1. Wybrane zagadnienia dotyczące budowy i czynności narządu ruchu:

Narząd ruchu stanowi złożony mechanizm składający się z elementów biernych i czynnych.

• Elementami biernymi są kości połączone za pomocą stawów i wzmocnione przez więzadła a także torebki stawowe

• Elementami czynnymi są mięśnie szkieletowe. Ich ruch wynika ze współdziałania układu nerwowego wraz z czynnym

• Mięśnie stanowią składnik dynamiczny układu ruchowego człowieka pozwalający na zmianę położenia kości w stawach i na wykonanie ruchów (w całym narządzie ruchu tylko mięśnie podlegają woli człowieka)

• Kości stanową szkielet będący rusztowaniem dla wszystkich narządów organizmu

• Szkielet ludzki składa się z ponad 200 kości

• Najmniejszą kością jest kowadełko, a najdłuższą kość udowa

• Właściwością fizyczną kości jest ich wytrzymałość i sprężystość

• Działanie mięśni jest przenoszone na kość poprzez ścięgna, które łączą mięsień z kością

• Stawy stanowią ruchome połączenia dwóch i więcej kości

• Elementami wzmacniającymi stawy i odpowiednio ograniczającymi ruchomość stawów są więzadła

• Najobszerniejszy zakres ruchu mają stawy: biodrowy i ramienny

• Zakresu ruchu w stawach nie należy mylić z liczbą stopni swobody ruchów, tzw. Ruchliwością pary kinematycznej

• Parę kinematyczną tworzą 2 kości połączone stawowo

Osie ruchu:

• Osiami ruchu nazywane są linie proste przechodzące przez ciało osiowo, prostopadle wzgl siebie i prostopadl do płaszczyzny, w której się ruch odbywa

• Istnieją 3 osie ruchu:

1. czołowa - oś ta przechodzi od jednego do drugiego boku; wokół osi czołowej wykonywany jest ruch w płaszczyźnie strzałkowej (przód, tył)

2. strzałkowa - oś ta przechodzi od przodu do tyłu, ruch w płaszczyźnie czołowej

3. pionowa - oś ta przechodzi wzdłuż ciała w kierunku podłoża; ruchy w płaszczyźnie poprzecznej

Płaszczyzny ruchu:

• nazywane są płaszczyznami przechodzącymi przez ciało człowieka płasko i leżące względem siebie prostopadle

• wyróżnia się 3 płaszczyzny ruchu:

1. strzałkową albo przednią - dzieli ciało na stronę prawą i lewą (w pł strzałkowej wykonujemy skłony, opady, zamachy, wykrok i zakrok)

2. czołową albo boczną - dzieli ciało na przód i tył (skłony, opady w bok, ramiona i kończyny w bok, odwodzenie, przywodzenie, rozkrok)

3. poprzeczną albo horyzontalną - dzieli ciało na cz. Górną i dolną (ruchy skrętne, skręty tułowia, probacja, sublimacja)

Jednostka motoryczna:

• podstawową jednostką czynnościową mięśnia jest tzw. Jednostka motoryczna: zespół komórek mięśnia szkieletowego (włókien mięśniowych) unerwianych przez tę samą komórkę nerwową, przez co wspólnie pobudzanych i jednakowo pracujących (kurczących się)

• precyzyjne wykonanie określonego ruchu zależy od synchronizacji czynności różnych grup mięśniowych

• wymaga to ścisłej współpracy układu nerwowego

• praca mięśnia szkieletowego decyduje o ruchach człowieka jak również o statycznych położeniach ciała ludzkiego

• zaprogramowany bodziec w ośrodkowym układzie nerwowym powoduje zmianę napięcia nerwowego mięśni, którego wynikiem może być:

- wydłużenie mięśnia - skrócenie mięśnia - wzmożone napięcie mięśnia bez zmiany długości - zmiana długości i napięcia

• jeżeli mięśnie przebiegają nad jednym stawem, nazywane są mięśniami jednostanowymi (wyst. W obrębie kręgosłupa, paliczków)

• jeżeli przebiegają nad kilkoma stawami nazywają się mięśniami wielostanowymi (np. w obrębie kończyn)

Mięśnie szkieletowe:

• gł. Masę mięśnia szkieletowego tworzą cylindryczne, polikariocytowe komórki, o długości kilkudziesięciu cm, o śr. 10 - 100μm otoczone tkanką łączną luźną zwaną śródmięsną (endomysium), która spełnia funkcje odżywcze i pozwala na skoordynowane skurcze

• komórki mięśni układają się w pęczki otoczone tkanką łączną o zbitym utkaniu, zwaną omięsną (permysium)

• cały mięsień otacza torebka nazywana namięsną (epimysium)

• tkanka łączna omięsnej i namiętnej odgrywa ważną rolę przenośnika siły skurczu mięśnia

• najmniejszy mięsień: strzemiączko; największy: krawiecki

Sarkomer (gr. Sarkomer - mięso; meros - część):

• jest podstawową jednostką budowy komórki mięśniowej

• jest złożonym kompleksem kilkunastu białek, które tworzą 2 podstawowe filamenty:

- filamenty grube - składające się z miozyny i tityny - filamenty cienkie - składające się z aktyny tropominy i tropomiozyny.

Skurcz mięśnia:

• do mechanizmu skurczu mięśnia potrzebna jest energia cząsteczki ATP, do tego procesu niezbędne są jony wapnia.

Podział czynnościowy mięśnia:

• mięśnie nie działają pojedynczo, każdy ruch człowieka wywoływany jest poprzez zespołowe działanie wielu pojedynczych mięśni

• z uwagi na charakter współdziałania możemy wyróżnić mięśnie: - agonistyczne - synergistyczne - antagonistyczne

Mięśnie agonistyczne: (jednakowe działanie); pracując jednakowo, razem lub pojedynczo wywołują ten sam konkretny ruch w stawie

Mięśnie synergistyczne: (wspólnego działania); posiadają różne funkcje, ale tylko ich wspólne działanie wywołuje określony ruch. Wypadkowa siła grupy synergistów zależy od kierunku wielkości sił składowych, wyznacza się ją wg. Zasady równoległoboku; np. zginacze i prostowniki promieniowe nadgarstka w ruchu odwiedzenia promieniowego ręki

Mięśnie antagonistyczne: (przeciwnego działania); mają całkowicie przeciwne kierunki działania. Jeżeli jedne z nich się rozciągają, to drugie skracają. Jednakże mięśnie antagonistyczne działają zespołowo, bowiem tylko wzajemne równoważenie napięcia pozwala na uzyskanie pożądanego położenia cz ciała.

Wzmocnienie układu biernego:

• funkcja dotycząca części biernych układu ruchu, czyli torebek stawowych, więzadeł; np. konieczne jest utrzymanie jakiegoś ciężaru działającego wzdłuż osi dł kości, czyli w kierunku zrywającym staw. Mięśnie wzmacniające staw łokciowy to m.in. mięśnie grupy dłoniowej i grzbietowej przedram

• Kości wzmacniane są w wyniku działania sił kompasywnych na kość, które są skutkiem działania siły grawitacji (głównie kości długie) lub sił kompresyjnych kości (w wyniku pracy mięśni). Wzmacniamy najefektywniej w pozycjach wysokich(stojąc, w marszu) i również w pracy siłowej

• Prądy piezoelektryczne (związki krystaliczne) stymulują namnażanie osteocytów i tworzenie się osteoblastów (wzmacniając gęstość kości)

Czynność dynamiczna (aspekt mechaniczny):

• o czynności dynamicznej mówimy wówczas, gdy pobudzony mięsień zmienia swoją długość

• rodzaje czynności dynamicznych mięśni: - koncentryczne (skurcz) - ekscentryczne (rozkurcz)

• specyficzna aktywność dynamiczna mięśnia - czynność izokinetyczna (praca statyczna)

Rodzaje skurczów mięśni szkieletowych:

• ze względu na częstotliwość pobudzeń: -skurcz pojedynczy - skurcz tężcowy zupełny - skurcz niezupełny

• ze względu na rodzaj pracy: - skurcz izotoniczny (to samo napięcie) - skurcz izometryczny (ta sama długość) - skurcz auksotomiczny (zmienia się oba)

• najczęstszym rodzajem skurczu występującego u człowieka jest tężcowy niezupełny




2. Ćwiczenia ruchowe w profilaktyce i terapii:

Cechy ruchu:

• Efektywną stronę motoryczności człowieka określają jego ruchy

• Ruchy człowieka są w pełni zrozumiałe w kontekście konkretnego zadania - kategoria czynności ruchowej

• Ostateczny wynik czynności stanowi miarę realizacji zadania

Systematyka ćwiczeń wg. L. Mazurka:

I. ćwiczenia porządkowo-dyscyplinujące:

1. Elementy musztry - ustawienia, odliczanie (ważna jest zapowiedź i konkretny rozkaz), zwroty w prawo, w lewo

2. ustawienie do ćwiczeń: szereg i dwu, kolumna czwórkowa, kolumna szachowa, rząd i dwu, półkole, rozsypka (ustawienie swobodne)

3. ćw. Porządkowe - polegają na przenoszeniu przyrządów, przyborów, pobieranie i odkładanie sprzętu (przyrządy typowe i nietypowe)

Zadania: Służą organizacji zajęć Podporządkowują wolę grupy prowadzącemu Mają istotny wpływ na zajęciach Uczą właściwego posługiwania się sprzętem

II. ćwiczenia kształtujące:

1. podział ze względu na anatomiczne części ciała: a). ćw szyi b). ćw tułowia c). ćw ramion d). ćw nóg

2. podział ze względu na kształtowane zdolności motoryczne: a). siła b). szybkość c). wytrzymałość d). zwinność e). gibkość f). koordynacja

3. podział ze względu na swobodę wykonywania ćwiczeń: a). ćw wolne b). ćw z przyborami c). ćw na przyrządach lub z przyrządem

Zadania: harmonijny rozwój całego ciała, cech fizycznych i motorycznych, kształtowanie prawidłowej postawy ciała

III. ćwiczenia stosowane (użytkowo-sportowe):

• ćwiczenia użytkowe - ćw, które mają charakter naturalny (nabywany naturalnie w ontogenezie):

pełzanie, czworakowanie, chód, bieg, rzut, skok, dźwiganie, toczenie - Nabywane naturalnie charakteryzują się cechami osobowymi.

• ćwiczenia sportowe - kształtują cechy wolicjonalne:

ćwiczenia zwinnościowe i akrobatyczne - ćwiczenia angażujące całe ciało do ruchu (zwinnościowe - dynamiczne, akrobatyczne - statyczne)

ćwiczenia równoważne na przyrządach, np. przejście równoważne po linie, ławeczce, równoważni

zwisy i podpory: - zwisy - punkt oparcia jest powyżej linii głowy, głównie ćwiczą zginacze

- podpory - punkt oparcia jest powyżej linii głowy, głównie ćwiczą prostowniki

skoki (przez przyrządy gimnastyczne

Zadania: ćwiczenie czynności utylitarnych, użytkowych poprzez pokonywanie trudności w ćwiczeniach - kształtowanie cech wolicjonalnych

IV. ćwiczenia uzupełniające (podstawowymi formami aktywności ruchowej na zajęciach są: ćwiczenia, zabawy z aktywności i gry) - ćwiczenia mające funkcję:

ćw uspokajające ćw kompensacyjne ćw korekcyjne ćw elongacyjne ćw redresyjne antygrawitacyjne muzyczno - ruchowe ćw różnych technik sportowych

Ogólna systematyka ćwiczeń wg. K. Karkowa:

• istnieje wiele klasyfikacji ćw., ponieważ wiele jest kryteriów podziałowych

• przykładowo chód (marsz), w zależności od przyjętego kryterium klasyfikacyjnego, może być określany jako ćw. O charakterze dynamicznym, cyklicznym, czynnym, wytrzymałościowym, porządkowym i stosowanym (użytkowo-sportowym)

• biorąc pod uwagę różnorodność kryteriów można wymienić następujące podziały:

somatyczno-anatomiczny, fizjologiczny, strukturalny, uwzględniający zaangażowanie osoby ćwiczącej, psychomotoryczny(funkcjonalny), stosowany(praktyczny)

Ad. 1. podział somatyczno-anatomiczny: uwzględnia z jednej strony miejsce oddziaływania ćw. (głowa, tułów, ręce, nogi) w określonej płaszczyźnie i kierunku, np. ćw. Głowy w płaszczyźnie strzałkowej w przód; przykłady:

• ćw w płaszczyźnie czołowej - czyli na boki: skłony boczne tułowia, (stosowane w kinezyterapii: zgięcia boczne), wymachy (odwiedzenie, przywodzenie), wypady w prawo, w lewo (*w skłonie zginamy kręgosłup; w opadzie kręgosłup jest wyprostowany z głową w jednej linii)

• ćw w płaszczyźnie strzałkowej - ruchy w przód i w tył; skłony, opady, wymachy, zamachy

• ćw w płaszczyźnie poprzecznejj (poziomej) - skręty w prawo i lewo (rotacja do kończyn do wewn i na zewn.)

• ćw złożone - wykonywane w kilku płaszczyznach jednocześnie; np. krążenie (odwodzenie)

Ad. 2. podział fizjologiczny: jako podstawę przyjmuje się rodzaj skurczów mięśniowych występujących podczas wykonywania ćwiczeń:

• ćwiczenia statyczne (skurcze izometryczne):

- polegają na czynnym napinaniu mięśni (bez efektu ruchowego), również przeciw oporowi

- ćwiczenia te są szczególnie przydatne w sytuacjach, gdy ruch w stawie jest niemożliwy do wykonania lub wręcz przeciwwskazany

- typowymi ćw o charakterze statycznym są np. stania na głowie, na rękach, itp.

• ćwiczenia dynamiczne (skurcze izotoniczne i auksotoniczne)

- mięśnie na przemian kurczą się i rozkurczają (np. biegi, skoki, rzuty, ćw. Na przyrządach)

- mają znacznie szerszy wpływ na nasz organizm niż ćw statyczne; aktywizują do lepszej pracy organy wewnętrzne

- ze względu na swój charakter ćwiczenia dynamiczne mają szersze zastosowanie i bardziej zróżnicowany wpływ na organizm; wpływają one na siłę mięśni, a większa liczba powtórzeń sprawia, że kształtują też ich wytrzymałość

- może przeważać jeden z rodzajów ich pracy: koncentryczna (skurczowa, czyli pokonująca np. podczas podciągania się na rękach w zwisie) i ekscentryczna

Ad. 3. podział strukturalny: oparty jest na kryterium rodzaju (struktury) wykonywanych ruchów:

• ćw cykliczne, gdzie poszczególne fazy ruchu powtarzają się co pewien czas (np. chód, bieg, jazda na rowerze, pływanie)

• ćw acykliczne: np. ćwiczenia wolne, skoki, rzuty

• ćw mieszane - połączenie acyklicznych z cyklicznymi, np. skoki czy rzuty z rozbiegu

• ćw symetryczne i asymetryczne - uwzględniające położenie (przemieszczenie się) np. kończyn względem określonej osi symetrii (np. krążenia ramion w tym samym kierunku - oba w przód lub tył oraz w różnych kierunkach - jedno w przód, drugie w tył, itd.)

Ad. 4. podział uwzględniający zaangażowanie osoby ćwiczącej:

• ćwiczenia czynne - (pacjent świadomy i samodzielnie zaangażowany); przykłady ćwiczeń czynnych:

- ćw czynne wolne - ćw czynne w odciążeniu - ćw w odciążeniu z oporem - ćw z oporem (UGUL - uniwersalny gabinet usprawniania leczniczego)

Nowotny, „Edukacja i reedukacja ruchowa”

• ćwiczenia czynno-bierne - (pacjent świadomy ale częściowo niedomagający; ćwiczenia ze wspomaganiem lub samowspomaganiem):

• ćwiczenia bierne (pacjent jest nieświadomy, np. w śpiączce; ruch jest wykonywany przez fizjoterapeutę lub maszynę)

- ćw gdzie całkowicie wykorzystujemy siły zewnętrzne do wykonywania ruchu

Przy ćwiczeniach biernych i bierno-czynnych ruch wykonujemy zawsze w pełnym zakresie ruchu

W kinezyterapii również:

• wspomagane (prowadzone) - są wynikiem współpracy osoby ćwiczącej z terapeutą

• samowspomagane - są wykonywane przez pacjenta tak, że sam zdrową kończyną wspomaga ruch chorej kończyn

Podział psychomotoryczny (funkcjonalny):

Uwzględnia rodzaj kształtowanych zdolności motorycznych:

• ćw kształtujące: - siłę (statyczną i dynamiczną) - szybkość - wytrzymałość - gibkość - skoczność (siłę eksplozywną - MOC (maksymalny wynik w krótkim czasie) - zręczność i czucie przestrzeni - rownowagę

• pod względem rozwijania przez ćwiczenia zdolności motorycznych

Podział stosowany (praktyczny):

Tak jak podział gimnastyki podstawowej wg Mazurka




Systematyka ćwiczeń wg Fidelusa i Kocjasza:

• dla celów treningu sportowego, wyczynowego stosuje się m.in. systematykę ćwiczeń opracowaną przez Fidelusa i Kocjasza

• podzielili ćwiczenia wg funkcji grup mięśniowych i płaszczyzn ruchu w 6 pozycjach wyjściowych: w staniu, w klęku, w siedzie, w leżeniu, w podporach i w ruchach lokomocyjnych.

• W każdej z wymienionych pozycji wyjściowych uwzględnia się: ćwiczenia wolne, z partnerem, przyborem, ćw na przyrządach, ćw izometryczne.

Terminologia stosowana w gimnastyce i fizjoterapii:

• Ścisłych określeń gimnastycznych należy nauczać stopniowo ale systematycznie

• Aby komendy mogły być zrozumiałe przez ćwiczących początkowo należy posługiwać się wszystkimi środkami metodycznymi (pokaz, słowne objaśnienia, poprawianie ruchu, itd.)

Janusz Nawotny „Edukacja i Reedukacja ruchowa”

Różnice w nazewnictwie typowym dla gimnastyki i kinezyterapii:

R - ramię RR - ramiona N - noga NN - nogi PW - pozycja wyjściowa PK - pozycja końcowa

Nazwa stosowana w gimnastyce:	Nazwa stosowana w kinezyterapii:
Ramiona (RR) w bok (równolegle do podłoża)	Odwodzenie kończyn górnych (kkg) do kąta prostego
RR w przód (prostopadle do tułowia, równolegle do podłoża)	Zgięcie kkg w stawach ramienno-barkowych do kąta prostego
RR w tył (do granicy ruchu)	Wyprost kkg
RR w górę skos lub RR w górę na zewnątrz	Odwiedzenie kkg do kąta 135st.
RR w górę (ponad głowę) - RR przodem w górę - RR bokiem w górę	Zgięcie kkg do 180st., odwiedzenie kkg do 180st.
Skłon tułowia w przód	Zgięcie kręgosłupa
Skłon tułowia w bok w postawie stojąc	Zgięcie boczne tułowia
Skłon tułowia w tył w postawie stojąc	Przeprost kręgosłupa
Skręt tułowia w bok; w prawo/lewo	Rotacja kręgosłupa w stronę prawą/lewą




Pozycje wyjściowe do ćwiczeń:

W staniu W klęku W siadze W leżeniu W podporach (w zwisach)

Kryterium podziału: ustawienie ciała

Kryterium podziału - poziom stabilności przyjętej pozycji wyjściowej

• Pozycje izolowane - takie w których ograniczamy możliwość ruchu pewnej części ciała lub go uniemożliwiamy koncentrując jednocześnie ruch na innej części ciała. Pozycje izolowane istotnie wpływają na pozycję ruchu.

Zastosowanie: stosujemy często w fizjoterapii, gimnastyce korekcyjnej, a także w pracy z małymi dziećmi (wykazują tendencję do ruchu całym ciałem).

• Pozycje chwiejne = pozycje równoważne (a więc mogą być równocześnie ćwiczeniami równoważnymi)

Zastosowanie: jeżeli chcemy zaktywizować receptory (proprioreceptory) czucia głębokiego (odpowiadają za czucie mojego ciała w przestrzeni). Układ przedsionkowy jest aktywizowany gdy zmieniamy układ naszego ciała w przestrzeni. Są także stosowane wtedy gdy chcemy kształtować koordynację. Ćwiczenia równoważne i rytmiczne są bazowymi ćwiczeniami koordynacyjnymi.

Pozycje chwiejne: Postawa zasadnicza Postawa zasadnicza o stopach zwartych Postawa równoważna Stanie jednonóż

Pozycje izolowane: Siad skrzyżny Siad boczny na ławce

3. Funkcje zabaw i gier ruchowych.

Definicja zabawy wg Zygmunta Gilewicza:

Zabawa „jest jedną z form aktywność człowieka, dobrowolnie podejmowaną przez jednostkę lub zespół, w której względy praktyczne, gromadzenie i wytwarzanie dóbr nie grają żadnej roli, natomiast dodatni tok emocjonalnych przeżyć, poczucie swobody działania i gra wyobraźni stanowią nieodzowny warunek odróżnienia jej od pracy” Cel autonomiczny - bawimy się dla samej zabaw Twórcza zabawa - konieczny warunek twórczego myślenia

Definicja zabawy wg W. Oloma:

Zabawa „jest działaniem wykonywanym dla własnej przyjemności, a opartym na udziale wyobraźni, tworzącej nową rzeczywistość. Choć działaniem tym rządzą reguły, których treść pochodzi głównie z życia społecznego ma ono charakter twórczy i prowadzi do samodzielnego poznania i przekształcania rzeczywistości.

Zabawa - uniwersalna forma aktywności ruchowej odpowiednia dla każdego, w każdym wieku niezależnie od płci, stanu zdrowia, poziomu rozwoju psychomotorycznego.

W zabawach są reguły, w grach są przepisy.

Gra ruchowa - jest wyższą formą (odmianą zabawy ruchowej), w której obowiązują ostrzejsze przepisy (ściśle określone), występują bardziej skomplikowane formy ruchu, a przede wszystkim pojawia się rywalizacja i współdziałanie między drużynami.

W zabawach w ogóle nie występuje współzawodnictwo lub występuje współzawodnictwo indywidualne, np.:

- berek zwykły - „głucha Grażyna” - dorobkiewicz - pieski na spacer, pieski do domu

W grach natomiast występuje współzawodnictwo zespołowe i/lub ściśle określone przepisy:

Rywalizacja zespołowa i przepisy ściśle określone

(Np. zespołowe gry sportowe, piłka nożna, siatkówka)

Rywalizacja zespołowa ale przepisy są umowne

(np. gra w dwa ognie, gry proste: wyścigi rzędów; gry złożone: mini tory przeszkód; gry przejściowe; gry drużynowe)

Rywalizacja indywidualna ale przepisy ściśle określone

(np. tenis, badminton, szachy, tenis stołowy)

Funkcje zabaw i gier ruchowych:

1. Wpływ zabaw i gier ruchowych na wszechstronny rozwój dziecka

• Rozwój fizyczny

• Rozwój ruchowy - umiejętności ruchowe (rzucanie, skakanie, bieganie)

• Rozwój motoryczny - zdolności motoryczne (siła, szybkość, gibkość)

• Rozwój psychiczny -uczą panowania nad emocjami, wpływają na rozwój i stabilizację układu nerwowego, obniżają poziom labilności układu nerwowego - dojrzałość układu nerwowego

• Rozwój intelektualny - rozbudzona wyobraźnia jest warunkiem twórczego myślenia, zabawy i gry uczą myślenia kombinacyjnego, kształtują i doskonalą pamięć, np. imienna podawanka

• Rozwój społeczny - uczą funkcjonowania w gr społ, podejmowania różnych ról w grupie, np. funkcja lidera i grupy podporządkowanej

• Oddziaływanie wychowawcze - fakt podporządkowania się przepisom i obowiązującym regułom uczy wychowania

• Zabawa jako przygotowania pełnienia ról społecznych do życia (zabawy tematyczne)

• Wpływ zabaw i gier ruchowych na zdrowie:

• Funkcja profilaktyczna

• Funkcja terapeutyczna - leczenie różnego rodzaju zaburzeń psychicznych, fizycznych i społecznych (np. działania integracyjne)

• Funkcja diagnostyczna - w zabawach możemy dobrze ocenić predyspozycje intelektualne, ruchowe i społeczne innych osób

3. Funkcja dydaktyczna - zabawy wykorzystywane np. do nauki języków obcych, ćw. Z przyrody itd.

4. Funkcja rekreacyjna: relaks - kompensacja zmęczenia i katharsis (oczyszczenie) - np. aktywność ruchowa w celu wyzbycia się negatywnych emocji

5. Zabawa jako nośnik kultury

Podział zabaw ruchowych:

1. zabawy integracyjne - integrują grupę z prowadzącym, uczą współpracy, współdziałania, uczą pełnienia ról lidera i osoby podporządkowanej

2. zabawy ożywiające - (stosujemy na początku zajęć ruchowych) mają ożywić, zaktywizować i zmotywować do działania, angażują w naturalnych ruchach lokomocyjnych wszystkie duże grupy mięśniowe, przygotowują organizm do pracy na wyższym poziomie intensywności. W zabawach ożywiających wszyscy ćwiczący są aktywni w czasie całej zabawy.

3. zabawy orientacyjno-porządkowe - (stosujemy na początku zajęć ruchowych) podporządkowują wolę ćwiczących prowadzącemu oraz pozwalają na zorientowanie się ćwiczącym w przestrzeni do zabawy

4. zabawy na czworakach - kształtują naturalne krzywizny kręgosłupa, aktywizują do ruchu całe ciało (kończyny górne, obręcz barkową, tułów, obręcz biodrową, kończyny dolne). Podczas czworakowania wykonujemy ruch cykliczny naprzemiennie angażujący prawą i lewą stronę ciała. Cyklicznie powtarzające się bodźce aktywizują prawą i lewą półkulę mózgu (kora ruchowa)co sprzyja tworzeniu się połączeń pomiędzy prawą i lewą półkulą. Duża liczba połączeń ma wpływ na efektywne wykorzystywanie prawej i lewej półkuli jednocześnie w różnych działaniach ruchowych i nie tylko.

5. zabawy bieżne

6. zabawy rzutne

7. zabawy koordynacyjne - np. rytmiczne, równoważne, wpływające na równowagę czasu reakcji, kształtujące przystosowania motoryczne itd.

8. zabawy kopne

9. zabawy z mocowaniem i z dźwiganiem - z mocowaniem: wymagają przeciwstawienia się oporowi własnego ciała, przeciwnika lub przyrządu; można je stosować dopiero wtedy, gdy dzieci mają odpowiednio silny aparat ruchu (w ontogenezie - po skoku pokwitaniowym (dziewczynki: ok. 10rż., chłopcy: ok. 12 rż.)); z dźwiganiem: (ok. 8 rż.) zadania ruchowo-siłowe z oporem, np. piłką 1kg i więcej. Uwaga na sposób przenoszenia przyboru przez dzieci aby nie obciążać kręgosłupa.

10. zabawy skoczne -dominuje skakanie, skoki

11. zabawy kompensacyjne - (kompensacja = wyrównanie); polegają na wyrównaniu napięcia mięśniowego w przedniej i tylnej części ciała, wyrównanie dysproporcji napięcia mięśniowego, angażowanie antagonistów. Ćw kompensacyjne po ćwiczeniach siłowych. Najpierw ćw rozluźniające, potem rozciągające - usprawniamy w ten sposób odżywianie mięśni (mniejszy poziom zakwaszenia)

12. zabawy korektywne - polegają na kształtowaniu nawyków prawidłowej postawy ciała (Owczarek, Bondarowicz: „zabawy i gry w gim korekcyjnej” )

13. zabawy uspokajające - mają wyciszyć, uspokoić, zrelaksować. Można wykorzystać autosugestię, odpowiednią muzykę. (11, 12 i 13 - wykonywane na końcu zajęć lub wplatane podczas (szczególnie u mniejszych dzieci)

14. zabawy przy muzyce i ze śpiewem - zabawy o charakterze rytmicznym (rytm + równowaga = kształtowanie koordynacji); rytmizowanie, sylabizowanie np. wyliczanki oparte są na rytmicznym ruchu, dostosowane do mówienia, śpiewu i melodii.

Podział gier ruchowych:

1. gry proste - stosujemy proste, naturalne formy ruchu (bieganie, skakanie, itd.), proste przepisy, 1 sędzia, np. wyścigi rzędów lub szeregów, w których rywalizują min. 2 zespoły.

• Gra prosta bieżna - dominuje bieganie

• Gra prosta na czworakach - na czworakach

• Gra prosta rzutna - rzucanie

Gry proste dzielimy tak jak zabawy. W grach prostych wykorzystujemy również przybory. Przybór uatrakcyjnia, aktywizuje i ma wpływ na intensywność wykonywanych zabaw ruchowych. (Przybór - niewielki przedmiot służący manipulacji, wyróżniamy przybory typowe i nietypowe; typowe to takie, które zostały wymyślone specjalnie do zajęć ruchowych: piłka, skakanka, woreczek, hantle; przybory nietypowe: to przedmioty codziennego użytku, które można wykorzystać do ćwiczeń.)

2. gry złożone - mogą występować nie tylko proste ale również trudniejsze formy ruchu, np. mini tory przeszkód składające się z dwóch do czterech elementów; można w nich stosować i przybory i przyrządy. Wszystkie ćwiczenia, które stanowią treść gry złożonej powinny być wcześniej opanowane przez ćwiczących. (Przyrządy - większe przedmioty służące zwykle grupie ćwiczących (z przyborem, na przyrządzie); typowe - drabinki, ławeczka, skrzynia, kozioł, równoważnia, lina; nietypowe - krawężnik, zwalony pień drzewa, trzepak).

3. gry przejściowe - rywalizują 2 drużyny - w tym samym czasie wykonują różne zadania ruchowe. Potem następuje zamiana wykonywanych zadań.

4. gry specjalistyczne - przygotowują pod względem techniczno-taktycznym do zespołowych gier sportowych, tzw. Małe gry techniczno-taktyczne. Gry specjalistyczne np. 1 na 1, 2 na 2, 3 na 3 (może być ta sama liczba obrońców i atakujących lub inne). Gdy gramy w gry specjalistyczne przygotowujące np. do koszykówki, to zawsze liczba graczy powinna być mniejsza niż w grze właściwej.

5. gry drużynowe - oparte na naturalnych formach ruchowych; rywalizują ze sobą 2 zespoły, nie ma specjalizacji zawodu, każdy może pełnić daną rolę na boisku, np. 2 ognie. W grach drużynowych rywalizują ze sobą dwie drużyny ale jedna jest w ataku, a druga w obronie, i tak na zmianę.

6. zespołowe gry sportowe




KSZTAŁCENIE RUCHOWE I METODYKA NAUCZANIA RUCHU - ĆWICZENIA

- 5 -

---