Socjologia miasta i urbanizacji
T: Prekursorzy socjologii miasta: reformatorzy społeczni, filantropii i lekarze z Europy XVIII i XIXw.
-dynamiczny rozwój kapitalizmu- masy ludności przemieszczają się ze wsi do miast (proces urbanizacji)
-powstają wielkie fabryki
-jest to także okres wielkiej nędzy klasy robotniczej, czas pracy to 14h, pracują także dzieci
-ideologie ówczesnego czasu próbowały znaleźć wyjście z tego społecznego chaosu
-aby wprowadzić reformy należało opisać problemy społeczne: czynili to filantropii i lekarze najczęściej:
1966r- John Bellers- „Esej o biedzie, manufakturach, plantacjach i niemoralności”
XVIII John Howard- dążył do reform w angielskim więziennictwie; „The State of
the Prison In England and Wales”; w rezultacie tego dramatycznego opisu przeprowadzono reformę; opisał również stan szpitalnictwa
1791 F.M.Eden: „Stan biedy lub historia klas pracujących w Anglii”
1795- John Aikik- „Description of the Country from 30 to 40 miles round Manchester”; w XIXw jeszcze bardziej obniżyła się stopa życiowa robotników
XIXw F. LePlay- badał m.in. położenie klasy robotniczej, chciał zapobiec wybuchowi rewolucji proletariackiej, stworzył teorię społ, opracował metody badań socjologicznych, stworzył program reform
*dostrzegł nacisk środowiska geogr. na sytuację danego społeczeństwa
*jego uczniowie określani są mianem „deterministów geograficznych”
*LePlay chciał badać jedynie fakty, chciał znaleźć jednostkę obserwacji, stała się nią RODZINA (wskaźnik cech, które zachodzą w zjawiskach bardziej złożonych; uznał ją za wskaźnik uniwersalny; posiada ona wiele funkcji, pozostaje w relacjach ze społeczeństwem; do badań socjologicznych należy dobierać rodziny reprezentatywne dla różnych rejonów geograficznych)
*LePlay badał w rodzinie: miejsce zamieszkania, rodzaj pracy, strukturę, stopień religijności, historię, budżet
*LePlay stosował: obserwację naukową; wywiady z członkami rodzin i ekspertami społecznymi (np. pacjentami, nauczycielami, pracownikami społ.)
*dzięki wynikom badań LePlay został uznany za TWÓRCĘ METODY MONOGRAFICZNEJ w socjologii (metoda całościowa)
*nawoływał do powrotu do zasad chrześcijańskich
*najsłynniejsza książka: „Europejscy robotnicy”
najważniejszą postacią z dziedziny socjologii miasta, uznawaną za jej prekursora jest Charles Booth
*stworzył pierwszą monografię miasta
*badał XIXw. Londyn
*”życie i praca mieszkańców Londynu”- 17 tomów wydanych w latach 1892-1902
*chciał się przekonać jak żyją robotnicy londyńscy, by wprowadzić reformy
*chciał wskazać związki między ubóstwem, nędzą i patologiami, a godziwą płacą i komfortem
*próbował wskazać warunki życia ówczesnych londyńczyków
*podzielił londyńczyków na grupy zawodowe
*Źródło:
-spisy ludności (niewystarczające)
*ustalił kryteria zależności zamożności i nędzy (NĘDZA- przeludnienie mieszkań; BOGACTWO- duża liczba służby)
*z pomocy wizytatorów szkolnych; policjantów; pracowników społecznych; dozorców
*wynajmował Booth i jego współpracownicy mieszkania lokatorskie i prowadzili badania w rodzinach, w których zamieszkiwali. Interesowało ich: dochody, godziny pracy, warunki w zakładzie pracy, wlk gospodarstwa domowego, rodzaje i częstotliwość chorób, stopa życiowa, ilość dzieci, czas wolny, uczestnictwo w klubach, związkach.
*z badań wyróżnił 8 klas społeczno- ekonomicznych:
1.przygodni pracownicy, włóczędzy i półprzestępcy
2.sezonowi pracownicy
3.pracujący z przerwami
4.robotnicy pracujący stale za niskie pieniądze
5.robotnicy pracujący stale o zarobkach przeciętnych
6.robotnicy pracujący stale o zarobkach powyżej przeciętnych
7.niższa klasa średnia
8.wyższa klasa średnia
*badaniom i statystykom nie podlegała arystokracja
socjologia miasta wiąże się z konkretnym terytorium. 20lecie międzywojenne. PARK- ojciec socjologii miasta, stworzył bardzo realistyczny opis klas pracujących
Fr. Bujak- napisał kulka monografii wsi oraz małych miasteczek (m.in. Limanowej)
Max Weber- w miastach dostrzegał zasadniczy czynnik rozwoju kapitalizmu i innych cech cywilizacji zach.
*pozycja miasta ma kluczowe znaczenie w strukturze władzy państwowej
*1600r- największe miasta nie znajdowały się w Europie, największym miastem był Pekin (706tys mieszkańców), Turcja, Indie
*rozwijający się kapitalizm nastąpił w europejskich miastach liczących ok. kilkadziesiąt tys mieszkańców
*w związku z tym Weber wysnuł tezę, że bardziej rozwinięte formy kapitalistycznej produkcji i wymiany towarów powstają, gdy miasta są zdominowane przez klasę kupiecką, a nie biurokratów, księży, wojowników i gdy są dostatecznie silne by chronić swej autonomii lecz nie aż tak silne, aby żyć z wyzysku ludności wiejskiej lub imperializmu
*teza o odmienności zachodu od cywilizacji wschodu: Chrześcijański zachód bazuje na dorobku starożytnej Grecji i Rzymu. Weber uznaje kulturową jedność zachodu ze względu na występowanie wyjątkowego zespoły cech:
1.-zachód wytwarzał system prawnych ograniczeń władzy monarszej
-ostatnim etapem w tym procesie było całkowite wyeliminowanie systemu monarszego i zastąpienie go państwowym rządem wybieralnych funkcjonariuszy i ciał kolegialnych
2.-nie uznawano właściwie boskości władcy, co było cechą charakterystyczną wschodniego despotyzmu
-wyjątkiem od tej zasady jest późne cesarstwo Rzymskie, wczesnośredniowieczne państwa oraz niektóre XVIII wieczne monarchie
3.-autonomia i wewnętrzna jedność miast;
Podział kastowy w Indiach i solidarność rodzinna w Chinach oraz rytualne bariery na wschodzie pozwalały na możliwości dokonywania zmian. Wszystko, co umacniało biurokrację i despotyzm utrudniało miastom osiąganie autonomii. Autonomia miast jest warunkiem koniecznym lecz niewystarczającym dla rozwoju nowych form produkcji oraz rozwoju kapitalizmu politycznego i gospodarczego.
KAPITALIZM:
-produkcyjny (przemysłowy, racjonalny);
-pasożytniczy (polityczny, irracjonalny).
Ten drugi jest oparty na transferze bogactwa i jego zużywaniu. Miał on miejsce w starożytnej Grecji i Rzymie i polegał na drenażu bogactwa ludów podbitych, w miastach dominowali wojownicy a nie kupcy.
Podział ten jest ściśle związany z podziałem miast na 2 typy:
MIASTA producentów (klasa produkcyjna),
MIASTA konsumentów (klasa pasożytnicza).
Podziały te są podstawą do zrozumienia i wyjaśnienia cywilizacyjnej odrębności nowożytnego zachodu i narodzin kapitalizmu w Europie.
Przed okresem średniowiecza miasta stanowiły ośrodki eksploatacji i konsumpcji, a nie produkcji. Dopiero w średniowieczu pojawiły się w Europie niezależne ośrodki miejskie, które były skupiskami producentów i kupców, które dawały im ochronę prawną, wysoką pozycję społeczną i udział w rządzeniu (w Krakowie Wierzynek)
T:Narodziny socjologii miasta: XXlecie międzywojenne, Chicago (szkoła ekologii społecznej- R.E.Park).
Socjologia miasta korzysta z: pragmatyzmu, ekologii, socjologii formalnej (Simmel, Durkheim, darwinizm) i antropologii społecznej.
EKOLOGIA- rozmieszczenie organizmów żywych w przyrodzie: każdy organizm zamieszkuje określoną niszę ekologiczną.
Socjologia miasta bywa określana DZIEDZINĄ ATEORETYCZNĄ (amerykańska socjologia opisowa- socjografia), brakuje analiz teoretycznych, stara się jedynie opisywać fakty. W XX leciu powstał nowy styl socjologii naukowej, który unikał wszelkiego aprioryzmu. W tym okresie socjologia została przekształcona na naukę empiryczną, eksperymentalną.
Cechy charakterystyczne: ścisły związek z badaniami empirycznymi; koncentracja na problematyce społeczności lokalnej (community)
SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA- wspólnota ludzi; zbiorowość terytorialna.
Oprócz socjologii wsi i miasta istnieje jeszcze socjologia społeczności lokalnej.
-urbanizacja
-industrializacja
-stratyfikacja społeczne
Społeczność lokalna traktowana była przez badaczy jako laboratorium, w którym niemal wszystko można zbadać. Przyjmowano założenie, że społeczność lokalna jest jakby mikrokosmosem, a występujące w niej zjawiska i procesy są uniwersalne i reprezentatywne dla całego społeczeństwa.
TEZA: Społeczność lokalna jest kompletnym sposobem życia oraz instytucji, które to życie umożliwiają.
METODY: Stosunkowo metody badawcze wzięte były z obszaru antropologii, najczęściej stosowano metody monograficzne.
Socjologowie starali się ujawnić współzależności wszystkich sfer życia społecznego, wszystkie aspekty zachowań jednostek oraz wszystkie instytucje społeczne chcieli oni badać całość życia społeczności lokalnej.
TECHNIKI BADAWCZE: Bezwzględny, dłuższy pobyt badacza na terenie, obserwacja uczestnicząca, wywiady z ekspertami społ., z mieszkańcami oraz szerokie korzystanie ze źródeł zastanych (archiwa, statystyki), analiza dokumentów osobistych (ks. Parafialne, spisy ludności, statystyki policyjne).
Główne orientacje teoretyczne:
1.o.typologiczna- ujmowanie badanych społeczności jako reprezentacji szerszych kategorii i stosunków społecznych i umieszczanie tych społeczności na skali, której punktami krańcowymi były z jednej strony wieś a z drugiej miasto
WIEŚ (gr. pierwotna, lokalność wspólnota)----------MIASTO (gr. wtórna, kosmopolityzm, zrzeszenie)
R. Redfiels stworzył skalę miejskości-wiejskości: folk----------urban.
Stworzył też najbardziej znaną definicję społeczności lokalnej.
2.o. ekologiczna- jej twórcą jest Ch. J. Galpin (socjolog wsi)
-uprzywilejowanie badań społeczności lokalnej z punktu widzenia wpływu jaki na jej strukturę i rozwój wywiera środowisko i określone terytorium. Rozwojem skupisk ludzkich rządzą określone prawidłowości i osadnictwo odbywa się wg powtarzalnych wzorów zdeterminowanych przez warunki środowiskowe. Badacze często stosowali analogię między ekologią człowieka a ekologią roślin i zwierząt.
-R. Park
3.o. strukturalno-funkcjonalna- w orientacji położony jest nacisk na ujęcie społeczności lokalnej jako powiązanego wewnętrznie systemu i analizy stratyfikacji społecznej
-Warner
-jest powiązana ze strukturalnym funkcjonalizmem Parsonsa
SZKOŁA CHICAGOWSKA, EKOLOGICZNA
-nobilitowała terenową pracę badawczą jako pełnoprawne przedsięwzięcie akademickie i fundament socjologa.
Gł. temat zainteresowania: urbanizacja i jej społeczne konsekwencje
1915 - 1930 - lata funkcjonowania
* gwałtowna urbanizacja w USA
URBANIZACJA - przemieszczanie się olbrzymich mas ludności ze wsi do miasta w poszukiwaniu pozarolniczego zatrudnienia. Wzrost ilości miast i ich rozrost.
W 20- leciu międzywojennym proces ten był bardzo nasilony, ale trwa aż do dziś.
* W Polsce nastąpiło największe nasilenie urbanizacji w okresie po II wojnie światowej.
T: Szkoła Chicagowska ekologii sp. → USA, XX- lecie międzywojenne ( R.E. Park „The city”)
1. Występuje stała tendencja do rozmieszczania się ludności wg określonego i powtarzalnego wzoru.
2. Poszczególne strefy powstające na skupiskach ludzkich stanowią tzw naturalne obszary wyróżniające się nie tylko swoim położeniem przestrzennym, ale też określonymi cechami społ. zamieszkującej je ludności tj.p: dochodów wykształcenie zawód, przynależność etniczna, religia, obyczaje, tradycja, czasem język.
3. Te cechy społ. wynikają zarówno z miejsca jakie dana cecha zajmuje w całości miejskiego organizmu, jak i w obyczajach ludności napływowej.
4. Naturalnym stanem miasta i ludności miejskiej jest zmienność.
5. Główne procesy zachodzące w przestrzeni miejskiej to:
-koncentracja, centralizacja, segregacja, inwazja, sukcesja, płynność i migracja.
6. zasadnicze procesy społeczne odbywające się w mieście dają się przyporządkować określonym punktom przestrzeni miejskiej i można je przedstawić na mapach i diagramach.
→ STREFY WYSTEPUJĄCE W CHICAGO (Burgess) W XX -leciu międzywojenny
I - strefa centralna: dzielnice biznesu i główne ośrodki administracyjno - handlowy miasta: tu są urzędy, budynki państwowe, municypalne, dworce kolejowe i autobusowe, biura, ośrodki przemysłu lekkiego i centrum kulturalno - rozrywkowe.
II - strefa przejściowa: mieszkańcy wyparci ze strefy I
III - strefa robotnicza: robotnicy
IV - strefa podmiejska: strefa klasy średniej - domy jednorodzinne i luksusowe rezydencje elit miejskich.
V - zamieszkałe przez migrantów świeżej daty i ludzie nie w pełni włączeni w obieg miejski.
↓→ case study - studium przyp.
Intensywne badanie zjawisk i procesów występujące w pojedynczym przypadku. Badacz zbiera grupę i studiuje ją z różnych punktów widzenia.
Gł. rysem koncepcji teoretycznej Park'a jest dualizm zbiorowości terytorium (community) i społeczeństwa
community |
Społeczeństwo |
* poziom biotyczny stosunków społecznych |
*Kulturowy poziom stosunków społecznych |
* składa się z jednostek dążących tylko do zaspokojenia swoich egoistycznych potrzeb (walka o byt, konkurencje, współpraca tylko z konieczności) |
*Oznacza konsensus i solidarność, utrwala się kontrola społeczna i współdziałanie. Społeczne |
|
*Społ. składa się nie z jednostek a z osób (→ jedn. Zajmująca określone miejsce w przestrzeni, zajmują też miejsce moralne, tzn. mają określony status przyznany im przez inne osoby zgodnie z powszechnie obowiązującymi normami społecznymi |
a - konkurencje
b - konflikt
c - akomodacja (przystoi)
d - asymilacje
W wyniku tych procedur dochodzi do powstawania dobrze funkcjonującego społeczeństwa:
*konkurencja wytwarza równowagę gospodarczą
*konflikt dzięki kontroli społecznej doprowadził do powstania porządku społ.
*akomodacja prowadząca do społecznego konformizmu i społecznej organizacji
*asymilacja wytwarza wspólną kulturę i cechy osobowości.
→ Park jest twórcą określenia „grupa wtórna”
(„grupa pierwotna” - Cooley)
*w szkole chicagowskiej zastały zastąpione tezy ekologii do socjologii analiz wielkich miast.
*przedstawiciele tej szkoły uważali, że ekologia ludzka badająca związek człowieka z jego środowiskiem może dostarczyć ram teoretycznych i aparatu pojęciowego użytecznych w badaniach zjawisk społecznych.
* nawiązanie do socjologii naturalistycznej, ujęć geograficznych i do darwinizmu.
→Cele poznawcze
*opisanie czynności wpływa na lokalizację
*wielkość i organizacja fizyczna społeczności lokalnej
*przestrzenne aspekty stosunków międzyludzkich
*odkrywanie wzorów przestrzennych rozmieszczania się ludności i instytucji
Naczelne założenie przejęte zostało z darwinizmu.
Konkurencja jest podstawowym czynnikiem, procesem obecnym w społeczeństwach miejskich.
Konkurencja międzyludzka jest modyfikowana przez wzajemne współuzależnienie wynikające ze współpracy w jednym środowisku.
Konkurencja, współpraca i podział funkcji prowadzi do zróżnicowanego rozmieszczenia przestrzennego ludności i instytucji.
W każdej społeczności lokalnej istnieje pewne centrum, przyciągające do siebie pozostałe obszary miasta.
W społeczeństwie miejskim występują następujące procesy:
1.centralizacja- proces wytwarzający się w zbiorowościach na terytorium centrum skupiającego podstawowe instytucje publiczne i rozrywkowe.
2.koncentracja- to naturalna tendencja do skupiania się (ludności) instytucji o podobnym charakterze na określonym obszarze, np. dzielnic handlowych, przemysłowych, itp
3.segregacja- inaczej selekcja; aspekt koncentracji, jej wynikiem jest jednorodność poszczególnych obszarów pod względem typu ludności, specjalnej zawartości, kryteriów etnicznych, wykształcenia, itp.
4.płynność-to ruch ludności w przestrzeni, który nie zmienia ich pozycji ekologicznej, np. wędrówki do pracy, na zakupy, po rozrywkę
5.migracje-oznaczają zmianę położenia geograficznego czyli zmianę miejsca zamieszkania
6.inwazje-przemieszczanie ludności z jednego obszaru na inny, np. proces przenoszenia się ludności wiejskiej do miast na masową skalę lub przenikanie ludności murzyńskiej do dzielnic zamieszkałych przez ludność białą
7.sukcesje-jeśli proces inwazji doprowadzi do całkowitego wyparcia ludności pierwotnej przez napływową jest sukcesja
Stąd wynikało szerokie zastosowanie map do badań socjologicznych. Przedstawiały one organizacje przestrzenne ludności- rozmieszczenie wyspecjalizowanych dzielnic, ośrodków koncentracji i dominacji, ceny sieni, mieszkań, typ zabudowania, ilość, rozmieszczenie mieszkań, ilość urodzeń, rozwodów, rozmieszczenie przestępczości, spożywanie alkoholu.
Szkoła ekologii korzystała ze źródeł zastanych: materiały geograficzne i demograficzne, archiwa sądowe, statystyki policyjne, materiały urzędów (USC), inne statystyki, zużycie gazu, prądu, materiałów sanitarnych w mieście.
Gdy dane zastane nie wystarczały wykorzystywała także techniki jak: obserwacja uczestnicząca czy wywiad.
Główne badania skupiały się na migracji i ruchliwości ludności. Przedstawiciele szkoły sądzili, że natężenie ruchliwości przestrzennej jest wskaźnikiem dezintegracji społecznej (rozluźnienie więzi i kontroli społecznej).
T:Pokłosie szkoły chicagowskiej.
1.Świat społeczny małego miasta- „Middletown” Lyndów. 1925”
ROBERT LYND- studiował teologię, chciał zostać pastorem, badał religijność społeczności lokalnej. Jego książka to monografia, która stara się uchwycić problemy i procesy w nim zachodzące.
6 PUNKTÓW KLASYFIKACJI DZIAŁAŃ LUDZKICH:
1.zdobywanie środków do życia
2.wychowanie dzieci
3.życie rodzinne
4.spędzanie czasu wolnego
5.praktyki religijne
6.aktywność społeczna
Prawdziwa nazwa miasta: Muncie
-uważał, że miasteczko jest typowo amerykańskie; było nieduże i homogeniczne
-główny temat monografii to wpływ industrializacji na życie tradycyjnego miasta amerykańskiego
-Lynd zmienił temat pierwotny
-METODY: obserwacja uczestnicząca, wywiad, ankieta, zestawienie danych statystycznych
-wprowadził pojęcie „klasy społecznej” dla lepszego opisu społeczności
-wyróżnia 2 klasy: pracującą i niezależnych przedsiębiorców. Zastosował kryterium różnic w źródłach dochodów.
-książka przedstawia „cukierkowy” obraz miasta
-w 1937r. ukazała się książka „Middletown na przełomie”- napisał ją Lynd w oparciu o przeprowadzone ponownie badanie
-odkrywa hierarchiczność i złożoność struktury społecznej
-odkrywa nieformalne elity
-istnieje bieda i nierówny podział we władzy- wszystkim rządzą pieniądze, mieszkańcy wciąż sobie tego nie uświadamiają
-Lynd zapoczątkował NURT SOCJOLOGII KRYTYCZNEJ (będzie ją kontynuował MILLS), uważał, że socjologowie są zbyt przychylni politykom
2.Funkcjonalizm Warnera: „Yankee City” (6 tomów) 1941-1954
-tak naprawdę badał miasteczko Newbury Port
-jest twórcą stratyfikacji społeczeństwa- metody badania jego uwarstwienia
-traktował społeczność lokalną jako skomplikowaną konfigurację stosunków społecznych wzajemnie od siebie uzależnionych
-społeczeństwo jest jak ludzki organizm
-Warner zajmował się głównie integracją i stabilnością społeczną
KLASY SPOŁECZNE- to grupy ludzi, którzy sami sądzą, że są i rzeczywiście są zgodnie umiejscawiani przez wszystkich członków społeczności lokalnej na społecznie wyższych lub niższych pozycjach
-prezentował taką stratyfikację społeczeństwa amerykańskiego:
*KLASA WYŻSZA (wyższa, niższa)
*KLASA ŚREDNIA (wyższa, niższa)
*KLASA NIŻSZA (wyższa, niższa)
-ta klasyfikacja jest w Ameryce bardzo popularna
-Ameryka- społeczeństwo klasy średniej
3.W.F.White (1937r)- „Społeczność ulicznego rogu”
-dzielnica Cornville była zamieszkiwana przez włoskich emigrantów: była postrzegana jako dzielnica przemocy, gangów, itp.
-White przeprowadzał wywiady, mieszkańcy udzielali ich niechętnie, pomógł mu dopiero mafiozo (umożliwił znalezienie mieszkania w owej dzielnicy)
-METODA: obserwacja uczestnicząca
-książka składa się z 2 części: monografia grup młodzieży, analiza struktur policyjnych i przestępczych
4.Suttles- badał dzielnicę Adanss w Chicago w 1963r.
-dzielnicę zamieszkiwali włosi, meksykanie, portorykańczycy i murzyni
-panowała tam bardzo duża bieda
-METODY: obserwacja uczestnicząca, wykorzystanie wiedzy ekspertów społecznych i dokumentów z instytucji charytatywnych i socjalnych
-potrzebował roku, by dotrzeć do grup nieformalnych
-zastosował eksperyment: powiedział, że zostanie wyburzona część budynków
-dostrzegł uporządkowany podział poszczególnych grup etnicznych
-każda znajdowała się w innym poziomie rozwoju społeczności lokalnej
-włosi- najwyższe zorganizowanie społeczności przez wytworzenie bardzo silnej więzi sąsiedzkiej
-drugi biegun stanowili Murzyni
-meksykanie i Portorykańczycy byli pośrodku
-komunikacja między grupami występuje tylko w momentach kryzysu
T:
STANOWISKO INTERAKCJONIZMU SYMBOLICZNEGO.
Komponenty interakcji:
-układ jednostek, które wzajemnie na siebie oddziałują
-określony zestaw kodów, reguł i określeń, które strukturyzują zarówno orientacje jednostek jak i samą interakcję
-system interakcji
-środowisko, w którym system interakcji zachodzi
PRZEDSTAWICIELE: Kaufmann, Sanders (badania społeczności lokalnej)
KAUFMANN: Społeczność lokalna- to siedziba, miejsce, kompleks interakcji zorientowanych lokalnie. Określa ją również sceną. Społeczność lokalna sprowadza się do szeregu zachodzących na siebie układów interakcji, celowo kierowanych przez ludzi. Wynikający ze wspólnego zamieszkiwania w danej miejscowości- określonej i wyodrębnionej przestrzeni.
SANDERS: wszystkie zjawiska zachodzące w społecznościach wiejskich i miejscem są traktowane jako obserwowalne zachowania jednostek i grup na danym obszarze.
SCJOBERG: społeczność lokalna to kolektyw aktorów działających na ograniczonym obszarze, traktowanym jako baza wykonywanych przez nich codziennych czynności
Co jest istotne dla badacza?
-osoba aktora (wiek, płeć, pozycja, rola)
-działania aktora w zorganizowanych grupach i w sieci nieformalnych stosunków
-identyfikowanie grup: przywódczych, wpływowych i interesu
Ważna jest także analiza autorytetów i władzy lokalnej.
-badanie funkcjonowania w społeczności lokalnej stowarzyszeń i zrzeszeń mających rozwiązywać problemy lokalne
-o stopniu identyfikacji mieszkańców z postulowanymi cechami tych organizacji świadczy odsetek osób wśród mieszkańców związanych z tymi organizacjami (aktywność)
INTERAKCJA- wzajemne, różnorodne oddziaływanie ludzi na siebie
PROCESY ZACHOWAŃ SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ:
-konflikt, akceptacja, asymilacja, współzawodnictwo, urbanizacja, integracja
W ramach symbolicznego interakcjonizmu wykształciło się PODEJŚCIE SIECIOWE.
-Społeczność lokalna traktowana jest jak siatka interakcji zachodzących w danym zbiorze ludzi. Interakcje to stosunki społeczne tworzone dla uzyskania określonych celów. Społeczność lokalna to sieć powiązań powtarzalnych, unormowanych i oczekiwanych między ludźmi i instytucjami.
Rdzeniem społeczności lokalnej są więzi i połączenie między jednostkami i podgrupami społeczności. Ich stan, rozwój, zmiany. Istotna w tym podejściu jest analiza władzy i przywództwa. (Barnes, Mitchell, Boot, Laumann)
TEORIA DZIAŁANIA ŚWIADOMOŚCI GRUPOWEJ
-M.Weber, F.Znaniecki, R.Merton
-kwestia poczucia przynależności członków wspólnoty do danej społeczności lokalnej jest najważniejsza
-społeczność lokalna- to solidarność członków, która formuje podstawę ich wzajemnej orientacji w działaniach społecznych
-bada się świadomość typu MY
TEORIA GIER LONG'A
-teoria powstała w latach 50,60-tych XXw
Long uważa, że w symbiotycznym układzie stosunków społecznych wszyscy członkowie społeczności pełnią określone role, co oznacza w istocie prowadzenie pewnych gier tworzących określoną strukturę społeczną oraz taktykę działania i cel. Uczestnik każdej gry bierze w niej udział raz jako pionek, raz jako gracz. Interakcje grających wywołują funkcjonalne skutki dla społeczności lokalnej, a dokonująca się koordynacja nosi raczej charakter ekologiczny, a nie jest sprawą świadomości i racjonalnej organizacji życia. Społeczność lokalna jest organizmem samowystarczalnym, jeżeli wytwarza zinstytucjonalizowane struktury potrzebne do funkcjonowania jej członków. Long mówi, że role pełnione na poziomie społeczności lokalnej są związane z rolami pełnionymi przez ludzi w innych rodzajach zbiorowości. Społeczność lokalna tworzy bardziej sieć stosunków interakcyjnych, niż ludzie jako jednostki, ponieważ ludzie umierają lub migrują, a społeczność lokalna nadal trwa.
KONCEPCJA P.RYBICKIEGO
Rybicki rozpatruje społeczność lokalną poprzez 2 podstawowe funkcje jaką wg niego ona pełni. Są to:
-wszechstronne zaspokajanie potrzeb ludzkich
-tworzenie wspólnoty
Żaden inny typ zbiorowości nie jest w stanie zaspokajać potrzeb ludzkich w tak wszechstronny sposób. Miasto zaspakaja więcej potrzeb niż wieś (szczególnie kulinarnych i społecznych). Społeczność lokalna jako wspólnota charakteryzuje się podobnymi sposobami życia i zespalającymi ludzi wzajemnymi oddziaływaniami. W książce „Socjologia miasta” tworzy typy miast: przedindustrialne i w fazie industrializacji. P. Rybicki pracował na UJ w latach 50,60 XXw. Bardzo dokładnie przebadał Kraków i okolice.
T: Czy w dzisiejszych czasach społeczność lokalna jeszcze istnieje? Przemiany społeczności lokalnej- zmierzch czy transformacja?
1.TEORIA SPOŁECZEŃTWA MASOWEGO- zakłada zmierzch społeczności lokalnych. R. Redfield, Durkheim- prekursorzy teorii.
Zaawansowana industrializacja i urbanizacja prowadzi do upadku społeczności lokalnej.
W. KORNHAUSER: społeczeństwo masowe to określony model stosunków społecznych, które mogą zachodzić w całym społeczeństwie lub jego części. Model ten charakteryzuje się tym, że zbiory jednostek są powiązane ze sobą tylko przez podporządkowanie wspólnej władzy państwowej, a jednostki nie są już połączone bezpośrednio w różnych, niezależnych grupach. Większość instytucji jest tu tak zorganizowana, aby mieć do czynienia z agregatami ludzkimi, w których uwzględnia się podobieństwo, a nie różnice między jednostkami. Organizacje i instytucje formalne muszą mieć wielki, masowy charakter , zrzeszać i obsługiwać wielkie masy ludzi i nimi kierować.
W przeciwieństwie do społeczeństwa opartego na grupach lokalnych, społeczeństwa masowe nie podtrzymują spontanicznie tworzących się zbiorowości, ani komunalnych struktur, tylko poprzez formalne, profesjonalne instytucje i organizacje zaspokajają i pobudzają potrzeby wszelkich mas. Zanikają też wiejskie społeczności lokalne, ponieważ wieś przestaje być izolowana i samowystarczalna. Zostaje podporządkowana miastu i włączona w rynek krajowy. Traci swoje dawne funkcje. Jednostki migrujące ze wsi do miasta nie wchodzą tak w żadną społeczność miasta ani subspołeczności, ponieważ ogromna liczba mieszkańców oraz specjalizacja i uzawodowienie ludzkiej społeczności, sprawiają, że jednostka może uczestniczyć tylko w ”masowych publicznościach konsumentów”. W miejsce poczucia przynależności do społeczności lokalnej, jednostka doświadcza izolacji i anonimowości. Stopniowo rozkładowi ulegają grupy oparte na podziałach etnicznych, religijnych, klasowych i terytorialne społeczeństwa masowe „rozsadza” dotychczasowe grupy i w ich miejsce stwarza makro-instytucje i formalne organizacje. Inny przedstawiciel tej teorii to: Selznick, najsłynniejszy zaś to Riesmann, który napisał „Samotny tłum”.
2.TEORIA ZAĆMIENIA (Warren)
Społeczność lokalna nie zamiera jako afektywna grupa, ale zmienia swoją strukturę i funkcje i dostosowuje się do współczesnego rozwoju. Podlega procesowi specjalizacji, który zachodzi w całym społeczeństwie. Te zmiany strukturalno- funkcjonalne najlepiej można wyjaśnić w terminach koordynacji osi pionowej i osi poziomej.
Oś pionowa (wertykalna) koordynacji polega na wzroście zależności różnych terenowych organizacji od ich ogólnokrajowej nadbudowy. Ta koordynacja pionowa pokazuje jak organizacje lokalne zależą od organizacji szerszych: regionalnych i państwowych.
Koordynacja pozioma polega na współpracy wszystkich organizacji, zrzeszeń, związków, instytucji i placówek działających na danym terenie. Ta koordynacja jest mniej znacząca w stosunku do dominującej koordynacji pionowej. Często występuje konflikt między organizacją pionową a poziomą ponieważ przywódcy wyspecjalizowanych organizacji kierują się interesami swojej centralnej, ogólnopaństwowej nadbudowy, a przywódcy lokalni natawieni są na zaspokajanie potrzeb mieszkańców. Należałoby za pomocą odpowiedniej polityki wzmocnić koordynację poziomą, na razie jednak ta koordynacja pozioma jest przyćmiona, przysłonięta koordynacją pionową. Również społeczność lokalna jest przyćmiona przez procesy koordynacji wertykalnej, dokonującej się w strukturze całego społeczeństwa.
STEIN (lata 60 XXw.)
Industrializacja, urbanizacja, biurokratyzacja wywołują zmiany w społeczeństwie prowadzące do wzrastającej zależności i zmniejszającej się autonomii lokalnej. To również powoduje zaćmienie społeczności lokalnych ale społeczność lokalna nie rozpada się tylko jest przyćmiona.
3.TEORIA SPOŁECZNOŚCI BEZLOKALNYCH
Both, Pahl
We współczesnym społeczeństwie miejskiej cywilizacji, społeczności lokalne podlegają procesowi specjalizacji, tzn, że powstaje wiele różnych społeczności o określonych wąskich celach i tracących swój lokalny zasięg i charakter. Mieszkaniec miasta jest włączony w szereg różnych społeczności i czas, jaki wcześniej poświęcał tylko jednej grupie lokalnej, teraz musi rozdzielić na wiele wyspecjalizowanych społeczności.
Społeczności bezlokalne ograniczają się tylko do jednego obszaru, rozpada się dawna wielofunkcyjna społeczność lokalna na wiele wyspecjalizowanych społeczności.
4.TEORIE TRANSFORMACJI
Janowicz, (l. 60 XXw)
Istnienie i przynależność do społeczności lokalnej mają charakter uniwersalny (istniały, istnieją i będą istnieć). We współczesnych społeczeństwach procesy industrializacji i urbanizacji przekształcają tradycyjne więzi i formy przynależności do społeczności lokalnych, ale ich nie likwidują. Dominującym trendem jest wzrost znaczenia przynależności zawodowej oraz wzrost znaczenia organizacji formalnych i wzrost znaczenia związków między jednostkami a państwem i narodem. Społeczności lokalne są koniecznym pośrednikiem w relacjach jednostki z makrostrukturami społecznymi. Wskazuje się na żywotność stosunków sąsiedzkich w strefie miejskiej w wielkim mieście. Rodzaje sąsiedztwa:
1.świadczeniowe (pożyczanie szklanki cukru)
2.konwencjonalne (dzień dobry)
3.poinformowane
4.solidarnościowe (przynależność do wspólnoty mieszkaniowej)
5.towarzysko-przyjacielskie
25.04.07
Wzrost zagęszczenia ludności przyczynia się do wzrostu zróżnicowania i postępującej specjalizacji mieszkańców. Struktura społeczna w miastach.
GĘSTOŚC wywołuje bliskość przestrzenną, ale nie pociąga to za sobą bliskości społecznej. Występuje znaczna liczba kontaktów powierzchownych, które nie przeradzają się w interakcje bardziej trwałe. W kontaktach mieszkańców miast występuje stała rezerwa wywołująca poczucie zagrożenia i osamotnienia.
HETEROGENICZNOŚĆ MIASTA
-mieszkańcy miast należą jednocześnie do wielkich różnych zbiorowości, gdzie zajmują różne pozycje. Należą tam nie całą osobowością, ale poszczególnymi rolami społecznymi. Występują w mieście ostre kontrasty pomiędzy bogactwem i nędzą, wykształceniem i ciemnotą, porządkiem i chaosem społecznym. Częste są zjawiska zmiany przynależności grupowej, czego następstwem jest słabe zakorzenienie jednostek w przestrzeni miejskiej, wysoki poziom jednostek w ruchliwości społecznej i przestrzennej. Znaczne zróżnicowanie ludności wielkomiejskiej utrudnia nawiązywanie kontaktów społecznych. Są one zdepersonalizowane. Brak kontroli społecznej wywołuje wysoki poziom patologii, w tym znaczny wzrost przestępczości w porównaniu do wsi.
Dodatkowo wymienia się takie składniki: mała rodzina i mała dzietność rodzin miejskich. Są to uniwersalne prawidłowości.
Hausner przeprowadził badania w wielkich grupach: znaczna solidarność i homogeniczność grupowa; duża rola rodziny i osobistych kontaktów społecznych, korzystanie z prymitywnych technologii, słabo zaawansowany podział pracy.
Lloyd-badania miast w Nigerii: ludność rolnicza, główne wyznaczniki struktury społecznej to pozycja w ramach wielkiej rodziny i plemienia oraz przynależność do poszczególnych grup wiekowych
Lewis-badania w Nowym Meksyku: wzrost roli rodziny i religijności.
Liczba kontaktów o charakterze krótkotrwałym, formalnym wzrasta bardzo gwałtownie, ale nie oznacza to zaniku kontaktów pierwotnych, nieformalnych.
Stosunki sąsiedzkie na wsi są oparte na świadczeniu wzajemnych usług. Jest to sąsiedztwo zorientowane na wymianę dóbr i informacji.
W miastach: sąsiedztwo wzajemnościowo-ceremonialne; sąsiedztwo towarzyskie.
Zmniejsza się liczba kontaktów sąsiedzkich w miastach. Nieprawdziwa jest więc teza o anonimowości rodzin.
Wszystkie przemiany zachodzące w wielkim mieście są charakterystyczne dla całego społeczeństwa a nie tylko dla wielkich miast. Miasto jest zmienną zależną uzależnioną od takich czynników jak modernizacja, postęp technologiczny itp. To nie miasto zmienia jednostki. W mieście nie istnieje jeden, uniwersalny, miejski styl życia, jest ich wielość.
Zanegowano w ten sposób socjologiczną definicję urbanizacji, powrócono do jej geograficznego rozumienia.
Antropologia miasta-bada zjawiska kulturowe.
NAJNOWSZE KIERUNKI BADAWCZO- TEORETYCZNE W SOCJOLOGII MIASTA
B. Misztal: przedmiotem rozważań w socjologii miasta są wielorakie aspekty życia społecznego, zorganizowanego wg pewnego wzoru. Tym wzorem organizowanym jest miasto, rozumiane jako przestrzenna forma skupienia ludności.
Socjologia miasta jest głównie dziedziną empiryczną.
1.Kierunek radykalno-krytyczny
-główną cechą kierunku jest silne wyróżnianie i wykorzystywanie tzw „współczynnika makrospołecznego”. Polega on na tym, że podkreśla się iż miasto nie jest oderwane i niezależne od całego społeczeństwa. Zjawiska miejskie zależy więc badać z uwzględnieniem struktur i procesów makrospołecznych. Główne zainteresowania: nierówności społeczne w warunkach miejskich. Przedstawiciel: Castells.
2.Kierunek neokonserwatywny
-jest zaprzeczeniem kierunki nr 1; rzuca wyzwanie tradycyjnie rozumianym zasadom kształtowania miast na rzecz żywiołowego rozwoju rynku gospodarczego i nieskrępowanych przedsiębiorstw przy odrzuceniu wszelkiego interakcjonizmu w tworzeniu i funkcjonowaniu miast. Podstawową siłą rozwoju miast powinny być inicjatywy i inwestycje prywatne.
-obszary wolnej przedsiębiorczości- wolne od podatku, głównie w miejscach szczeg…ólnie zaniedbanych, którym przedsiębiorcy uznają przywrócić życie.
3.Kierunek pragmatyczny
-nacisk na praktyczność podejmowanych planów urbanistycznych, mających być tworzonymi we współpracy i porozumieniu z mieszkańcami, w celu wywołania ich aktywizacji, co ma prowadzić do integracji mieszkańców, zaspokojenia ich potrzeb i realizacji lokalnych interesów.
4.Kierunek socjourbanistyczny
-próba odpowiedzi na pytanie dotyczące związków między sposobem rozwoju i zagospodarowania przestrzeni, a jakością życia ludzkiego. Należy tak kształtować fenomen miejski, aby jego materialna strona (mieszkańcy, drogi, komunikacja) była jak najlepiej skorelowana z właściwościami grupy. Miejsce otoczenia ma być przyjazne, pomocne i służyć ogólnej harmonii.