4.3. Kształtowanie się sfery działania. Dziecko jako sprawca działań
U dziecka, które wchodzi w wiek szkolny zaczyna się rozwijać świadomość działania.
3 sfery aktywności:
1. nauka szkolna
2. codzienne zajęcia domowe
3. zabawa
Dziecko zaczyna zinternalizować, czyli uzewnętrzniać standardy dotyczące wykonywania zadań. Późne dzieciństwo przygotowuje dziecko do przyszłego samodzielnego zmagania się z wymogami zadań czy sytuacji oraz do samodzielnego stawania celów i prób ich realizacji. Jest to okres nabywania trwałych nawyków. Erikson „czas identyfikacji z przyszłymi rolami zawodowymi.
Rozwój kompetencji związanych ze skutecznym działaniami:
Celem działania dziecka może być zarówno sam jego przebieg, jak i określony wytwór: rzeczowy, symboliczny, społeczny.
Z chwilą pójścia do szkoły dziecko na ogół jest już dostatecznie dojrzałe pod względem fizycznym , co pozwala mu na rozwijanie szybkości, dokładności i koordynacji ruchów.
Rozwój ruchowy w tym okresie prowadzi do doskonalenia tej właśnie sfery wykonawczej, przejawiając się w postępach w zakresie sprawności i koordynacji potrzebnych do precyzyjnego wykonywania drobnych ruchów.
Rozwój funkcji symbolicznych i opanowanie operacji konkretnych pozwala na tworzenie modelu działania. Stopniowo rozwijają się zdolności do koordynacji różnych apektów problemu oraz wzrasta liczba możliwych rozwiązań stosowanych w sytuacji będącej przedmiotem zmagania.
W póżnym dzieciństwie następuje znaczący postęp w zakresie kompetencji komunikacyjnych niezbędnych do działania w kontekście społecznym. <- umiejętności podstawowe i nabyte.
ROZWÓJ UMIEJĘTNOŚCI KOMUNIKACYJNYCH
- funkcjonowanie we wspólnym polu uwagi i aktywność o charakterze dialogu
-naśladuje, podąża, potwierdza, inicjuje, opanowuje i przerywa
- umie podporządkować się lub przejawia zachowania o charakterze dominacji
-MOWA w tym okresie odzwierciedla wzrost zainteresowania działaniem; komunikacja słowna staje się coraz bardziej złożona pod względem semantycznym, syntaktycznym oraz zasobu używanego słownika
ROZUMIENIE REGUŁ
-wzrost zdolności do kierowania się regułami
-dziecko chętnie angażują się w zabawy, chętnie też uczestniczą w grach o strukturze fabularnej
-wśród gier komputerowych i telewizyjnych znajdzie się wiele takich, które umożliwiają trening sprawności manualnych, uwagi, spostrzegawczości (gry z elementami przemocy, angażujące w Katy niszczenia i zabijania, uważane są przez dzieci za szczególnie atrakcyjne i wciągające
ROZWÓJ SAMODZIELNOŚCI DZIECI SZKOLNYCH
-około 12. r.ż. wytworzenie systemu wiedzy o otoczeniu, który ma charakter behawioralnej kodyfikacji przestrzeni życiowej i jej elementów- oznacza to rozpoznanie świata w kategoriach wartości
- dochodzi do wzbogacenia wiedzy o sobie, o sposobach rozwiązywania problemów
- dzieci na ogół deklarują gotowość praktycznej pomocy swoim rodzicom w przypadku zaistnienia trudności finansowych i TU te badania, które mówią o tym, że dzieci mieszkające na wsi deklarują większą gotowość do podejmowania pomocy swoim rodzicom (, ale to bardzo obiektywne)
- w okresie późnego dzieciństwa entuzjazm dzieci związany z samodzielnym działaniem bywa tak duży, że nie potrafią one trafnie ocenić sytuacji
PRZEKONANIE O WŁASNEJ SKUTECZNOŚCI
-doznawanie radości z zasłużonego sukcesu
-możliwość zrealizowania marzeń i realizacji upragnionych zamierzeń
-11/12 r.ż. gwałtowny spadek zaufania do siebie
4.4 Zmiany w doświadczeniach społecznych dziecka i ich znaczenie dla rozwoju
Teorie interakcjonistyczne. Zwolennicy tych teorii przyjmują, że:
Rozwój jest rezultatem aktywnej interakcji dziecka z otoczeniem.
Środowisko to rzeczywistość spostrzegana przez dziecko.
Środowisko wpływa na dziecko w sposób bezpośredni i pośredni.
Dziecko rozwija się i nabywa wiedzy dzięki:
INICJONWANEJ przez siebie aktywności własnej.
MOŻWLIWOŚCIOM stwarzanym przez otoczenie.
REGULOWANEMU przez dziecko wpływowi środowiska.
4.4.1. Rozwój społecznych relacji z innymi.
-wzrasta znaczenie i atrakcyjność kontaktów
- H. Sullivan wyodrębnił szereg wewnętrznych procesów, przez które dziecko spotykające się poza domem z nowymi, ważnymi dla siebie osobami modelującymi jego zachowania, wypracowuje własne standardy, zastępując nimi dotychczasowe
- 1. jest społeczne podporządkowanie się . Na początku dziecko ocenia swoich rówieśników , a później pojawia się społeczna akomodacja, czyli proces uświadamiania sobie, że między ludźmi istnieją różnice
-2. procesem jest różnicowanie osób będących źródłem autorytetu
-3. etapem jest stopniowa internalizacja wzorców kontroli czynności, będących skutkiem uświadamiania sobie przez dziecko własnych zachowań
4.4.2.
Grupa socjalna:
Dziecko musi posiadać określone kompetencje by wejść w grupę. Coraz częściej zaczyna liczyć się z opinią innych. Tillman „ szkoła to podstawowe, a czasami jedyne miejsce poznawczego i praktycznego treningu ról społecznych”. Otoczenie społeczne oddziałuje na dziecko przez system kar i nagród oraz mechanizmy tzw. wpływu społecznego.
Grupa a rozwój umiejętności społecznych:
Dzięki wchodzeniu w liczne sieci kontaktów, dzieci rozwijają umiejętności zarówno interpersonalne, jak i związane z własnym funkcjonowaniem.
Lepsze rozumienie sytuacji społecznych, poszerzenie wiedzy o ludziach i zjawiskach społecznych. Dla wielu dzieci rozpoczynających naukę w szkole, nową i trudną umiejętności jest przyjmowanie roli odbiorcy komunikatu, gdy jest on kierowany do całej klasy.
Kontakty z rówieśnikami a rozwój emocjonalno-społeczny:
H. Grunebaum i L. Solomon:
1. wiek przedszkolny- jednokierunkowe asystowanie:
Dzieci mają już ulubionych kolegów i potrafią zaprzyjaźniać się. Przyjaźń jednak jest uzależniona od możliwości i woli kolegi do bawienia się w sposób, w jaki życzyłoby sobie dziecko.
2. 6-8. r.ż. - partnerstwo oraz współdziałanie:
Poczucie przynależności, dobór przyjaciół w sposób zróżnicowany.
3.9-1.2 r.ż. - przyjaźń i wymiana z wzajemnego porozumienia:
Okres nawiązywania bliskich kontaktów. Preferowanie intymnych relacji uczuciowej z osobami płci przeciwnej. Nawiązywanie przyjaźni stanowi dla dzieci podstawę do dalszego różnicowania i doskonalenia uczuciowości.
Znaczenie akceptacji ze strony rówieśników:
Na akceptację ze strony grupy mogą liczyć te dzieci, które osiągają sukcesy w zadaniach i sprawnościach cenionych przez nauczycieli, rówieśników i inne osoby będące autorytetami. Zdecydowanie większe szanse na społeczny i osobisty sukces mają dzieci o temperamencie charakteryzującym się nie za wysokim poziomem reaktywności.
Doznawanie niepowodzeń społecznych u dzieci prowadzi do przekonania , że się jest niegodnym akceptacji.