1.Obserwacja zarodni u mszaków, przekrój podłużny i poprzeczny.

Przekrój poprzeczny przekrój podłużny

w. zarodnikowa wieczko

kolumienka w. zarodnikowa

kolumienka

epifragma

pierścień

2.Obserwacja łodyżki gametofitu u mszaków - przekrój podłużny i poprzeczny.

Skóra

Kora pierwotna

Leptoidy

w. skrobionośna

3. Obserwacja zarodni u paprotników na przykładzie paproci.

Łupka zarodni

zarodnia

4.Obserwacja liści roślin okrytonasiennych - na przykładzie liścia pora, grubosza - opis + rysunki kształtu blaszek liściowych oraz brzegów liści.

Liść - jest organem wegetatywnym wytwarzanym przez łodygę. Jego funkcją jest: asymilacja CO₂ w procesie fotosyntezy, transpiracja oraz wymiana gazowa. Liść jest organem płaskim o dużej powierzchni. Wykazuje się olbrzymią plastycznością, posiadającą zdolności przystosowywania się do różnych warunków środowiska oraz potrzeb rośliny. Wyróżniamy następujące rodzaje liści:

• tzw. właściwe, fotosyntetyzujące,

• przykwiatowe - pod okwiatem,

• liścienie - pierwsze liście (jeden lub dwa), pojawiające się podczas kiełkowania nasion,

• ochronne, łuskowate - otaczają pęki oraz pędy podziemne.

Liść grubosza Liść pora

Brzeg liścia Brzeg liścia

5. Obserwacja liści roślin nagonasiennych - na przykładzie sosny

Zupełnie inną strukturę mają liście roślin nagonasiennych iglastych - ich kształt zbliżony jest do walca o owalnym przekroju. Aparaty szparkowe są tu rozmieszczone na całej powierzchni epidermy, której komórki mają ściany wysycone kutyną. Wypełniający wnętrze liścia miękisz asymilacyjny jest jednolity. Występują (nieobecne u okrytonasiennych) kanały żywiczne, zaś podwójna wiązka przewodząca biegnie przez środek liścia.

Słupek szparkowy Przekrój poprzeczny

Wiązka przewodząca

Miękisz asymilacyjny

kanał

6. Obserwacja aparatów szparkowych w łodydze aloesu - opis + rysunki.

Wytwór skórki części nadziemnych roślin wyższych, służy do wymiany gazowej i transpiracji. Zbudowany jest z dwóch komórek szparkowych o nierównomiernie zgrubiałych ścianach komórkowych, komórek przyszparkowych i szparki - przestworu międzykomórkowego występującego między nimi. Komórki szparkowe mają grubsze ściany wokół szparki. W ich wnętrzu występuje duże ciśnienie osmotyczne, ponieważ dzięki działalności chloroplastów tworzy się tam cukier. Komórki te pobierają intensywnie wodę i wówczas wyginają się na zewnątrz (tam, gdzie ściany są cieńsze), co powoduje otwarcie szparki. Jeśli w środowisku brakuje wody - komórki wiotczeją i szparki się zamykają. Przez szparki zachodzi również wymiana gazowa (O₂ i CO₂), potrzebna do oddychania i fotosyntezy. Dlatego też rośliny przez długi okres pozbawione wody giną.

Rozmieszczenie szparek u różnych roślin:

- rośliny iglaste mają aparaty szparkowe na całej powierzchni igły. Są one jednak zagłębione w skórce, co utrudnia parowanie i jest przystosowaniem do okresowych braków wody.

Chloroplast

Komórka szparkowa

7. Obserwacja budowy ogonka liściowego - na przykładzie fiołka.

Łyko

Drewno

Wiązka przewodząca

Epiderma

Włoski ochronne

Miękisz Asymilacyjny

8. Obserwacja budowy łodygi na przykładzie wybranych roślin - łodyga roślin jedno- i dwuliściennych - opis + rysunki.

Jednoliścienne

Zewnętrzną warstwę łodygi stanowi pokryta kutykulą skórka pędu (epiderma), w której znajdują się aparaty szparkowe. Pod skórką znajduje się cienki miękisz asymilacyjny. Większość jednoliściennych nie ma wtórnych tkanek twórczych, w związku z czym zachowują przez całe życie budowę pierwotną. Tkanki zwykle nie są zróżnicowane na korę pierwotną i walec osiowy. Wnętrze łodygi wypełnia miękisz zasadniczy (bezzieleniowy), w którym rozproszone nieregularnie są wiązki przewodzące .Są to wiązki kolateralne zamknięte (bez przyrostu wtórnego).

Inny typ :Pod epidermą znajdują się niewielkie skupienia miękiszu asymilacyjnego, poprzedzielane skupieniami sklerenchymy, w obrębie których znajdują się wiązki przewodzące kolateralne zamknięte (na przemian większe i mniejsze). Wnętrze młodej łodygi wypełnia miękisz zasadniczy, który w miarę starzenia się rośliny stopniowo zamiera i kruszy się, pozostawiając pusty kanał wewnątrz łodygi (w międzywęźlu). Pozostałe tkanki drewnieją. Taka konstrukcja łodygi sprawia, że jest ona giętka i lekka^[2].

Dwuliścienne

Łodyga roślin dwuliściennych może mieć budowę pierwotną i wtórną. Budowa pierwotna występuje u wszystkich gatunków, budowa wtórna - u niektórych. W tym drugim przypadku budowa pierwotna ograniczona jest tylko do najmłodszych, wierzchołkowych części łodygi, budowa wtórna cechuje starsze części. Budowę pierwotną łodygi tworzą tkanki pierwotne. Zewnętrzną warstwę łodygi stanowi pokryta kutykulą epiderma z aparatami szparkowymi. Pod skórką znajduje się kora pierwotna. Jej zewnętrzną część stanowi zazwyczaj tkanka wzmacniająca - kolenchyma albo sklerenchyma. Pod nią znajduje się warstwa miękiszu, w obwodowej części bogatego w chloroplasty (stąd zielony kolor łodygi). Ostatnią stanowi endoderma, której komórki zawierają ziarna skrobi lub wytwarzają pasemka Caspary'ego. Centralną część łodygi zajmuje walec osiowy. U niektórych roślin jego zewnętrzną część stanowi okolnica (perycykl). W walcu osiowym znajduje się tkanka przewodząca tworząca zwarty pokład lub ułożona w postaci wiązek poprzedzielanych tkanką miękiszową. Środek walca osiowego wypełnia rdzeń, najczęściej miękiszowy. Przyrost wtórny łodygi następuje wskutek działania merystemów bocznych, tj. miazgi i fellogenu. Miazga wytwarza na zewnątrz łyko wtórne, a do wnętrza - drewno wtórne.

KURDYBANEK MNISZEK LEKARSKI

Kolenchyma Epiderma kora Pier.

Wiązki przewodzące Miękisz asymilacyjny łyko

Drewno Łyko drewno

Skórka

9.Obserwacja budowy wtórnej łodygi u roślin przyrastających na grubość.

Korek fellogen

Feloderma kora pierwotna

Łyko wtórne łyko pierwotne

Kambium drewno wtórne

Rdzeń drewno pierwotne

10. Obserwacja budowy części wierzchołkowej korzenia

Strefa włośnik

Strefa różnicowania stożek wzrostu

Strefa elongacji czapeczka

11. Obserwacja budowy pierwotnej korzenia na przykładzie korzenia pora - opis + rysunki.

Budowa pierwotna korzenia:

o Korzenie mają:

  -Szeroką korę pierwotną

  -Wąski walec osiowy

  -Mały rdzeń lub jego brak

   -Naprzemianległy układ wiązek sitowych i naczyniowych

   -Elementy mechaniczne w części środkowej korzenia (w łodygach na obwodzie)

  -Mały korzeń powstaje z merystemu pierwotnego

  -Budowa pierwotna u jednoliściennych i dwuliściennych różni się w strefie przejściowej między korzeniem i łodygą, gdzie zachodzi transformacja wiązki n naprzemianległej w kolateralną, charakterystyczną dla łodygi

  Schemat budowy pierwotnej korzenia:

1. Ryzoderma (młody korzeń) lub egzoderma (starsze korzenie)

2. Kora pierwotna:

o  miękisz kory

o  endoderma

3. Walec osiowy

o  Perycykl (perykambium)

o  Wiązki ksylemu i Floem

o  Rdzeń lub jego brak

§   Ryzoderma - cienkościenna warstwa komórek pozbawiona kutykuli i aparatów szparkowych, niekiedy pokryta pojedynczymi włośnikami

-Egzoderma - `wchodzi' na miejsce ryzodermy. Powstaje z komórek miękiszu kory pierwotnej. Niekiedy jej ściany ulegają skorkowaceniu lub zdrewnieniu. Cienkościenne komórki przepustowe zapewniają jej przepuszczalność dla H₂O. Pełni funkcje ochronne

-Kora pierwotna - zbudowana jest m.in. z miękiszu (ściany cienkie z przestworami międzykomórkowymi). W młodych korzeniach miękisz ten przewodzi wodne  od włośników do wiązek przewodzących. W starszych korzeniach przekształca się w miękisz spichrzowy, gromadzący substancje zapasowe (skrobia). Może zawierać kryształy szczawiany wapnia, komórki olejkowe, garbnikowe, śluzowe itd. U roślin wodnych często tworzy tkankę przewietrzająca (aerenchyma)

-Endoderma (śródskórnia) - najbardziej wewnętrzna część kory pierwotnej. Graniczy z walcem osiowym. Tkanka żywa, choć na ścianach komórkowych (promieniowych) są skorkowaciałe pasemka Caspary'ego lub (jak u 1-liściennych), z 3 stron zdrewniała (U-owate zgrubienia ścian). U 1-liściennych w endodermie naprzeciw wiązek przewodzących są komórki przepustowe. W przypadku uszkodzenia kory pierwotnej pełni funkcje ochronne

-Walec osiowy - na obwodzie ma perycykl (okolnicę) w postaci 1 lub kilku warstw komórek cienkościennych. Perycykl w korzeniach to perykambium, gdyż ma właściwości tkanki twórczej, daje początek: korzeniom bocznym, a u 2liścinnych wytwarza Felogen, kambium, rury mleczne i inne

-Ksylem pierwotny - rozwija się od zewnątrz do środka walca. Protoksylem ma naczynia wąskie o budowie spiralnej i pierścieniowatej, jest na obwodzie walca za perycyklem. Metaksylem powstaje później, ma naczynia szersze, o budowie siatkowatej i jamkowatej. Występuje blisko części rdzeniowej walca

-Floem pierwotny (Protofloem) częściowo ulega zgnieceniu i deformacji. Ma tkanki przewodzące i elementy mechaniczne

- Rośliny 2liścienne mają korzeń o budowie tetrarchicznej - 4 pasma ksylemu. U większości roślin 2liściennych rdzenia nie ma

-Rośliny 1liścinne mają korzeń o budowie poliarchicznej w wyniku braku przyrostu wtórnego. Brak miazgi. Słabo rozwinięty rdzeń zbudowany z komórek miękiszowych lub ma charakter sklerenchymatyczny.

Włośnik

okolnica

Walec osiowy endoderma

Drewno ryzoderma

Łyko kora pierwotna

12. Budowa wtórna korzenia na przykładzie marchewki.

Korek filogen

Filoderma

Łyko wtórne łyko pierwotne

Drewno wtórne kambium

Drewno pierwotne

13.Opisać różnice między roślinami jedno- i dwuliściennymi.

DWULIŚCIENNE	JEDNOLIŚCIENNE
Pęd	Pęd
Tworzą go koncentrycznie rozmieszczone zespoły tkanek, budujące warstwę okrywającą (epidermę) korę pierwotną, w obrębie którego leżą koncentrycznie ułożone wiązki. Zarówno kora pierwotna, jak i walec osiowy mają w znacznym stopniu budowę miękiszową. Ułożenie wiązek zawsze jest takie, że ich część przewodząca asymilaty (część sitowa wiązki-floem) skierowana jest na zewnątrz, zaś część przewodząca wodę (część naczyniowa-ksylem) do wnętrza łodygi. Wiązki u dwuliściennych to wiązki otwarte, zawierające między floemem a ksylemem warstwę niezróżnico- wanej tkanki twórczej - kambium. Wnętrze łodygi zajmuje rdzeń, który może być pusty, bądź zbudowany z miękiszu walca osiowego.	Ma odmienną prostszą budowę. Nie wyróżniamy w jego obrębie kory pierwotnej i walca osiowego, a wiązki przewodzące rozrzucone są na całym jego przekroju, wypełnionym gł. miękiszem. Podobnie jak u dwuliściennych część sitowa każdej wiązki skierowana jest na zewnątrz, część naczyniową zaś do wnętrza łodygi. Są to jednak w odróżnieniu od dwuliściennych wiązki zamknięte - nie zawierające tkanki twórczej (kambium).
ZARODEK
Wykształca dwa liścienie (stąd nazwa)		Wykształca tylko jeden liścień.
KORZENIE
System korzeniowy składa się najczęściej z korzenia palowego i korzeni bocznych. Posiadają zdolność przyrostu na grubość -wynik działania kambium.		Wiązkowy system korzeniowy, nie przyrastają na grubość : np. palmy, dracena, aloes (przyrost nietypowy)
NASIONA
Najczęściej bielmowe.		Często bezbielmowe.
BUDOWA LIŚCI
-         Pojedyncze i złożone. -         Obecny ogonek liściowy. -         Nerwacja dłoniasta  lub pierzasta. -         Blaszka całobrzega lub powycinana i gąbczasty. -         Aparaty szparkowe liczne i mniejszych rozmiarów.		-         Pojedyncze. -         Siedzące - brak ogonka liściowego. -         Nerwacja równoległa . -         Blaszka całobrzega -         Miękisz niezróżnicowany, zwarty. -         Aparaty szparkowe mniej liczne i większych rozmiarów.
KWIATY
Obupłciowe,    4-krotne,  lub           5-krotne		Rozdzielnopłciowe, 3-krotne (po trzy elementy w kółku.
OKWIAT
Zróżnicowany na działki kielicha i płatki korony.		Przeważnie niezróżnicowany lub nawet brak.
FORMY ROŚLINNE
-Rośliny zielne: jednoroczne np. słonecznik, rumianek, sałata. dwuletnie np. marchew, burak. wieloletnie (byliny) np. pokrzywa, tubin, chrzan, poziomka. -Krzewinki - np. borówka, wrzos. -Krzewy - np. róża, malina, bez. -Drzewa - np. wierzba, dąb, śliwa.		-Dominują rośliny zielne: jednoroczne np. zboża wieloletnie (byliny) np. konwalia, trawy, kokoryczka. -Wyjątkowo formy drzewiaste, np.:                                                              palmy.
NAJWAŻNIEJSZE  RODZINY  I  ICH  PRZEDSTAWICIELE
- jaskrowate : kaczeniec, zawilec, sasanka, powojnik. - różowate :jeżyna, poziomka, głóg, grusza, jabłoń, malina, śliwa, truskawka. - motylkowate : koniczyna, bób, groch, fasola, soja. - krzyżowe : rzepak, kapusta, kalafior, chrzan. - złożone : słonecznik, sałata, podbiał, nagietek, rumianek. - psiankowate : ziemniak, pomidor. tytoń.			- liliowate : tulipan, aloes, por, czosnek, konwalia. - trawy : ryż, kukurydza, owies, perz, bambus, trzcina. - storczykowate : wanilia, obuwik. - turzycowate : wełnianka, turzyca, - palmy : kokosowa, daktylowa.

14.Obserwacja słupków na przykładzie wybranych roślin.

Znamię

Szyjka

15.Obserwacja pręcików na przykładzie wybranych roślin (przekrój podłużny i poprzeczny).

Przekrój porzeczny Przekrój podłużny

Worek pyłkowy łącznik

Pylnik woreczek pyłkowy

Łącznik

Nitka

16. Rysunek kwiatu oraz kwiatostanów

Znamię szyjka słupka

Pręcik płatek

Dno kwiatu

Szypułka zalążnia

17. Obserwacja kwiatostanów, kwiatów i owoców na przykładzie mniszka pospolitego.

Kwiatostan kwiat owocnik

18.Obserwacja zawiązków owoców: wiśni, śliwy (pestkowce).

WIŚNIA ŚLIWA

Nasienie zarodek nasienie

zarodek tw.sie bielmo owocnia

owocnia bielmo

19. Obserwacja różnych typów owoców: ogórka (jagoda), niełupki (mniszek), jabłka (owoc rzekomy), truskawki (owoc wieloorzeszkowy).

Ogórek Mniszek Jabłko Truskawka

20. Obserwacja owoców: rozłupni kminku oraz łuszczynki tasznika

Rozłupka Łuszczynka

21.Wymienić i narysować różne rodzaje owoców.

Mieszek Strąk Orzech Ziarniak

Torebka Łuszczyna niełupka rozłupka

Jagoda Pestkowiec wielopestkowiec jednostan

22. Wymienić rodzaje nasion i rodzaje zalążków

Rodzaje nasion:

-bielmowe - tkankę odżywczą stanowi silnie rozbudowane bielmo wtórne, a u nagozalążkowych bielmo pierwotne; zarodek jest niewielki, np. nasiona maku, tytoniu, lnu, zbóż;
- bezbielmowe - bielmo zostaje zużyte podczas rozwoju nasienia, a substancje zapasowe gromadzone są bezpośrednio w silnie rozwiniętych liścieniach, np. motylkowate, kasztanowiec, orzech włoski, fasola, groch, ogórek, dynia;
-obielmowe - tkankę odżywczą stanowi obielmo (perysperm) powstające z ośrodka zalążka, np. goździkowate

Rodzaje Zalążków:

-ORTOTROPOWY (PROSTY) - to zalążek wyprostowany, okienko (mikropyle) i sznureczek (funikulus) znajdują się naprzeciw siebie, na dwóch biegunach zalążka. Przykłady: pokrzywowate, rdestowate.

-ANATROPOWY (ODWRÓCONY) - okienko znajduję się tu z obok sznureczka, wskutek odwrócenia się zalążka o 180 stopni. Przykład: pierwiosnkowate.

-KAMPYLOTROPOWY - to zalążek zgięty. Przykład: strączkowe.

- HEMIANATROPOWY (HEMITROPOWY, POPRZECZNY) - osłonki znajdują się w położeniu prostopadłym do sznureczka. Przykład: jaskrowate.

-AMFITROPOWY - przyjmuje postać podkowy, zgięcie jest tu silne, gdyż dotyczy nie tylko osłonek zalążka, ale także woreczka zalążkowego.Przykład: żabieńcowate.

23. Ochrona przed zapyleniem własnym pyłkiem

W przyrodzie rośliny z reguły unikają zapylenia własnym pyłkiem. Istnieją różnego rodzaju zabezpieczenia, uniemożliwiające ten proces.

SAMOPŁONNOŚĆ: ziarna pyłku nie kiełkują na znamionach słupków tej samej rośliny. Jest to cecha uwarunkowana genetycznie.

BARIERA CZASOWA: nierównoczesne dojrzewanie słupków i pręcików w tym samym kwiecie:

Protogynia :(przedsłupność) - wcześniejsze dojrzewanie słupków;

Protandria :(przedprątność) - wcześniejsze dojrzewanie pylników i wysypywanie się pyłku.

BARIERA PRZESTRZENNA:

Monoecja (jednopienność) - na tej samej roślinie występują kwiaty rozdzielnopłciowe;

Dioecja (dwupienność) - na jednych osobnikach powstają tylko kwiaty męskie, na innych tylko żeńskie;

Heterostylia (różnosłupkowość) - w obrębie gatunku występują kwiaty różniące się długością szyjki słupka. Słupki są dłuższe lub krótsze od pręcików, co uniemożliwia samozapylenie.

---