Wykład 3 20.04.2012

Kwasy Ω-3 i Ω-6

• WNKT - wielonienasycone kwasy tłuszczowe (zaliczają się do nich kwasy Ω-3 i Ω-6).

• WNKT niezbędne dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu. Wchodzą w skład tłuszczów będących źródłem energii oraz stanowią budulec błon komórkowych, wpływają korzystnie na zdrowie serca, układu nerwowego i wielu komórek naszego organizmu.

• WNKT dzielą się na dwie rodziny:

• kwasy Ω-3,

• kwasy Ω-6.

Należą one do niezbędnych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.

Kwasy Ω-6:

• kwas linolowy LA (C18:2) i powstający z niego

• kwas arachidonowy AA (C20:4).

Ich źródłem są nasiona kukurydzy, bawełny, słonecznika, a także wiesiołka, ogórecznika oraz czarnej porzeczki.

• kwas γ-linolenowy

Są niezbędnymi składnikami struktury każdej błony komórkowej. Wpływają na jej budowę i czynność, tj. płynność, barierowość, aktywność hormonalną i immunologiczną. Są źródłem prostaglandyn.

Kwas linolowy

• Wpływa na cholesterol całkowity, co zależy przede wszystkim od obniżenia stężenia frakcji LDL.

• Diety, w których spożycie kwasu linolowego przekracza 10% całkowitej ilości energii powodują obniżenie poziomu HDL w surowicy.

• Odgrywają rolę w hamowaniu agregacji płytek.

• Umiarkowane działanie hipotensyjne.

• Powoduje zmniejszenie zawartości kwasu arachidonowego w płytkach krwi (prekursor tromboksanu A2) oraz zmniejszenie syntezy tromboksanu

Kwasy Ω-3:

Rola EPA:

Warunkuje prawidłową syntezę eikozanoidów . Eikozanoidy to biologiczne aktywne cząsteczki zwane hormonami tkankowymi. Uwalniane są one z błon komórkowych, które z kolei zbudowane są z fosfolipidów (w skład których wchodzą zarówno kwasy Ω-3, jak i Ω-6). Eikozanoidy odpowiedzialne są za działanie przeciwzakrzepowe i przeciwzapalne, powstrzymują rozwój guzów nowotworowych oraz ograniczają kurczliwość naczyń krwionośnych.

Rola DHA:

Jest szczególnie istotny dla prawidłowego funkcjonowania mózgu. Kora mózgowa aż w 60% zbudowana jest właśnie na bazie tego kwasu tłuszczowego. Poza tym DHA jest niezbędny dla całego układu nerwowego (DHA wykorzystywany jest do budowy neurotransmiterów), wpływa więc między innymi na zdolności umysłowe, ale w szerokim tego słowa znaczeniu. Poza tym stanowi budulec do produkcji hormonów szczęścia, serotoniny i dopaminy.

WNKT Ω-3

• Zmniejszają ryzyko rozwoju chorób układu krążenia oraz zaburzeń na tle zapalnym i immunologicznym.

• Są niezbędne dla prawidłowego rozwoju mózgu oraz innych komórek naszego organizmu.

Występowanie Ω-3

• tłuste ryby (makrela, śledź, łosoś),

• zielone warzywa liściaste,

• oleje roślinne z siemienia lnianego, rzepaku, soi - spożywanych na zimno.

• 1-2 g kwasu Ω-3 dziennie odpowiada spożyciu 0,75kg (2-3 porcji) tłustych ryb tygodniowo lub 4-8 gram oleju rybiego dziennie.

• Zalecany stosunek spożycia kwasów Ω-6 do kwasów Ω-3 powinien wahać się w granicach od 5:1 do 3:1. (w Europie wynosi 20:1)

• Gdyby człowiek spożywał ryby lub oleje rybne to kwasy EPA i DHA częściowo zastępują kwasy Ω-6 w błonach komórkowych płytek, erytrocytów, neutrofilii, monocytów i hepatocytów co w rezultacie prowadzi do:

• zmniejszenie produkcji PGE2 i jej metabolitów,

• zmniejszenie stężenia trombokasanu A2 - czynnika wywołującego agregację płytek krwi i zwężającego naczynia

• zmniejszenie tworzenia leukotrienu B4 indukującgo stan zapalny i chemotaksję leukocytów oraz ich adhezję,

• wzrost stężenia tromboksanu A3 - słabego czynnika wywołującego agregację płytek krwi i zwężającego naczynia,

• wzrost stężenia prostacykliny PGI3 prowadzącego do ogólnego wzrostu stężenia prostacyklin przez wzrost stężenia PGI2 (obie prostacykliny są aktywnymi czynnikami rozszerzającymi naczynia i hamującymi agregację płytek).

Olej ogórecznika lekarskiego:

• 35 - 45 % (40% ??) kwasu linolowego

• 15 - 25% GLA (gamma - linolenowego)

• 4 - 5% - kwasu α-linolenowego

Olej pierwiosnka

• głównie linolowy i γ-linolenowy

Tran

• Zawiera wielonienasycone kwasy tłuszczowe (WNKT) z grupy omega 3 : mieszanina EPA (kwas eikozanoidowy 18%) / DHA (kwas dokozaheksanowy 12%) a także witaminy A i D. Spożywanie tranu skutecznie wpływa na odporność.

Czosnek

• Olejek czosnkowy zawiera związki siarkowe

• Aktywne biologicznie składniki:

• allicyna - główny składnik, produkt rozpadu nieczynnej biologicznie alliny

• allicyna hamuje skupienie płytek krwi i obniża poziom tłuszczów w surowicy krwi.

• Działa przeciwgrzybiczo i przeciwbakteryjnie.

Olejek czosnkowy:

• jest przygotowywany przez proces parowej destylacji.

Handlowe preparaty czosnku zawierają:

• dwusiarczki diallylu (DADS) 26%,

• tiosiarczek diallylu (DATS) 19%,

• dwusiarczek metyloallylu 13%,

• terta + penta + heksasiarczek

Ajoen ma silnie działanie przeciwgrzybicze.

Winyloditiina działanie przeciwgrzybicze i przeciwagregacyjne.

Czosnek po codziennym 3-miesięcznym stosowaniu:

• obniża TG o 12%,

• obniża TC o 7 - 8 %,

• obniża LDL o 10,2%,

• podwyższa HDL o 10%.

Czosnek po 6 miesiącach codziennego stosowania:

• obniża TG o 20%

• obniża TC o 14%

• obniża LDL 20%

• podwyższa HDL o 20%

Obniża ciśnienie krwi, poprawia przepływ krwi

Seminaria I

Kwasy Ω-3 i Ω-6

Wyróżnia się 3 kwasy Ω-3:

• α-linolenowy (ALA) C18:3,

• eikozapentaenowy (EPA) C20:5,

• dokozaheksaenowy (DHA) C22:6,

EPA i DHA wchodzą w skład preparatów dostępnych w aptekach. ALA wchodzi w skład oleju lnianego i sojowego. EPA i DHA w naturalnej żywności występują tylko w rybach morskich.

Kwasy tłuszczowe Ω-6:

• γ-linolenowy (GLA),

• linolowy (LA),

• arachidonowy (AA).

Obniżają one ryzyko występowania chorób sercowo-naczyniowych. GLA i AA są źródłem eikozanoidów prozapalnych mediatorów, głównie kwasu arachidonowego.

Mają wpływ na lipidy.

1. Wpływ na lipidy i lipoproteiny.

1. Obniża stężenie TG o 25 - 30% (2-5g kwasu Ω-3 dziennie).

Obniżenie produkcji i wzmożenie katabolizmu VLDL w wątrobie.

2. Minimalny wzrost stężenia LDL o kilka %.

Wzrost wyraża się zwiększeniem rozmiaru cząstek przy zmniejszeniu stężenia cholesterolu w cząsteczce LDL. (ryby powodują niewielki spadek a suplementy wzrost LDL?)

3. Wzrost stężenia HDL.

Spowodowany zwiększeniem stężenia frakcji HDL-2 (bardziej wpływa DHA).

4. Spadek lipemii poposiłkowej poprzez aktywację lipazy lipoproteinowej odpowiedzialnej za katabolizm VLDL i chylomikronów.

5. Spadek peroksydacji lipidów przez wolne rodniki.

2. Działanie antyarytmiczne na układ krążenia.

1. Ω-3 zmieniają funkcję elektrofizjologiczną poprzez obniżenie wrażliwości komórek na fibrylację. Ponadto indukują zmiany w składzie fosfolipidów sercowych, przez co zmieniają procesy transportowe i aktywność enzymów sercowych. Hamowanie kanałów sodowych i wapniowych w sercu, powodując zmiany czynnościowe

3. Wpływ na ciśnienie krwi - właściwości hipotensyjne (obniżenie ciśnienia krwi).

a. Wzrost produkcji NO i wzrost wydzielania NO z śródbłonka (powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych).

2. Hamowanie właściwości eikozanoidów zwężających naczynia TBX₂ i PGE2 (prostanoidy - eikozanoidy).

3. Spadek syntezy noradrenaliny (odpowiedzialnej za zwężanie naczyń krwionośnych, wzrost przepuszczalności błon komórkowych).

4. Poprawa indeksu przepływu krwi. (DHA)

5. Działanie antyagregacyjne (przeciwpłytkowe). Mieszanina EPA i DHA obniżają agregację płytek krwi.

6. Obniżenie poziomu czynnika VII podczas lipemii poposiłkowej.

7. Wzrost stężenia metabolitów.

3. Wpływ na glukozę i insulinę.

1. Można zapobiec wpływowi na glikemię poprzez aktywność fizyczną.

2. Wzrost stężenia glukozy i insuliny.

4. Wpływ na funkcje śródbłonka i procesy miażdżycowe.

1. Korzystne działanie Ω-3 tłumaczy się wpływaniem na funkcję śródbłonka i rozszerzanie naczyń.

2. Spadek aktywności molekuł adhezyjnych (ICAM-1).

3. Spadek zdolności płytek do adhezji i agregacji.

4. Hamują migrację monocytów do ogniska miażdżycowego.

5. Hamują wytwarzanie komórkowych czynników wzrostu w ścianie naczynia.

6. Wzrost uwalniania NO z komórek śródbłonka.

7. Obniżają aktywność czynnika VII (von Willebrandta) i inhibitora aktywacji plazminogenu (PAI).

8. Obniżają aktywność trombomoduliny i fibrynogenu, co zapobiega powstawaniu zakrzepu w naczyniach krwionośnych.

9. obniżają stężenie cytokin prozapalnych IL-1β i TNF-α, oprócz tego hamują ekspresję genów (PDFG-a i PDFG-b) [PDFG - czynnik wzrostowy pochodzenia płytkoweho - działający na komórki mięśni gładkich)

5. Kwasów Ω-6 powinno spożywać się maksymalnie 4 razy więcej niż kwasów Ω-3 ( a przeciętnie człowiek spożywa ich ok. 21 razy więcej). Kwasy Ω-6 są prekursorami kwasu arachidonowego.

6. Kwas EPA i DHA częściowo zastępują kwas Ω-6, zwłaszcza kwas arachidonowy w błonie komórkowej płytek, erytrocytów, monocytów i hepatocytów i innych fosfolipidów błon komórkowych.

1. Spadek produkcji PGE-2 i jej metabolitów.

2. Spadek produkcji TX-A2 (czynnik wywołujący agregację płytek krwi i zwężający naczynia).

3. Spadek tworzenia LTB-4 (indukuje stany zapalne i chemotaksję leukocytów oraz ich adhezję).

4. Wzrost stężenia TX-A3 (słaby czynnik agregacji płytek i zwężający naczynia).

5. Wzrost stężenia PGE-3 (PGI-2 i PGI-3) są czynnikami rozszerzającymi naczynia i hamującymi agregację.

6. Wzrost stężenia LTB-5 (słaby czynnik indukujący stan zapalny i chemostaksję leukocytów).

7. Typowe kapsułki EPA i DHA zawierają 180mg EPA i 120mg DHA.

8. W diecie śródziemnomorskiej pożywienie zawiera duże wartości kwasów Ω-3.

9. W orzechach jest dużo ALA.

10. Kwasy Ω-3 i Ω-6 współzawodniczą o enzym γ-6-desaturazę biorącą udział w desaturacji i wydłużaniu łańcucha.

allina

allinaza

H₂O

allicyna

samokondensacja

allilomerkaptan

winyloditiina

ajoen

disiarczek allylu

---