Wykład 1 - 7 X 2005

Pojęcia zamienne: postępowanie karne = procedura karna (bardziej w doktrynie niż w orzecznictwie; procedura oznacza raczej kwestie przepisów - czyli jak procedować, czyli jak stosować przepisy) = proces karny (powinno być używane do konkretnego procesu).

Def. Postępowanie karne - prawnie uregulowana działalności, uczestników tego postępowania, zmierzająca do realizacji prawa karnego materialnego.

Postępowanie karne spełnia role służebną do prawa karnego materialnego.

Przedmiot postępowania karnego

• Początkowo w erze nowożytnej - przedmiotem tego postępowania jest roszczenie jakie realizuje państwo w stosunku do sprawcy przestępstwa. Zarzut: postępowanie karne nie zawsze musi dotyczyć tylko tych przestępstw, które państwo ściga; sugerowało że proces karny jest czymś podobnym do procesu cywilnego;

• Drugi pogląd - przedmiotem jest przestępstwo. Zarzut: problem - co z procesem karnym, którym się okazało, że sprawca jest niewinny - co było przedmiotem procesu?

• Trzeci pogląd - obowiązujący do dziś - przedmiotem jest kwestia odpowiedzialności karnej sprawcy czynu zabronionego jako przestępstwa.

• Trzeba ustalić pewne kwestie:

• Czy w ogóle miało miejsce zachowanie zabronione przez prawo karne? jeśli tak =>

• Czy on spełnia wszystkie znamiona przestępstwa przewidziane przez prawo? =>

• Kto jest sprawcą tego zachowania? =>

• Czy ta osoba może ponosić odpowiedzialność za ten czyn? =>

• Jaką odpowiedzialność należy mu przypisać?

Kto jest uczestnikiem postępowania?

• I grupa - organy ścigania (np. prokurator, policja);

• II grupa - organy wymiaru sprawiedliwości (sąd);

• III grupa - strony - te podmioty, dla których proces jest ich „własnym procesem”. (np. oskarżyciel publiczny, oskarżony, powód cywilny);

• IV grupa - pomocnicy procesowi organów (protokolant, scenograf, specjalista, tłumacz)

• V grupa - przedstawiciele procesowi stron (obrońca, pełnomocnik);

• VI grupa - osobowe źródła dowodowe (świadek, biegły);

• VII grupa - przedstawiciel społeczny (reprezentant organizacji społecznej);

• VIII grupa - rzecznicy interesu publicznego inni niż przedstawiciel społeczny (np. Rzecznika Praw Obywatelskich, którym może wnieść kasację; Prokurator Generalny - ale jako organ który występuje z kasacją).

Funkcje postępowania karnego - rodzaje działalności procesowej

1. Funkcja ścigania i oskarżania - celem tej funkcji jest aby każda osoba winna poniosła odpowiedzialność za swoje zachowanie przestępcza.

2. Funkcja obronny - aby uzyskać dla oskarżonego jak najkorzystniejsze rozstrzygnięcie.

3. Funkcja orzekania = rozstrzygania w przedmiocie procesu

1. Funkcja wykonywania rozstrzygnięć (pochodna funkcji III)

Proces karny demokratyczny musi być trój podmiotowy. Kto inny pełni funkcje ścigania, kto inny funkcje obrony i kto inny funkcje orzekania.

Wyjątek: Postępowanie z nieletnimi - sędzia wszczyna postępowanie i orzeka w danej sprawie (pełni 2 funkcje pierwszą i trzecią).

Książka:

Prawo karne procesowe spełnia istotne funkcje:

• Funkcja porządkowa / regulacyjna - wyraża się w tym, że prawo to reguluje przebieg postępowania, wyznacza porządek czynności, ich sekwencję, spełnia role koordynatora czynności procesowych. Ustala prawa i obowiązki organów ścigania i orzekania oraz innych uczestników postępowania, wyznacza ich swoiste, konwencjonalne role (sędziego, oskarżyciela, świadka itp.), stwarza prawną podstawę i ramy ich działania oraz określa formę podejmowanych czynności.

• Funkcja instrumentalna / prakseologiczną - polega na tym, że prawo karne procesowe, na podstawie wielowiekowych doświadczeń, tak kształtuje postępowanie karne, aby mogło ono w sposób właściwy i najbardziej efektywny osiągnąć wyznaczone mu cele - aby każdy winny i tylko winny poniósł odpowiedzialność, na jaką w świetle prawa zasłużył.

• Funkcja gwarancyjna - prawo karne procesowe z jednej strony wyznacza nieprzekraczalne ramy ograniczenia swobód, krępuje w tym względzie przede wszystkim organy procesowe, ale jednocześnie wskazując, w jakim zakresie mogą one realizować swoje zadania i strzec dobra wymiaru sprawiedliwości, z drugiej strony - pozytywnie określa podstawy i granice obrony jednostki.

Funkcja procesowa - rodzaj (kierunki) działalności procesowej podmiotów procesu:

• ściganie karne, zmierzające do wykrycia, ujęcia i doprowadzenia do ukarania osoby winnej popełnia przestępstwa;

• obrona karna , skierowana na ochronę praw oraz interesów oskarżonego i zmierzająca do uzyskania dla niego możliwie najkorzystniejszego rozstrzygnięcia;

• orzekanie, polegające na rozpoznaniu sprawy w postępowaniu głównym i rozstrzygnięciu jej przez skazanie lub uniewinnienie oskarżonego albo przez umorzenie postępowania oraz na (ewentualnym) poddaniu tego rozstrzygnięcia kontroli na skutek wniesienia przez stronę środka zaskarżania. Wykonanie orzeczenia należy traktować w zasadzie jako konsekwencję funkcji orzekania.

Wykład 2

WYKŁADNIA PRZEPISÓW PRAWA

• wykładnia autentyczna / legalna - taka wykładnia jaką podaje sam ustawodawca. Na gruncie szeroko rozumianego prawa karnego znajdziemy definicje legalne przede wszystkim w kodeksie karnym, i tam będą takie znaczenie, które mają znaczenie dla procedury - np. kto jest żołnierzem definiuje KK, a kwestie odpowiedzialności karnej żołnierzy zawiera KPK;

• wykładnia sądowa - interpretacja przepisów zaprezentowana przez sądy w konkretnych sprawach lub też w formie wiążących uchwał sądu najwyższego;

Art. 441. § 1. Jeżeli przy rozpoznawaniu środka odwoławczego wyłoni się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, sąd odwoławczy może odroczyć rozpoznanie sprawy i przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.

§ 2. Sąd Najwyższy może przekazać rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego powiększonemu składowi tego sądu.

§ 3. Uchwała Sądu Najwyższego jest w danej sprawie wiążąca.

§ 4. ⁽²⁶⁹⁾ Prokurator, obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu.

§ 5. Sąd Najwyższy może przejąć sprawę do swego rozpoznania.

Drugą podstawą jest ustawa o Sądzie Najwyższym, która przewiduje możliwość zadawania pytań abstrakcyjnych - Pierwszy Prezes SN lub Rzecznik Praw Obywatelskich mogą zadać pytanie nie związane z żadną sprawą.

• wykładnia doktrynalna - dokonywana przez prawoznawstwo. Od pewnego czasu jest taka praktyka, że SN podpiera się poglądami doktryny.

• Te podziały wykładni, to są podziały wedle podmiotu, który dokonuje tej wykładni.

• Z punktu widzenia metody wykładnie dzielimy na:

• wykładnia językowa / gramatyczna - interpretacja przepisów dokładnie tak jak ten przepis brzmi. Wtedy co innego znaczenia w tekście będzie znaczyło słowo „lub” a co innego „albo” - albo to alternatywa rozłączna; słowo „lub” - jest to alternatywa łączna. Jest ona całkowicie wystarczająca jeśli nie prowadzi ona do wniosków nie do przyjęcia.

• wykładnia systemowa - przy interpretacji przepisu zaczynamy uwzględniać również to gdzie ten przepis jest usytuowany;

• wykładnia celowościowa - badamy wtedy ratio legis tego przepisu, czyli cel wprowadzanie tego przepisu;

• wykładnia logiczna - posługujemy się w tym momencie pewnymi regułami logicznego rozumowania:

• argumentum a contrario (np. z przepisów karnoprocesowych wynika, to że tylko sąd może stosować tymczasowe aresztowanie, a zatem nie ma tego uprawnienia prokuratura czy policja);

• argumentum a maiori ad minus - jeżeli ktoś ma więcej uprawnień to ktoś ma tym bardziej tych uprawnień mniej - np. jeżeli oskarżony ma prawo odmówić odpowiedz na poszczególne pytanie, to ma także prawo udzielić odpowiedzi częściowej;

• argumentum a minori ad maius - jeżeli ktos może mniej to tym bardziej może więcej - np. przepisy mówią, że można zatrzymać osobę, co do której przypuszcza się, że popełniła przestępstwo, to tym bardziej można zatrzymać kogoś kto akurat popełnia przestępstwo;

• wykładnia historyczna -tłumacząc przepis poprzez porównanie poprzedniego brzmienia przepisów z obecnym.

ŹRÓDŁA PRAWA

• Podstawowym źródłem prawa karnego procesowego jest kodeks postępowania karnego z `97r, jego poprzednikami kodeks z `69r i kodeks z `28r. W KPK co do zasady są normy procesowe ale mogą być też normy materialno prawno, odwrotnie też jest w KK 99% norm jest materialnych ale 1% to przepisy proceduralne (regulowane są przestępstwa ścigane na wniosek, a ściganie na wniosek to kwestia procesowa) - trzeba pamiętać, że źródłem prawa karnego procesowego będzie Kodeks Karny albo inna ustawa karna.

• Również źródłem prawa kr procesowego są też ustawy ustrojowe - np. gdzie uregulowany jest immunitet; sędziowski - w ustawie o sądach, adwokacki - w ustawie o adwokaturze, radcowski - w ustawie radcowskiej.

• Konstytucja - w której zawarte jest np. prawo do obrony, prawo do sądu, zasada domniemania niewinności, zasada dwuinstancyjności. Są to zasady konstytucyjne, są one rozwinięte w KK ale ich źródło jest w Konstytucji;

• Ustawy administracyjne - które będą regulować pewne kwestie w taki sposób, który może rzutować na prawo karne; dla przestępstwa podatkowego źródłem prawa procesowego będzie ordynacja podatkowa. Również źródłem mogą być ustawy wykonawcze do ustaw administracyjnych, które mogą mieć zastosowanie do procedury karnej - np. to że policja może użyć siły.

• Ustawa o policji, o ABW, o ochronie granicy, o ochronie skarbowej - np. zakup kontrolowany, podsłuch poza procesowy, inwigilacja, konwój celny tajny - materiały zebrane dzięki tym instytucją mogą być dowodami w procesie karnym.

GWARANCJE PROCESOWE - te instytucje prawa karanego procesowego, które tworzone są po to aby chronić określony interes procesowy - strony lub innego uczestnika procesu albo wymiaru sprawiedliwości.

• Różnica między gwarancjami stron i innych uczestników i gwarancjami wymiaru sprawiedliwości jest mniej więcej taki: wszystkie przepisy, które pozwalają wejść w szereg swobód obywatelskich - np. możliwość przeszukania mieszkania, zajęcia korespondencji, przesłuchanie. Wszystko to co ograniczana te możliwości (wkraczania w sferę swobód obywatelskich) i służy określonemu podmiotowi w tym procesie to jest gwarancja strony lub innej osoby - np. prawo do obrony, ustanowienie obrońcy z urzędu.

• Gwarancje innych osób uczestniczących w procesie - np. prawo osoby najbliższej do odmowy składania zeznań; nie można przesłuchać duchownego co do okoliczności wyjawionych mu podczas spowiedzi;

• W okresie socjalizmu zanegowano wyróżnianie czegoś takiego jak gwarancje procesowe.

ZASADY PROCESU KARNEGO - pewne dyrektywy, czy też idee, wg których określony jest proces karny.

• Dzielimy je na 2 grupy:

• zasady abstrakcyjne - zasady budowane przez naukę i doktrynę, które nigdzie nie obowiązują; mówią jak to można zbudować, jak daną kwestie można rozwinąć - wedle jakiej zasady można to zrobić. Np. czy proces ma być oparty na zasadach tajności czy jawności, czy ma być dwuinstancyjny czy jednoinstancyjny;

• zasady konkretne - te idee, które stały się obowiązującą normą, które stały się dyrektywą dla konkretnego postępowania - postępowania polskiego, niemieckiego, francuskiego…; Istnieje pewna zasada ale mogą istnieć pewne odstępstwa, nie może istnieć inna zasada - np. proces jest jawny ale są odstępstwa i w pewnych warunkach można wyłączyć jawność.

Zasady abstrakcyjne i konkretne z książki

• W rozważaniach teoretycznych pojęciem zasady procesowej posługujemy się często w sensie ogólnej idei, abstrakcyjnego schematu, wskazującego możliwy sposób i kierunek rozwiązania określonego zagadnienia procesowego. Zazwyczaj można przeciwstawić temu kierunkowi inny kierunek rozwiązania tego samego zagadnienia, co prowadzi do sformułowania innej, przeciwstawnej, odrębnej zasady. Występuje więc zasady jawności i tajności, ustności i pisemności, swobodnej i legalnej oceny dowodów.

• Zasada procesowa w sensie abstrakcyjnym to niełączące się ż żadnym systemem procesowym ogólne wskazania możliwego kierunku rozwiązania w ustawie istotnego zagadnienia procesowego, to ogólna idea rozstrzygnięcia węzłowej kwestii prawnej w procesie, niezwiązana z konkretnym ustawodawstwem.

• Do odpowiedniej zasady abstrakcyjnej sięgnąć może ustawodawca, posługuje się nią jako rozwiązaniem modelowym, wzorcowym. Jednakże zasada abstrakcyjna z przyczyn praktycznych niemal nigdy nie nadaje się do przeniesienia jej w takiej postaci do ustawy. W toku tworzenia systemu procesowego ustawodawca, przystosowuje ją do odpowiednio przez siebie pojmowanych potrzeb praktycznych - przez wprowadzenie odstępstw (wyjątków) na rzecz przeciwstawnej zasady abstrakcyjnej

• Zasada procesowa w sensie konkretnym to odpowiednia (jednoimienna) zasada abstrakcyjna w postaci takiej, w jakiej zaakceptowana została i ujęta w danym systemie procesowym.

• Z dwóch przeciwstawnych zasad abstrakcyjnych w danym systemie procesowym obowiązywać może jako konkretna - tylko jedna zasada. Natomiast mogą występować obok zasady jako normy „wiodącej”, normy szczególne wprowadzające odstępstwa, wyjątki na rzecz abstrakcyjnej zasady przeciwstawnej.

• Dzielimy zasady konkretne na pewne grupy:

• zasady skonstruowane wprost - takie zasady, gdzie wyraźnie określone przepisy będą mówiły, że istnieje taka zasada - np. art. 3, art. 4, art. 5 …itd., ale też np. art. 365 - zasada ustności;

• regulacja pośrednia pozytywna - nie ma przepisu jednego, którym wprost podana jest zasada, ale w różnych przepisach możemy wyciągnąć jakiś typ zasady - zasada kontradyktaryjności;

• regulacja pośrednia negatywna - jest zasada, która nigdzie nie jest zawarta tak jak poprzednio ale nie ma też jej przejawów - są tylko przepisy, które mówią kiedy jej nie ma i więc a contrario wyodrębniamy zasadę - np. zasada ścigania przestępstw z urzędu; zasada bezpośredniości.

• zasady nie skodyfikowane - to takie zasady, które wynikają z przyjęcia innych zasad; np. zasada ciężaru dowodu, w prawie karnym ta zasada nigdzie nie została skodyfikowana, wynika ona z zasady domniemania niewinności (w procesie cywilnym jest ona w kodeksie).

• Podział ze względu na to czego dotyczą:

• takie, które nie dotyczą samego procesu, które wiążą się ze statyką samego procesu. Które dotyczą samej sytuacji osób. Np. ławnicza obsada sądu - dotyczy tego kiedy czynnik społeczny bierze udział w wymiarze sprawiedliwości.

• takie które będą dotyczyły przebiegu procesu; np. zasada dwuinstancyjności.

Wykład 3 - 28 X 2005

Zasada prawdy (materialnej)

• Co to jest prawda - jest to sąd o rzeczywistości zgodny z tą rzeczywistością.

• Cechą tego sądu jest wypowiedz zgodna z rzeczywistością; i ta cecha nosi nazwę prawdziwości. Ta zasada polega na tym, aby wypowiadać tylko takie sądy, które są prawdą.

• Jest to cecha skodyfikowana - art. 2§ 2. Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne. Nasuwa się pytanie - kiedy możemy powiedzieć, że jakieś ustalenie jest prawdziwe? Wtedy kiedy zostanie udowodnione => A kiedy jest udowodnione? wtedy kiedy zarówno obiektywnie jak i subiektywnie można przyjąć, że zdanie czy sąd przeciwny na ten temat jest całkowicie niemożliwe lub wysoce nieprawdopodobne.

• Od udowodnienia istnieje też inne pojęcie - uprawdopodobnienie - wywołać taki stan, że określony fakt jest możliwy, nie jest wykluczony.

• Tak rozumiana zasada prawdy wymagające ustaleń prawdziwych - a takimi są tylko ustalenia udowodnione - dotyczy jedynie ustaleń niekorzystnych dla oskarżonego. Przy ustaleniach korzystnych dla oskarżonego ta zasada nie działa - jest inna zasada - domniemanie niewinności. Tak więc wyrok skazujący czy umarzający warunkowo, każdy wyrok w którym trzeba stwierdzić sprawstwo musi opierać się na udowodnionych faktach; natomiast orzeczenie uwalniające go od winny i kary może zapaść w 2 sytuacjach:

• jeśli oskarżony sam udowodni że jest niewinny (rzadko spotykane, bo po co ma to robić);

• gdy nie udowodniono, że jest winny, co nie znaczy, że tego nie zrobił

• Kiedy będzie potrzebne uprawdopodobnienie? - wtedy sam oskarżony lub inna osoba się na coś powołuje, trzeba ustalać jakieś fakty, ale nie trzeba rozstrzygać o winie oskarżonego; jeśli ktoś się powołuje na jakiś fakt to powinien jakiś dowód na to przedstawić - powinien uprawdopodobnić, że mogło to mieć miejsce.

• Ta zasada odróżnia nasz system od sytemu angloamerykańskiego. W systemie kontynentalnym niezbędne jest, że np. wszelkie sposoby skracania procedury są możliwe, ale tylko pod warunkiem, że sprawstwo i wina oskarżonego nie budzi wątpliwości, że są udowodnione. W systemie angloamerykańskim zadaniem sądu jest ustalenie, która ze stron ma racja, tam zadaniem sądu nie jest ustalenie prawdy, nie ma tak pojętej zasady prawdy jak na kontynencie. Konsekwencją zasady prawdy jest możliwość (czego nie ma w systemie angloamerykańskim) wprowadzania dowodów z urzędu. Sąd może wprowadzać dowody, może zadawać pytania. Jeżeli tam oskarżony przyznaje się do winy to sąd nie ma prawa badać czy to jest prawda.

• Zasada prawdy rzutuje na inne zasady jak i na inne konstrukcje prawne.

• Zasada prawdy materialnej to dyrektywa, wg której rozstrzygnięcia organów procesowych powinny być oparte na prawdziwych ustaleniach faktycznych.

• Zasadę tą należy odnosić tylko do kwestii natury faktycznej, do ustaleń faktycznych, które rozumie się jako dokonanie przez organ procesowy (na podstawie dowodów) stwierdzenia istnienia (lub nieistnienia) faktów, o których należy orzec w decyzji. Te procesowe ustalenia powinny być prawdziwe.

• Wg tzw. klasycznej definicji prawdy - prawda to sąd zgodny z rzeczywistością do której się odnosi, o której orzeka. „Prawdziwość” to cecha sądu zgodnego z rzeczywistością.

• Ustalenia faktyczne powinny być przynajmniej udowodnione (nie jest bowiem realne wymaganie, aby zawsze były z całą pewnością i bezwzględnie prawdziwe). Udowodnienie zaś powinno spełniać dwa warunki:

• dowody stanowiące podstawę ustaleń faktycznych muszą być obiektywnie przekonywane, a wiec dawać tak wysoki stopień prawdopodobieństwa, że normalnie oceniający człowiek powinien zostać przekonany o prawdziwości ustalenia faktycznego (warunek obiektywny);

• powinno rzeczywiście wystąpić całkowite przekonanie organu rozstrzygającego o prawdziwości danego ustalenia faktycznego (warunek subsydiarny);

• Stopień prawdopodobieństwa twierdzenia powinien być tak wysoki, że dla organu dokonującego ustalenia faktycznego teza przeciwna z praktycznego punktu widzenia nie jest możliwa.

• Zasada prawdy materialnej doznaje pewnych ograniczeń. Konieczność wydania jednego z dwóch orzeczeń merytorycznych powoduje, że w związku z konsekwencjami zasady domniemania niewinności oraz zasady in dubio pro reo trzeba wydać wyrok uniewinniający, chociaż sąd nie dokonał prawdziwych ustaleń faktycznych, bezspornie wykazujących niewinności oskarżonego.

• Wyrok skazujący może być wydany tylko w razie dokonania ustaleń faktycznych, świadczących o winie oskarżonego, natomiast wyrok uniewinniający wydany jest bądź wówczas, gdy niewinność oskarżonego została udowodniona, bądź też wówczas, gdy nie została udowodniona ani jego wina, ani jego niewinność.

• Żądanie, aby rozstrzygnięcia organów procesowych oparte były na prawdziwych ustaleniach faktycznych, w pełni odnosi się do wszelkich decyzji niekorzystnych dla oskarżonego. Natomiast decyzje korzystne dla oskarżonego mogą opierać się na prawdziwych, korzystnych dla niego ustaleniach faktycznych bądź na zasadach: domniemania niewinności oraz in dobio pro reo

Zasada obiektywizmu

• Art. 4. Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego.

• Zasada ta służy zasadzie prawdy. Naruszenie tej zasady, może być podstawą odwoławczą.

• Zasada obiektywizmu to dyrektywa zobowiązująca organy procesowe do obiektywnego stosunku do sprawy i jej uczestników, pozbawionego stronniczości, uprzedzeń i osobistego nastawienia.

• Zwłaszcza sąd powinien z równą rzetelnością rozważać i uwzględniać okoliczności przemawiające na korzyść i na niekorzyść oskarżonego, rozstrzygając zaś sprawę obowiązany jest kierować się wyłącznie materiałem dowodowym uzyskanym w postępowaniu i dyrektywami wynikającymi z ustawy. Zasada ta wiąże jednak wszystkie organy postępowania (nie tylko sąd) i powinna mieć zastosowanie do wszystkich stron, a także do innych uczestników procesu, np. organy postępowania powinny również świadka traktować z odpowiednim obiektywizmem.

Zasada kontradyktoryjoności procesu

• Ta zasada jest skodyfikowana pośrednio pozytywnie, wynika z mnóstwa przepisów.

• Proces ma być sporem miedzy stronami, przed niezawisłym sądem. Jest to zasada procesowa. Są dwie równoprawne strony, np. wnioski składane przez oskarżonego i prokuratora mają taki sam walor, tak samo są rozpatrywane.

• Realizowana jest w 2 postaciach:

• zasada kontradyktoryjności z elementami oficjalności - czyli działania z urzędu; Dowodu wnosi się nie tylko na wniosek stron ale też z urzędu; Sąd ma prawo zadawania pytań.

• zasada kontradyktoryjności czysta - możemy ją odnieść do procesu angloamerykańskiego.

Zasada bezpośredniości

• Przyjmuje się, że zasada prawdy materialnej wytycza cel postępowania dowodowego, natomiast zasada bezpośredniości określa jego metodę.

• Dyrektywa bezpośredniości obejmuje postulat, aby między poznającym przeszłość sędzią a samą przeszłością ogniwa dowodowe były zredukowane do minimum - gdyż im więcej ogniw pośrednich, tym większe niebezpieczeństwo zniekształceń na drodze poznania prawdy.

• Ma trzy reguły:

1. Sąd powinien orzekać wyłącznie na podstawie dowodów przeprowadzonych w postępowaniu przed sądem. Sądowi nie można się opierać na dowodach, których nie przeprowadzono na rozprawie.

2. Sąd powinien się bezpośrednio zetknąć się z dowodem

• Wyjątki: kiedy sąd może się tylko pośrednio zetknąć się z dowodem; zawarte w KPK - kiedy sąd może odczytać protokół z wcześniejszych zeznań czy wyjaśnień, nie przesłuchując delikwenta; czy kiedy tylko zapoznaje się z protokołem oględzin, a nie sam dokonuje oględzin.

• Korzystanie przede wszystkim z dowodów pierwotnych - są to dowody z pierwszego źródła. W trzech przypadkach można korzystać z dowodów pochodnych:

• gdy nie ma dowodu pierwotnego; np. sam oskarżony (który jest sam dowodem pierwotnym) odmawia składania zeznań.

• żeby sprawdzić wiarygodność dowodu pierwotnego; np. jest dowód pierwotny ale widzimy, że jest też dowód pośredni - jest świadek zdarzenia, ale wiemy też, że ten świadek poszedł i opowiedział wszystko koledze. To pójdziemy i spytamy co mu powiedział, i czy świadek mówi to samo co wtedy opowiadał koledze.

• kiedy trzeba sięgnąć do dowodu, bo ustawa nakazuje z niego korzystać, a dowód ten z natury nie jest dowodem pierwotnym. np. opinia biegłego.

Zasada szybkości procesu

• Jest skodyfikowana pośrednio pozytywnie i będzie wynikała z szeregu przepisów - takie jak np. które będą przewidywały pewne terminy np. na przeprowadzenie dochodzenia i śledztwa, terminy stosowania aresztu, terminy dla wszelkich odroczeń w rozprawie. Niekiedy pojawiają się bardzo istotne uproszczenie - możliwość rejestrowego umorzenia już po 7 dniach, jak nie znajdujemy sprawcy.

• Im proces dłuższy tym trudniejsze jest dotarcie do dowodów. Ta chęć realizacji przyśpieszenia procesu nie może godzić w zasadę prawdy, ma tej zasadzie służyć.

Zasada domniemania niewinności

• Wyrażona i w Konstytucji jak i KPK w Art. 5. § 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem.

• Oskarżony nie musi udowadniać swojej niewinności bo jest niewinny z założenia; Organy są zobowiązane traktować go jak niewinnego, a jedynie prawomocny wyrok obala to domniemanie.

• Żeby komuś postawić zarzut - trzeba mieć podejrzenie, że to on popełnił przestępstwo; żeby go aresztować - trzeba mieć duże prawdopodobieństwo że jest sprawcą przestępstwa; kiedy kierujemy akt oskarżenia do sadu - prokurator jest przekonany o tym, że on jest sprawcą; kiedy sąd wydaje wyrok - to sędzia jest pewny, ze to on jest sprawcą przestępstwa.

• Zasada ta nie oznacza, żeby organy były przekonane o niewinności oskarżonego dopóki go nie skażą.

Zasada ciężaru dowodu (onus probandi)

• Zasada ta nie jest skodyfikowana. Ciężar udowodnienia winy ciąży na oskarżycielu.

• Istotę zasady ciężaru dowodu stanowi obciążenie autora dowodzonej tezy niekorzystnością wynikającą z nieudania się dowodu (nieudowodniona teza upada);

• W naszym procesie ciężar dowodu spoczywa na każdym oskarżycielu (publicznym, prywatnym i posiłkowym) oraz na powodzie cywilnym. Nie obarcza on oskarżonego (ani jego obrońcy), co jest konsekwencją zasady domniemania niewinności; nie spoczywa także na sądzie. Udowodnienie zarzutu popełnienia przez oskarżonego przestępstwa spoczywa na tym, kto taki zarzut stawia.

• Ciężar dowodów to jeden z rodzajów ciężarów procesowych - a ciężary to są takie powinności procesowe, które są nałożone na stronę w jej własnym dobrze rozumianym interesie prawnym.

• Trzeba ciężary odróżnić od obowiązków procesowych. Obowiązki procesowe to też powinności, nakładane przez prawo procesowe, ale nie tylko w interesie obciążonego ale też w interesie wymiaru sprawiedliwości. Np. obowiązek świadka do składania prawdziwych zeznań; obowiązek dowodzenia - obowiązek przeprowadzania dowodów (nie udowadniania czegokolwiek), ten obowiązek spoczywa na organach procesowych, na sądzie, na stronach kiedy powołują się na określone fakty, które muszą udowodnić. Nie interesuje nas to co z tego dowodu wyniknie.

Zasada in dubio pro reo - w niepewności dla oskarżonego

• Art. 5.  § 2. Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.

• Zasada ta polega na obowiązku tłumaczenia wszelkich niewyjaśnionych i niemożliwych do wyjaśnienia wątpliwości - na korzyść oskarżonego.

• Jest też druga reguła związana z tą - in dubio mitius - chodzi o każdego uczestnika procesu, zawsze jak jest coś niepewne to powinno być tłumaczone na korzyść tego uczestnika.

• Ważne jest to, że nie każde wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego, tylko takie, których już w żaden sposób nie da się rozstrzygnąć.

Postępowanie karne

- 6 -

---