

• ekonomiczne - ekonomiczna analizy prawa

Teorie

• jednopłaszczyznowe - teorie, które wykorzystują tylko jedną metodę (np. pozytywizm prawniczy wykorzystuje tylko metody językowo-logiczne)

• wielopłaszczyznowe - teorie, które wykorzystują więcej niż jedną metodę

Pojęcie prawa i jego funkcje

Nie wszystkie normy muszą być ustanowione przez państwo (prawo zwyczajowe) i nie wszystkie działają pod przymusem (przedawnione zobowiązania).

Nie możemy podać jednej definicji prawa, możemy wskazać typowe dla niego cechy.

Law in book & law in action

• law in books - prawo w książkach - pod pojęciem prawa kryje się wszystko co jest zawarte w aktach normatywnych

• law in action - prawo w działaniu - źródłem prawa będą orzeczenia sadów.

def. psychologiczne

prawo jako przeżycie psychiczne

def. prawno- natururalne

prawo to zbiór norm słusznych, które wynikają z natury człowieka

def. pozytywistyczno-prawna

Austin

rozkaz suwerennej władzy państwowej skierowany do obywatela pod groźbą wykorzystania przymusu

Hart

skrytykował użycie słowa „przymus” i … „”

Prawo pozytywne a prawo natury

• Prawo pozytywne, to prawo ustanowione przez … (sądy, orzekanie). Prawo pozytywne stoi na stanowisku, że każde prawo, nawet niesprawiedliwe, obowiązuje.

• Prawo natury obowiązuje niezależnie, wynika z natury społecznej, z natury rzeczy, nadawane jest przez Boga.

Prawo natury jest wcześniejsze niż prawo pozytywne, jest związane od początku ze starymi kulturami. Koncepcja ta później ewoluowała, została przystosowana do potrzeb feudalizmu a potem absolutyzmu. Absolutyzm skończył się rewolucją francuską i niedługo potem powstał nurt pozytywno-prawny.

Doświadczenia II Wojny Światowej przyniosły dwa argumenty wobec prawa natury:

• przeciw - Niemcy powoływali się na prawo natury, że istnieją rasy lepsze i gorsze

• za - Niemcy w procesach Norymberskich powoływali się na konieczność wykonywania rozkazów

Formuła Radbrucha

Jeśli prawo jest rażąco niesprawiedliwe przestaje obowiązywać.

Funkcje prawa

kontrola zachowań

• normatywna

• pozanormatywna - nie oddziaływujące na świadomość obywateli (np. stawiamy płot wokół posesji)

realizowania a przestrzeganie prawa

• realizowanie prawa - adresat realizuje określoną normę prawną, tzn. znalazłszy się w warunkach określonych przez normę nie przekracza jej lub zachowuje się zgodnie z nią

• przestrzeganie prawa - ma miejsce wtedy, gdy stosujemy się do normy wiedząc o jej istnieniu, świadomie

motywacje przestrzegania prawa

• interesowna - obawa przed sankcją lub oczekiwanie gratyfikacji

• bezinteresowna - adresat normy przestrzega jej bo uważa ją za słuszną (uzasadnienia aksjologiczne)

sankcja

• skupiona - dolegliwość wymierzona przez instytucję

• rozsiana - spontaniczna reakcja ludzi z pewnego otoczenia, społeczeństwa

Należy dobierać sankcje w odpowiedni sposób do normy. Norma powinna nie być zbyt uciążliwa.

Sankcja musi być dostosowana do dolegliwości normy prawnej. Czasem sankcja rozsiana jest skuteczniejsza niż skupiona.

trzy postawy wobec prawa

• konformizm - postępujemy zgodnie lub niezgodnie z prawem bo tak postępuje grupa do której należymy

• oportunizm - przestrzegamy prawa bo boimy się sankcji lub oczekujemy nagrody, jeśli tych czynników nie ma to nie przestrzegamy bo się to nie opłaca

• legalizm - przestrzegamy prawa, bo wierzymy w sens obowiązywania prawa. Postawa taka powinna obowiązywać urzędników.

• legalizm krytyczny - należy postępować zgodnie z prawem ale należy patrzeć czy stosowanie prawa nie prowadzi do powstawania bezsensów prawnych

rozdział dóbr i ciężarów

pojęcie sprawiedliwości

• dystrybutywna - odnosi się do podziału dóbr - istnieje szereg koncepcji

• każdemu według potrzeb

• każdemu według zasług

• każdemu według wartości pracy

• każdemu to samo

Powstaje problem niemierzalności zasług, potrzeb, wartości pracy.

• proceduralna

• kumulatywna

koncepcja Rawls'a

Wszyscy znajdujemy się za zasłoną niewiedzy ale zdajemy sobie sprawę, że istnieją słabi, silni, biali i czarni itd. ale nie wiemy, do której grupy należymy. Tworząc system w takich warunkach staralibyśmy się aby był on jak najbardziej sprawiedliwy.

regulacja konfliktów

def. konfliktu

Sytuacja, gdy jedna ze stron wysuwa jakieś roszczenia, żądania a druga odmawia ich realizacji.

4 metody rozwiązywania konfliktów

• kontraktowy - obie strony same dochodzą do porozumienia - jest to tryb najbardziej pożądany

• mediacyjno-koncyliacyjny - mediator podpowiada jak rozwiązać problem, jest moderatorem rozmów, nie ma on jednak siły sprawczej

• arbitrażowy - strony wybierają arbitra, którego decyzja jest wiążąca

• adiudykacyjny - mamy do czynienia z rozstrzygnięciem sądowym - rozwiązanie ma to także pewne wady (kosztowność)

P.D.

prawo i moralność

język prawny i prawniczy

przepis prawny, norma prawna

zastosowanie logiki do norm prawnych

budowa norm prawnych

pojęcie normy prawnej

3

---