Anna Gromek Strona 1 Wrocław, 2008-07-03
SPRAWOZDANIE Z ZAJĘĆ TERENOWYCH
Z BOTANIKI SYSTEMATYCZNEJ
DNIA 21.06.08r
W sobotę 21 czerwca 2008r odbyłam całodzienne zajęcia terenowe z botaniki systematycznej w trakcie których poznałam kilkadziesiąt gatunków roślin. Najpierw, idąc, były one omawiane przez prowadzących. Gatunki te i ich cechy, po których mogę je dzisiaj rozpoznać w terenie są następujące (dostosowując się do uwag prowadzących, zwracam uwagę tylko na wybrane cechy, po których mogę te gatunki rozpoznać w terenie)
1) Raigras wyniosły - Arrhenatherum elatius
- roślina wiechlinowata
- kwiatostan to wiecha rozpierzchła
- pojedynczy kłosek (żółtawy) objęty jest plewką dolną i górną
- poniżej połowy długości plewki dolnej wyrasta ość
- ość jest zgięta kolankowo
- języczek liściowy białawy
Siedlisko: świeże łąki
2) Trzcinnik piaskowy- Calamagrostis epigejos
- roślina szarozielona
- wiecha
- kłoski wydłużone, 2 plewy
Siedlisko: ubogie gleby piaszczyste, kwaśne, dobrze nasłonecznione miejsca, niski poziom wód gruntowych
3) Kupkówka pospolita - Dactylis glomerata
- roślina wiechlinowata
- tworzy szerokie kepy
- liście szarozielone, szorstkie, długie
- wiecha
- kłoski 3-4 kwiatowe
- plewki z krótką ością
Siedlisko: umiarkowanie wilgotne/ suche, żyzne gleby; łąki, pastwisk
4) Perz właściwy - Elymus regens
- roślina wiechlinowata, koloru zielonkawego
- kwiaty zebrane na szczycie łodygi w kłosy (kłosy złożone)
- każdy kłos składa się z kilkunastu spłaszczonych po bokach kłosków
- kłosek swoją szerszą stroną zwrócony jest w kierunku osi kwiatostanu
- kłoski objęte 2 plewami, 4-5 kwiatowe
Siedlisko: gleby uprawne, nieużytki rolne
5) Perz żółtawy- Lolium perenne L.
- roślina wiechlinowata, koloru żółtawego
- kłos złożony
- 1 plewa pod 1 kłoskiem
- kłosek swoją węższą stroną zwrócony jest w kierunku osi kwiatostanu
Siedlisko: łąki, pastwiska, przydroża
Anna Gromek Strona 2 Wrocław, 2008-07-03
6) Trzcina pospolita- Phragmites Australis
- roślina wiechlinowata
- w miejscu języczka są krótkie włoski
- tworzy zwarte i gęste kępy
- liście twarde, szarozielone o ostrych brzegach, są ostro zakończone
Siedlisko: tereny bagienne, nadwodne, torfowiska, podmokłe łąki
7) Tymotka łąkowa- Phleum pratense L
- kwiatostan: wiecha kłosokształtna
- na rozgałęzionych, krótkich szypułkach są kwiaty
- Kwiatostan szorstki w dotyku, ma ostki
- Źdźbło okrągłe, prosto wzniesione, zielone
- liście płaskie, lancetowate, matowe
Siedlisko: gleby torfowe i mineralne, miejsca żyzne i wilgotne
8) Wyczyniec łąkowy- Alopecurus pratensis
- wiecha kłosokształtna
- plewy miękko owłosione
- Źdźbło okrągłe, prosto wzniesione, żółtawe
- kwiatostan miękki w dotyku (tym różni się od tymotki łąkowej)
Siedlisko: warunki wilgotne, łąki okresowo zalewne
9) Mozga trzcinowata- Phalaris arundinacea
- roślina wiechlinowata
- błoniasty języczek liściowy, mlecznobiały (4-5mm)
- kwiatostan: wiecha rozpierzchła
- kłoski jednokwiatowe
- liście szorstkie, sztywne
Siedlisko: lasy łęgowe, łąki często zalewane
10) Kielisznik zaroślowy- Calystegia sepium
- bylina powojowata
- kwiatostan to wiecha kłosokształtna
- białe, duże kwiaty
- liście oszczepowate
- po przełamaniu łodygi wypływa sok mleczny
Siedlisko: żywopłoty, lasy, ogrody
11) Powój polny- Convolvulus arvensis
-bylina powojowata
- kwiatostan to wiecha kłosokształtna
- białe lub biało-różowe, małe kwiaty (odróżniają go od kielisznika zaroślowego)
- liście oszczepowate
- po przełamaniu łodygi nie wypływa sok mleczny
(cecha ta także odróżnia go od kielisznika zaroślowego)
Siedlisko: pola, przydroża, tereny ruderalne, nasypy kolejowe.
Anna Gromek Strona 3 Wrocław, 2008-07-03
12) Miotła zbożowa- Apera spica-venti
- roślina wiechlinowata
- źdźbło gładkie
- kwiatostan wiechowaty
- ość 4 razy dłuższa od plewki
Siedlisko: gleby suche i piaszczyste
13) Haber bławatek- Centaurea cyanus
- roślina astrowata
- niebieskie kwiaty
- kwiaty lejkowate
- kwiaty rurkowate tworzą koszyczek
Siedlisko: pola uprawne, przydroża, nieużytki, ugory, gleby ubogie w wapno
- roślina wiechlinowata
- kwiatostan to rozpierzchła wiecha
- kłoski dwukwiatowe
- ości proste, dolna część ości skręcona, czarna
- liść długi, wąski
Siedlisko: gleby wapienne, gliniastych, podmokłych
15) Kozibrud- Tragopogon
- roślina astrowata
- przekształcony kielich pierzasty
- liście i łodyga lekko owłosione
- kwiaty koszyczka są żółte, języczkowate
- pylniki u góry ciemne
Siedlisko: pobocze dróg, pola, rowy, łąki
16) Gożdzik kropkowany- Dianthus deltoides
- chroniony częściowo
- ostro różowe kwiaty , 5 płatkowe, wolnopłatkowe
- płatki są jaśniejsza za obwódką przy paznokciu ( do 1/3 długości)
- poniżej połowy blaszki, w jej dolnej części są obecne plamki
- ulistnienie naprzeciwległe
Siedlisko: wały przeciwpowodziowe, stoki, łąki, zbocza, tereny piaszczyste.
17) Gożdzik kartuzek- Dianthus carthusianorum
- jest wyższy od goździka kropkowanego
- nie ma plamek i obwódki
- wiele kwiatów, skupionych obok siebie= kwiatostan wielokwiatowy- wierzchotka
Siedlisko: suche murawy, dobrze nasłonecznione, suche łąki, piaski
Anna Gromek Strona 4 Wrocław, 2008-07-03
18) Drżączka średnia- Briza media
- tworzy luźne kępy
- bylina wiechlinowata
- kwiatostan to szeroka, piramidalna wiecha
- kłoski sercowate, złożone z ok. 10 kwiatów
-kwiaty mają po 2 znamiona i 3 pręciki
Siedlisko: łąki, murawy, pastwiska, zręby, polany
19) Tomka wonna- Anthoxanthum odoratum
- roślina wiechlinowata
- tworzy luźne kępki
- liście owłosione
- języczek liściowy poszarpany, owalny, owłosiony kępkami włosków
- kwiaty zebrane w kłos
- plewki krótkie, bez ości
Siedlisko: przydroża, murawy, świetliste lasy
Następnie odbyła się przerwa, po której oznaczaliśmy samodzielnie, z kluczem do oznaczania roślin, wskazane przez prowadzącego gatunki. Ja sama oznaczyłam:
1. Pięciornik srebrny- Potentilla argentea
W terenie można go rozpoznać po tym, że:
- każdy liść jest głęboko ząbkowany lub powcinany, ma 3-5 wcięć, dolne liście są 5 listkowe,
biało-kutnerowe, filcowate i szaro-biało owłosione. Unerwienie pierzaste..
- Słupków kilka, są górne , wolne, zrośnięte u nasadzie.
- działek kielicha jest 2 razy więcej niż płatków. Występuje kielich i kieliszek (działki
kielicha w 2 okółkach)
- jest to roślina zielna, różowata.
Siedlisko: przydroża, zręby, zarośla, odłogi piaszczyste; gleby lekkie kamieniste lub
piaszczyste, niewapienne
2. Jaskier ostry- Ranunculus acris
W terenie rozpoznałabym go, ponieważ:
- ma pustą w środku łodygę, owłosioną, a szypułki obłe
- liście klapowate, głęboko podzielone, dłoniasto 3-dzielone, niegruboszowate
- kwiat jest promienisty, mały, żółty, ma liczne słupki górne z osobnymi szyjkami wiele
pręcików.
- płatki korony (5) są wolne
- okwiat podwójny: kielich + kieliszek
- jest to roślina jaskrowata.
Anna Gromek Strona 5 Wrocław, 2008-07-03
3. Kurzyślad polny- Anagallis arvensis
Spośród innych roślin wyróżnia go:
- 5 wolnych, niepodzielonych działek kielicha
- płatki korony całobrzegie, w dolnej części zachodzą na siebie brzegami,
- 5 pręcików
- kwiaty są drobne, czerwone, występują w kwiatostanach
- liście niepodzielone,
- Roślina pierwiosnkowata
Siedlisko: pole, przydroża, miejsca ruderalne
4. Mlecz kolczasty- Sonchus asper
Jest przedostatnią rośliną, która samodzielnie oznaczyłam. Jego cechy charakterystyczne:
- po przełamaniu łodygi widać sok mleczny
- łodyga jest kwiatostanowa, 1 dobrze rozwiniętym, sztywnym, ciemnozielonym liściem
kolczasto ząbkowanym
- kwiaty są żółte
- kwiatostan to wiecha
- dno koszyczka bez plewinek
- występuje charakterystyczny owoc w postaci pappusa
- roślina języczkowata
Siedlisko: żyzne pola i ogrody, przydroża, miejsca ruderalne, zręby
5. Traganek szerokolistny- Astragalus glycyphyllos
Jest ostatnią rośliną opisaną przeze mnie:
- kwiaty w gronach, bladożółte, na szypułce
- 9 pręcików zrośniętych w rurkę, 1 pręcik wolny
- liście są nieparzysto- pierzaste, składają się z 4-5 listków, na szczycie osi jest tez listek. -
- listki są jajowate, nagie, wolne
- Roślina nie jest owłosiona
- roślina motylkowata
Siedlisko: widne lasy, skraje lasów, zarośla, murawy
Ostatnią częścią zajęć terenowych było chodzenie po lesie i wale powodziowym. Oznaczanie wyglądało tak, że prowadzący wybierał jakąś napotkaną roślinę, podawał jej nazwę a my ją opisywaliśmy. Poznaliśmy następujące gatunki:
1) Salwinia pływająca- Salvinia natans
- bardzo drobna
- 3 liście w okółku, w tym 1 liść korzeniokształtny
- niema korzenia
- występują sporokarpia
- jest to roślina należąca do paprotników, salwiniowców
Siedlisko: wody stojące, eutroficzne
Anna Gromek Strona 6 Wrocław, 2008-07-03
2) Pałka wąskolistna- Typha angustifolia
- łodyga wzniesiona (1-3 metra wysokości), sztywna
- liście szerokie, ciemnozielone
- kwiatostan to kolba, podzielona na kwiaty męskie (w górnej części) i kwiaty żeńskie
(w dolnej części), trochę oddalone od siebie
- roślina pałkowata
Siedlisko: szuwary bagienne, jeziorne, stawowe
3) Manna mielec- Glyceria maxima
- kwiatostan: wiecha rozpierzchła
- tworzy luźne kępy
- Liść szorstki w dotyku, na szczycie zakończony kapturkowato,
(gdy się go zegnie poziomo, to przerywa się pionowo)
- źdźbło jest spłaszczone, obficie i równomiernie ulistnione
Siedlisko: szuwar mannowy, szuwar wysoki
4) Ponikło błotne- Eleocharis palustris
- kwiatostan to kłos
- łodyga nieulistniona, w przekroju obła
- liście w dole łuskowate
Siedlisko: szuwary, brzegi wód wolno płynących i stojących
5) Tatarak zwyczajny- Acorus calamus
- liście żywo- zielone
- charakterystycznie pachnie
- łodyga nierozgałęziona u podstawy czerwono- purpurowa
- kwiaty zebrane w kolbowaty kwiatostan
Siedlisko: brzegi wód, moczary, rowy o wolno płynących wodach,
płytkie zbiorniki wodne.
6) Kosaciec żółty- Iris pseudacorus
- długie liście koloru żywo- zielonego
- jaskrawożółte kwiaty
- nasada liści koloru buraczanego
- nie pachnie
- ma wosk
- bylina kosaćcowata
Siedlisko: torfowiska wysokie i przejściowe
7) Rzęsa drobna- Lemna minor
- drobniutka bylina
- pędy przypominają liście, a ich skórzaste człony pływają po powierzchni wody,
są z obu stron zielone
- każdy człon ma tylko 1 korzonek
Siedlisko: wody stojących, nieduże zbiorniki wodne:
Anna Gromek Strona 7 Wrocław, 2008-07-03
8) Spirodela wielokorzeniowa- Spirodela polyrhiza
- większa od rzęsy wodnej
- ma kępkę korzeni od spodu
- pędy z1 strony są bordowe, z drugiej zielone (to ją odróżnia od rzęsy wodnej)
- każdy człon ma kilka korzonków (to ją odróżnia od rzęsy wodnej)
Siedlisko: wody stojące, przybrzeżne
9) Konwalia majowa- Convallaria majalis
- 2 jajowate liście, ostro zakończone, pokryte woskiem, sino-zielone
- unerwienie równoległe
- bezlistna oś kwiatostanowa
- szczytowe, jednostronne grono
- kwiaty kulisto- dzwonkowate, listki okwiatu zrośnięte
Siedlisko: cieniste lasy liściaste i mieszane, zarośla, świeże, zasobne gleby
10) Przymiotno białe- Erigeron annuus
- wąskie liście, osadzone na całej łodydze skrętolegle
- kwiaty języczkowate, wąskie, białe, w 1 okółku
- łodyga u góry rozgałęziona
Siedlisko: na łąkach, na wydmach piaszczystych, zrębach, aluwiach rzecznych,
nasypach kolejowych.
11) Przytulia pospolita- Galium mollugo
- kwadratowa łodyga, lekko włoskowata
- po 8 liści w okółku
- z 1 okółka wyrastają 2 rozpierzchłe wierzchotki
- kwiaty czterokrotne
- słupek dolny
- kwiatostan szczytowy, i z kątów liści
Siedlisko: łąki, zarośla
12) Lucerna siewna- Medicago sativa
- liście skrętoległe, 3listkowe, szaro-zielone
- kwiatostan to skrócone grono/ główkowaty kwiatostan
- fioletowe kwiaty
- łodyga prosta, wzniesiona, silnie rozgałęziona
Siedlisko: uprawy, przydroża, murawy, zarośla
13) Lepnica biała- Melandrium album
- łodyga i liście owłosione
- liście naprzeciwległe
- białe kwiaty
- kielich zrosłodziałkowy
- nerwy dochodzą do ząbków i zatok kielicha
Siedlisko: Przydroża, pola, siedliska ruderalne, ciepłe miejsca, suche gleby
Anna Gromek Strona 8 Wrocław, 2008-07-03
- liście głęboko wcięte, dłoniasto- sieczne
- kwiaty pojedyncze, płatki prążkowane
- 3 listki koszyczka
- pręciki są zrośnięte nitkami, tworzącymi rurkę, w której jest szyjka ze znamieniem
Siedlisko: przydroża, zarośla, łąki
15) Starzec jakubek- Senecio jacobaea
- kwiaty rurkowate, języczkowate, są 2/3 ząbkowe, pojedyncze
- koszyczek składa się z 11 kwiatów języczkowatych
- 13 listków okrywy koszyczka
- łodyga owłosiona w kolorze buraczkowym
- liście pojedyncze, sieczne
Siedlisko: rowy, zarośla, przydroża
16) Gwiazdnica trawiasta- Stellaria graminea
- 1 słupek górny z 3 znamionami
- kwiatostan to wierzchotka dwuramienna z kwiatami na szczycie
- kwiat jest 5krotny, o symetrii promienistej
- 10 pręcików (często 5 z nich ma miodniki)
- łodyga i liście są gładkie
- liście lancetowate, u nasady i działek są orzęsione
Siedlisko: łąki, przydroża, miedze, skraj pól, brzeg lasów
17) Groszek żółty- Lathyrus pratensis
- kwiaty żółte
- płatki wolne
- występuje żagielek, łódeczka i skrzydełka
- 10 pręcików: 9 zrośniętych + 1 wolny
- liście z 2 przylistkami, złożony parzyście, pierzasto, zakończony wąsem czepnym
- kwiatostan to grono
Siedlisko: łąki i zarośla
18) Groszek leśny- Lathyrus sylvestris
- łodyga szeroko oskrzydlona
- kwiaty różowe ( to go odróżnia od groszku żółtego)
- listki wąskie, lancetowate, zakończone wąsem
- kwiatostan to grono
Siedlisko: łąki i zarośla
Anna Gromek Strona 9 Wrocław, 2008-07-03
19) Farbownik lekarski- Anchusa officinalis
- liście i łodyga są szorstko owłosione
- liście pojedyncze, wydłużone
- nerw główny + nerwy pierzaste na liściu
- kwiat fioletowy, 5krotny, zrosłopłatkowy
- Rurka korony prosta
- kwiatostan: sierpik
Siedlisko: rumowiska, słoneczne stoki, wzgórza, przydroża
20) Pięciornik rozłogowy- Potentilla reptans
- kwiaty żółte
-5 sercowatych płatków
- wiele pręcików i skupionych słupków
- liście palczasto- dzielne
Siedlisko: wilgotne łąki, przydroża, zarośla
21) komonica zwyczajna- Lotus corniculatus
- płatki to żagielek, łódeczka i skrzydełka
- 5 płatków sercowatych
- kwiatostan to skrócone nibygrono
- działki kielicha zrośnięte
- 1 liść ma 5 przylistków
- u nasady ogonka występują 2 listki jajowate
- nerwacja pierzasta
Siedlisko: pastwiska, łąki, rowy przydrożne
22) Wyka kosmata- Vicia Villona
- kwiaty fioletowe o symetrii grzbiecistej
- blaszka jest krótsza niż żagielek
- 10 pręcików zrośniętych nitkami + 1 wolny
- liście zakończone wąsami czepnymi, złożone pierzasto- parzyście
- łodyga i liście owłosione odstająco
Siedlisko: pola uprawne, pastwiska, łąki
23) ) Dąb szypułkowy - Quercus rober
- Liść z uszkami przy ogonku
- nerwy widoczne pod światło, dochodzą do klap i zatok liścia
Siedlisko: dąbrowy, lasy mieszane, łęgi, grądy
24) Dąb bezszypułkowy- Quercus petraea
- liście bez uszek (inaczej niż u dębu szypułkowego)
- nerwy dochodzą tylko do klap (inaczej niż u dębu szypułkowego)
Siedlisko: dąbrowy, lasy mieszane, łęgi, grądy
Anna Gromek Strona 10 Wrocław, 2008-07-03
25) Jesion wyniosły- Fraxinus excelsior
- ulistnienie naprzeciwległe
- liście złożone nieparzyście- pierzasto
- obecna osadka, z której wyrastają liście
Siedlisko: wilgotne lasy łęgowe, góry, głębokie, żyzne gleby
26) Lipa drobnolistna- Tilia cordata
-w kątach nerwów są rude włoski
- korona regularna, kulista
- liście na górnej stronie żywo-zielone, od spodu nagie i jaśniejsze
Siedlisko: lasy dębowo- grabowe, parki, aleje
27) Lipa szerokolistna- Tilia platyphyllos
- w kątach nerwów są blade włoski ( inaczej niż u lipy drobniolistnej)
- korona gęsta i rozłożysta
- liście sercowate, większe niż u lipy drobnolistnej, z obu stron żywo- zielone
Siedlisko; lasy liściaste i zarośla
28) Głóg jednoszyjkowy- Crataegus monogyna
- liść w narysie wygląda jak trójkąt, klapowe
- jego szeroka część znajduje się poniżej połowy długości
(inaczej niż u dębu dwuszyjkowego)
- kwiaty zebrane w podbaldachy, biało- kremowe
(inny kwiatostan jest u dębu dwuszyjkowego)
Siedlisko: Obrzeża lasów, zarośla, przydroża.
29) Głóg dwuszyjkowy- Crataegus laevigata
- szeroka część liścia znajduje się powyżej połowy długości
- kwiaty zebrane w baldachogrona, białe lub różowawe
Podsumowując:
Podczas jednodniowych zajęć w terenie zapoznałam się z 53 gatunkami roślin występującymi w okolicach Wrocławia. W tym:
7 gatunków drzew
Gatunki wiechlinowate
Gatunki astrowate
Gatunki kosaćcowate
Gatunki paprotnikowi
Gatunki powojowate
Gatunki różowate
Gatunki jaskrowate
Gatunki powojowate