Kategorie słowotwórcze rzeczownika

Co to są nazwy czynności?

Afiksalna derywacja bo są sufiksy

Z czasownika->rzeczownik

Biegać->bieganie

Sufiksy: -nie, -enie, -cie

Substantiva verbalia nie tworzą się od pewnej niewielkiej grupy wyrazów, które są wyjątkami:

a)czasowniki modalne np. móc, musieć, potrafić, chcieć, woleć , umieć

b)czasowniki defektywne używane tylko w 3os l.p.-mdlić, brakować, boleć,bywać

c)czasowniki z sufiksami: -eć, -ej,typu: czerwienieć ,bieleć, śmierdzieć-mają ograniczoną zdolność tworzenia.

-niekategorialne substantiva deverbalia:

Sufiksy: -ba, -aż, -acja, -ować, -fikować, -anina, -ka, -unek, -ot, -ek, -stwo, -twa, -iny

Derywaty paradygmatyczne z 0 np.: skłonII0 ,dyżurII0

Nazwy abstrakcyjnych cech tylko w części typów słowotwórczych zachodzi przekształcenie wyłącznie składniowe.W większości derywatów występuje jednak znaczenie abstrakcyjnej cechy (dobro, pustka, potęga) wyróżniamy:

a)prawie kategorialne-powstją z przekształcenia przymiotnika na rzeczownik za pomocą sufiks:

-ość np. aktualnIIość

b)nieregularne

-stwo, -izm, -yzm, -ista, -ik/yk, -a, -o, -izna, -ota, -oć, -ada, -eria

Derywacje paradygmatyczne z 0np sprytII0, katII0, złoII0

Nazwy działacza- są to główne nazwy osób charakteryzujących się skłonnością lub wykonaniem przez nie pewnych czynności np. krętacz

a)od czasownikowe formanty

-i, -ciel, -ca, -acz, -nik, -ak, -aczka, -owa, -ec, -arz, -ator, -aut

b)odrzeczownikowe nazwy wykonawców czynności:

-nik, -ista, -ik, -ow/iec, -owy, -ownik, -uik

Nazwy narzędzi-nazwy przedmiotów, urządzeń, maszyn ze wg na czynności np. koparka-to co służy kopaniu

-acz, -aczka, -alnik, -ator, -arka, -ałka, -nica, -dło, -ak, -ka

Derywacje paradygmatyczne z 0

Śrubokręt, korkociąg, ciepłomierz

Nazwy wytworów

-nazwy przedmiotów powstałych jako wynik działania jakiejś czynności np. odłamek, pieczeń,przecinka

-nazwy przedmiotów powstałych jako pozostałość w wyniku działania pewnej czynności np. ostrużyny

-nazwy przedmiotów które są podłożem, obiektem, materią wykonania jakiejś czynności np. leżak, wieszak

Sufiksy:

-ek, -ka, -ina, -at

Nazwy nosicieli cech- to nazwy osób, zwierząt, rośin, rzadziej przedmiotów martwych i zjawisk,utwarzane ze względu na jakąś ceche charakterystyczną desygnatu

-formanty odprzymiotnikowe: -ec, -ik, -ak, -ek, -ka, -uch, iś, 0arogant0-arogancki, mruko-mrukliwy

-derywaty odrzeczownikowe: -arz, -owicz, -ista, -izm

Nazwy miejsc:

-arnia, -alnia, -ownia, -isko, -nik

Nazwy zbiorów-nalezą rzeczowniki oznaczające zbiory których elementami są desygnaty wyrazów podstawowych np. ptactwo zbiór ptaków

-stwo, -ctwo, -eria, -cja, -icja

Nazwy syngulatywne-przeciwieństwo kolektywnych, element nazwany ze względu na zbiór np. pył-nazwy kolektywne, pyłek-nazwy syngulatywne

Nazwy mieszkańców:

-anin, -czyk, -czyk, -ik, -ec,-in

Nazwy pokrewieństw nazwy żon, córek, synów, w których relacja pokrewieństwa wyrażona jest słowotwórczo specjalnym formantem

-anka, -ówna, -owa,-ak

Nazwy żeńskie-nazwy kobiet utworzone od nazw meskich,bądź niepodzielnych

-ka, -ini, -ica, -ec

Zdrobnienia n.deminutywne- formant inf. O małości przedmiotu nazwanego podstawa, znaczenie ekspresywne, pozytywne bądź negatywne

-ik, -ek,(dla męskich) -ka, -ko

Spieszczenia hipokolistyki-najcześciej spieszczane imiona

-uś, -usia, -iś, -ula, -ulo, -cia, -cio, -unio, ,-unia

Nazwy augmentatywne- o zabarwieniu negatywnym

-isko, -ysko

Nazwy istot młodych

-ę, -ko

Rzeczowniki prefiksalne- oznaczają przeciwieństwo tego na co wskazuje podstawa

-pod, nadgodziny, wicedyrektor, eksminister, prababka, współtwórca, bez

Rzeczowniki prefiksalno-sufiksalne

Anty-, -ista

Np. antykomunista

Rzeczowniki pochodne od wyrażeń syntaktycznych ich podstawami są połączenia rzeczownika i przyimka

Pod dachem- poddasze

odludek

Rzeczowniki złożone

-formacje pochodne od dwóch wyrazów,oparte na dwóch tematach słowotwórczych

-złozenia to wyrazy, w kórych występuje formalny wykładnik kompozycji

-zrosty do wyrazy, w których brak wykładnikaformalnego, a między członami zachodzą relacje

-zestawienia to dwa lub wiecej wyrazowe nazwy jednego desygnatu czarna jagoda, panna młoda

-o- rurIIoIIciąg

-i/y- łamIIiIIgłówIIka

Bezpośrednie połączenie ćwierćIInuta

*rzeczownik+czasownik

rzeczIIoIIznawca

*przysłówek+czasownik

długIIoIIpis

*czasownik+rzeczownik

bawIIoIIdamIIek

*rzeczownik+rzeczownik

bajkIIoIIpisarIIstwo

*przymiotnik+czasownik

zywIIoIIpłot

*liczebnik+rzeczownik

ćwierćIIfinał

Skrótowce

Wyrazowe, głoskowce, literowce,sylabowiec

---