TEORIA FUNKCJONOWANIA RYNKU

Charakterystyka rynków - podejście klasyczne

Każdy z rynków jest w równowadze. Równowagę w rynku można klasyfikować poprzez podejście klasyczne, którym podaż jest elastyczna (jedno zjawisko wpływa na drugie)

1. Rynek dóbr - uczestniczy każdy. Cecha, dzięki której zmniejsza się cena to konkurencyjność

2. Rynek pracy - cechą pracy jest płaca. Pracownik tworzy podaż, pracodawca tworzy popyt. Równowaga jest wtedy, gdy podaż równa jest popytowi, przy płacy rynkowej.

3. Rynek pieniądza- cena pieniądza na rynku wewnętrznym mierzona jest stopą procentową lub stopą dyskontową

4. Rynek międzynarodowy - ceną jest kurs walutowy, gospodarstwo domowe kupi więcej, jeśli kurs będzie spadał

Równowaga na rynkach

RYSUNEK 1.

Rynek konkurencyjny jest to rynek, który spełnia kryterium:

• Na danym rynku podmioty, które uczestniczą są autonomiczne;

• Produkty wymiany na rynku są jednorodne

• Występuje płynność - można wejść i wyjść z rynku;

• Przejrzystość cenowa

• Istnieje mobilność (dobro dostępne w każdym miejscu)

Konkurencja może być konkurencją doskonałą, przy której każdy z podmiotów realizuje swój cel; sprzedawca - maksymalizuje zysk, kupujący maksymalizuje zaspokojenia (potrzeby użyteczności. Konkurencja może być również konkurencją niedoskonałą, gdzie występuje przywództwo cenowe po stronie podaży - monopolowe.

Klasyfikacja dóbr z punktu widzenia funkcjonowania gospodarki

• Pośrednie - pochodzą z natury, dobra inwestycyjne

• Bezpośrednie - finalne, konsumpcyjne - dobra podstawowe i niższego rzędu, żywność odzież, związane z mieszkaniem.

Dobra dzielą się na :

1. co do swego typu

• towary

• usługi - dobra o cechach niematerialnych

- rynkowe

- nierynkowe - nie są podmiotem wymiany

2. poprzez proces wytwórczy

• zasób - składnik dóbr pośrednich

• inwestycje - dostarczane przez rynek pieniężny

• praca - rynek pracy

• innowacja - rynek dóbr, usługi

Rynek dóbr - jest rynkiem podstawowym, korzysta z innych rynków.

W gospodarce narodowej państwo uczestniczy w procesie gospodarczym w dwóch rolach:

• jako podmiot rynku

• jako ustrój polityczny - poprzez politykę gospodarczą

Państwo spełnia dwie funkcje: podmiotową i nadzorczą. Jest zainteresowane obniżką negatywnych skutków, ale również jako podmiot wpływa na negatywne skutki.

Państwo może stosować kryterium instrumentowe na równowagę na rynku

• polityka gospodarcza

• zakres produkcji lub nabywania

• zobowiązanie

• ograniczanie

• zachęta do produkcji dóbr

kryterium funkcjonalne : państwo oddziaływuje

• jako przedsiębiorstwo

• jako finansista

• jako pracodawca

• oddziaływuje w sposób rynkowy lub nierynkowy (czyli administracyjny, na pracę i koszt jednostkowy).

Konkurencja doskonała jest to takie funkcjonowanie rynku, przy którym przedsiębiorstwo uzyskuje maximum zysku na poziomie optimum realizacji celu, a gospodarstwa domowe otrzymują maximum użyteczności konsumenta.

WARUNEK RÓWNOWAGI DLA RYNKU DÓBR

Popyt globalny = podaż

Popyt globalny = K + J + R ⁺_- E_n = PKB

O_S = J - Prawo Warlasa prawo równowagi

O_s =DOL - K

Rynek pracy

Równowaga na rynku pracy jest określana poprzez podaż (pracownicy), poprzez popyt (przedsiębiorstwa). Podaż pracy- zasób pracy - cena sztywna. Popyt na pracę cena elastyczna.

Zjawiska kształtujące rynek pracy

• tercjalizacji - praca na rynku jest i pojawia się w trzecim sektorze w usługach; nie rośnie zatrudnienie w produkcji, rośnie tylko w usługach

• następuje coraz większe upłacowienie pracy, coraz więcej pracy odpłatnej np. obiad w barze, wzrost PKB

• feminizacja - zrównywanie pracy obu płci, następuje segregacja rynkowa

• rynek pracy traci cechy rynku pracy, są negocjacje, zwiększona szkoda dla pracowników

Struktura podaży pracy. Zasób wynika z opisu pracowników: wiek - przedprodukcyjny - 18 lat, produkcyjny: 18 - emerytura, poprodukcyjny - emerytura

Aktywna część wieku (60 - 70 %) tworzy zasób pracy, z tego zasobu część ma pracę, a część jej nie ma; tworzą oni bezrobocie. Pracujących dzielimy na samozatrudnionych i zatrudnionych; Bezrobotni: naturalni, strukturalni, frykcyjni

Rynek dóbr, rynek pracy, rynek pieniądza.

Zmienność na rynku dóbr jest cykliczna (co 8 lat) i zmienność regularną. Zmienność frykcyjna jest to zmienność sezonowa.

Rynek pieniężny - zmienność ma charakter oscylacyjny - zmiany dobowe, tygodniowe

Rynek pracy - feminizm - ujawnia się przez to, że budżety powinny mieć preferencje na rynku pracy.

Pracujący mogą dzielić się na rynkowych i nierynkowych (funkcjonariusze państwowi, służba cywilna)

Kwalifikacje można podzielić ze względu na podaż: niskie, średnie, wysokie

Struktura popytu na pracę: struktura zawodowa:

• praca kierownicza (małe zapotrzebowanie)

• praca wykonawcza

Popyt na pracę wg. zawodów jest zawsze odmienny od podaży. Regulacja rynku pracy regulowana jest poprzez kodeks pracy. Reguluje on cenę pracy, czyli płacę, eliminuje rynek pracy, zawyżanie płac. Kodeks daje coraz więcej niekorzyści dla pracowników.

Teoria wzrostu gospodarczego powinna być wzrostem na poziomie naturalnym, aby generować zapotrzebowanie na pracę (aby mógł wchłonąć wzrost pracy)

Rynek pieniężny. Rodzaje instrumentów finansowych

• pieniądz - jego ceną jest stopa procentowa

• waluta - jej ceną jest kurs walutowy

• obligacje - zobowiązanie dłużne; obligacje pieniężne lub walutowe; ceną jest stopa

• akcja - (wartość cząstkowa przedsiębiorstwa); ceną jest kurs

przedmiotem wymiany są również przedmioty pochodne (derywaty). Dwa typy instrumentów pochodnych:

• kontrakty terminowe

• opcje (wybór)

Rynek pieniądza składa się z:

1. rynek pieniądza - ceną jest stopa procentowa

2. rynek walutowy - wymiana jednego na drugi - ceną jest kurs walutowy

3. rynek obligacji - głównym dostawcą jest Skarb Państwa

4. sprzedaż akcji poprzez operacje otwartego rynku - rynek kapitałowy

Sposoby pozyskiwania pieniędzy

- kredyt - jest najdroższą formą pozyskiwania pieniędzy, bo ma wysoką stopę procentową, istnieje ryzyko kredytowe, oraz trzeba posiadać zdolność kredytową.

- zobowiązanie dłużne

- akcje

Rynek walutowy

- pieniądz jest wymienialny

- do transakcji potrzebny jest pieniądz zagraniczny

Spekulacje dotyczą:

- zmienności kursów walutowych

- zmienności kursów akcji

Cztery główne instrumenty mają cenę oraz wahania ceny. Każdy ten instrument można scharakteryzować za pomocą stopy zwrotu mierzonej za pomocą stopy procentowej i za pomocą ryzyka. Są to cechy instrumentów.

Typy inwestora:

- lubi ryzyko - wyższa stopu zwrotu, ale i większe ryzyko

- inwestor ostrożny - nie chce stracić, kupuje instrumenty z niższym ryzykiem, ale i z niższą stopą zwrotu.

Rynek finansowy to rynek pieniężny, walutowy, obligacyjny, akcyjny - są to instrumenty. We wszystkich tych rynkach występuje: stopa, wycena stóp, ryzyko. Aby zmniejszyć ryzyko wprowadza się instrumenty pochodne - koszt jest mniejszy niż ryzyko, jakie można ponieść nie wprowadzając instrumentów pochodnych. Kontrakt terminowy - mechanizm wprowadzany na rynku dóbr. Instrumenty możemy grupować i zestawiać. Najniższym ryzykiem obarczone są pieniądze w depozycie, ale najmniej można na nich zarobić.

Obligacje mają większą stopę procentową, ale obarczone są większym ryzykiem (ryzyko banku, ryzyko eminentna). Kupujemy za pomocą banku.

Waluta może przynieść wyższe stopy zwrotu, ale obarczona jest ryzykiem kursu walutowego - ceną zmienną

Akcje obciążone są największym ryzykiem, ale jednocześnie mogą przynieść największą stopę procentową (zysk).

Obligacje:

- przedsiębiorstw - Skarbu Państwa

- samorządów

Pośrednikiem jest bank

Akcje: sprzedawane na giełdach (sprzedaż pierwotna i wtórna), za pośrednictwem biur maklerskich i maklerów (zajmuje się kupnem i sprzedażą oraz doradztwem)

Obrót : detaliczny i hurtowy - odbywa się za pośrednictwem funduszy

Inne rynki na których można inwestować: rynek nieruchomości, dzieł sztuki, biżuterii (jest ich dwanaście)

RYNEK MIĘDZYNARODOWY

Gospodarka narodowa prowadzi wymianę(eksport, import,) z zagranicą. Składniki wymiany: towar, usługa, praca, kapitał. Za składniki te otrzymujemy ekwiwalent (płaca).

Bilans płatniczy sporządzany jest w dwóch częściach: obroty bieżące - płatność za pracę, towar, usługę, kapitał; oraz obroty kapitałem. Wynik końcowy to saldo składające się z części nadwyżki i długu zewnętrznego. Jeśli saldo jest dodatnie to wywołuje aprecjację kursu (wzrost ceny zewnętrznej). Jeśli ujemne to deprecjację kursu.

- ma ciągłą tendencję do dostosowywania się do salda zewnętrznego - dążenie do równowagi

TEORIA WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ

- mamy do czynienia z cenami wewnętrznymi, zewnętrznymi, światowymi

RYSUNEK 2.

Teoria kosztów bezwzględnych (A. Smith) - dobro wytwarzane po niższych kosztach niż na świecie, sprzedawane po cenie światowej ma przewagę.

Teoria kosztów względnych (D. Ricardo) = komparatywnych

Inne rodzaje teorii: czynnikowo - zasobowa, neoczynnikowa, wewnątrzgałęziowa

---