Zdolność do pracy wzrokowej w zmiennych warunkach oświetlenia (5.1.)

akomodacja oka-zdolność soczewki ok. do zmiany refrakcji; odbywa się dzięki promieniście umieszczonym dookoła soczewki pasmom mięśniowym.

adaptacja-proces przystosowania narządu wzroku do zmienionych bodźców świetlnych o innej luminancji, innym układzie widmowym i innych wymiarach kątowych.

kategorie czynności wzrokowej

Kategoria czynności wzrokowej	Określenie czynności	Wielkość szczegółów pracy wzrokowej [mm]	Wartość liczbowa współczynnika oświetlenia dziennego przy oświetleniu bocznym [%]	Najmniejsza równomierność oświetlenia dziennego
I	szczególnie dokładna	Do 0,1	3,5-4	przy pracy ciągłej min 0,65; niemniejsza niż 0,5
II	bardzo dokładna	0,1-0,3	2,0-3
III	dokładna	0,3-1,0	1,5-2		przy pracy krótkotrwałej min 0,4; nie mniejsza niż 0,3
IV	mało dokładna	1,0-10	1,0-1,2
V	zgrubna	więcej niż 10	0,5-0,8
VI	nadzór ogólny, bez rozróżniania szczegółów	-	0,25-0,4	-

klasy ograniczenia olśnienia:

• I-w pomieszczeniach, gdzie wykonuje się prace dokładne lub specjalne,

• II-w pomieszczeniach, w których jest wykonywana praca zwykła,

• III-w pomieszczeniach, w których jest wykonywana praca prosta.

luksomierz-przyrząd służący do pomiaru natężenia.

luminacja-przybliżona miara jaskrawości; określa wrażenie jaskrawości jakie odnosi obserwator, patrząc na oświetlaną lub świecącą powierzchnie, niezależnie od adaptacji oka do warunków oświetleniowych. Jednostką luminancji jest nit [nt]; przyrządem służącym do wyznaczania luminancji powierzchni świecących lub oświetlanych jest nitomierz.

migotanie-odczucie niestabilności wrażenia wzrokowego powodowane przez bodziec świetlny, którego luminancja lub rozkład widmowy zmieniają się w czasie.

narząd wzroku-tworzą go: gałka oczna umieszczona w oczodole z aparatem słuchowym i ochronnym, drogi wzrokowe i kora wzrokowa płatów potylicznych (tutaj jest wytwarzany i przetwarzany obraz).

natężenie oświetlenia-stosunek strumienia świetlnego padającego na elementarne pole powierzchni otaczając dany punkt do powierzchni tego pola. Jednostką miary natężenia jest lux [lx]. Przyrządem do pomiaru natężenia jest luksomierz.

olśnienie-stan procesu widzenia, w którym odczuwa się niewygodę widzenia albo mniejszą zdolność rozpoznawania przedmiotów albo oba te wrażenia razem na skutek niesprzyjającego rozkładu luminancji lub jej zbyt dużego zakresu lub nadmiernego kontrastu w przestrzeni lub czasie.

oświetlenie miejscowe-dodatkowe oświetlenie przedmiotu pracy wzrokowej, sterowane niezależnie od oświetlenia ogólnego.

ostrość widzenia-zdolność do wyraźnego widzenia; wielkością charakteryzującą zdolność do rozróżniania szczegółów jest rozdzielczość wzroku, określa się ją w minutach kątowych.

płaszczyzna pracy wzrokowej-płaszczyzna pozioma, pionowa lub pochylona, na której znajdują się najważniejsze szczegóły przedmiotów pracy wzrokowej, na której określa się i mierzy wskaźniki oświetlenia.

pole widzenia-część przestrzeni, którą widzi się jedno- lub obuocznie przy nieruchomej głowie i nieruchomym oku. Prawidłowe pole widzenia każdego oka rozciąga się do:

-85-90⁰ -od strony skroniowej,

-55-60⁰-od nosa,

-45-55⁰-od góry,

65-70⁰-od dołu

połysk-właściwość powierzchni odbijającej kierunkowo powodująca powstawanie na niej błysków świetlnych i obrazów przedmiotów.

próg luminacji-najmniejsza postrzegana luminancja bodźca.

rodzaje olśnienia-ze względu na źródło powstawania olśnienie dzielimy na:

• bezpośrednie-powodowane przez samoświecące przedmioty znajdujące się w polu widzenia, w szczególności w pobliżu osi obserwacji,

• odbiciowe-powodowane przez odbicia występujące zwłaszcza wtedy, gdy obrazy odbite nakładają się na obserwowany obiekt lub występują w jego pobliżu,

ze względu na subiektywne odczucia olśnienie dzielimy na:

• przeszkadzające-pogarszające postrzeganie przedmiotów,

• przykre-powodujące niewygodę widzenia, ale nie zanik widzenia,

• oślepiające-powodujące czasowy zanik widzenia, do momentu ustania przyczyny olśnienia.

rodzaje oświetlenia-biorąc pod uwagę obszar, który jest oświetlany przez określone źródło światła wyróżniamy: ogólne, miejscowe, złożone, zlokalizowane, punktowe. W zależności od oprawy (rozsyłu światła) oświetlenie dzielimy na: bezpośrednie, przeważnie bezpośrednie, mieszane, przeważnie pośrednie, pośrednie, kierunkowe.

strumień świetlny-ilość energii świetlnej wypromieniowanej przez źródło światła, przechodzącej przez daną powierzchnię w jednostce czasu. Jednostką miary strumienia świetlnego jest lumen [lm].

sprawność widzenia-ocenia się na podstawie dokładności widzenia (ostrości widzenia) i szybkości widzenia. Sprawność widzenia warunkują: rozmiar przedmiotu (szczegół przedmiotu), położenie względem pola widzenia, kontrast barwy, kontrast jaskrawości, zatężenia oświetlenia oraz skład widmowego promieniowania.

strefa robocza- część pomieszczenia przeznaczona do wykonywania czynności, dla których określa się wartość wielkości charakteryzującej oświetlenie.

szczegół przedmiotu- rozróżniany dzięki rozdzielczości wzroku jako wielkości charakterystycznej ostrości widzenia; wartość progowa do rozróżniania szczegółów przedmiotów to 5'.

światło-promieniowanie optyczne (widzialne); jest częścią promieniowania elektromagnetycznego, którego długość fali zawiera się w zakresie 380-760 nm.

równomierność oświetlenia-stosunek najmniejszego natężenia oświetlenia do średniego natężenia oświetlenia na tej powierzchni; na płaszczyźnie roboczej przy pracy ciągłej powinna wynosić co najmniej 0.65, a przy krótkotrwałej i w ciągach komunikacyjnych co najmniej 0.4.

umowna płaszczyzna pracy-to płaszczyzna pozioma, do której odnosi się wartość współczynnika oświetlenia dziennego i równomierności oświetlenia dziennego, jeżeli płaszczyzna pracy nie jest wyraźnie określona.

widzenie (postrzeganie wzrokowe)-postrzeganie przez człowieka otaczającego świata. Do widzenia przestrzennego (trójwymiarowego) niezbędne jest patrzenie obuoczne. W zależności od natężenia oświetlenia wyróżnia się widzenie: fotopowe, mezotopowe, skotopowe.

zadania wizualne-wyróżnia się dwa podstawowe zadania:

-wykrywanie-ostrzeganie operatora,

-nadzorowanie-aktywne poszukiwanie informacji przez operatora;

W zadaniach wykrywania i nadzorowania wyróżnia się trzy strefy rozpoznawania sygnałów wizualnych: zalecaną, dopuszczalną i nieodpowiednią.

wtórne źródło światła-powierzchnia lub ciało , które samo nie wytwarza światła, lecz zwraca co najmniej część padającego na nie światła przez odbicie lub rozproszenie.

---