MPP WYKŁAD 3 z 9.11.2008r. - źródła prawa

Źródła prawa.

Nie ma katalogu źródeł prawa międzynarodowego, i nie wiadomo co jest najważniejsze z tych źródeł ponieważ nie ma hierarchii.

Trzeba się odwoływać do praktyki.

Różne znaczenia terminu „źródła PM” (proces normatywny, sposoby tworzenia prawa, działania ustalające prawo):

1. w sensie materialnym (źródła wewnętrzne, realne, głębsze) źródłem prawa jest to co sprawia, że PM kształtuje się i nabywa moc obowiązującą; przyczyny sprawcze maja charakter pozaprawny - wola państw (kierunki pozytywistyczne), nakazy rozumu (kierunki prawa natury), więź społeczna (kierunki socjologiczne), świadomości i emocje ludzi (kierunki psychologiczne)

2. w znaczeniu formalnym (źródła zewnętrzne, pozytywne) źródłami PM nazywamy zewnętrzny wyraz procesu, który doprowadził do powstania normy prawnej; należą do sfery prawnej. Są dwa niekwestionowane źródła PM : umowy międzynarodowe (pacta sunt servanda) i zwyczaj międzynarodowy; brak ustaw gdyż nie istnieje żadna władza ponadpaństwowa zdolna narzucić swą wolę suwerennym państwom.

• Art. 38 ust. 1 statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości: „Trybunał, którego funkcją jest rozstrzygać zgodnie z prawem międzynarodowym przedłożone mu spory, stosuje:

1. Konwencje międzynarodowe, bądź ogólne, bądź partykularne, ustanawiające normy uznane przez państwa spór wiodące;

2. Zwyczaj międzynarodowy, jako dowód ogólnej praktyki przyjętej za prawo;

3. Ogólne zasady prawa, uznane przez państwa cywilizowane;

4. Z zastrzeżeniem art. 59, orzeczenia sądowe i poglądy posiadających najwyższe kwalifikacje pisarzy różnych narodów w zakresie prawa międzynarodowego, jako pomocniczy środek ustalania norm prawa”

Można więc powiedzieć, że są to główne źródła prawa miedzynarodowego.

Z kolei Statut wymienia też pomocnicze źródła którymi są orzeczenia sądowe i doktryna.

POMOCNICZE ŹRÓDŁA PRAWA .

1. Orzecznictwo sądów międzynarodowych

Używane są uzasadnienia wyroku. MTS bierze pod uwagę wyroki innych sądów nie tylko swoje np. ETS, sądów amerykańskich, sądów arbitrażowych, krajowych lub ETPCz. Sądy oddziałują w pewnej mierze na rozwój prawa, precyzując i wyjaśniając treść przepisów prawnych.

2. Doktryna

To poglądy posiadających najwyższe kwalifikacje. (raporty, dokumenty, projekty Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ- organ pomocniczy). Są to też artykuły odpowiedzialności międzynarodowej państw, które stanowią podstawę do Konwencji.

Poza tymi rodzajami są jeszcze inne źródła pomocnicze, które nie zostały ujęte w art.38 Statutu. Zalicza się do nich:

1. Akty jednostronne - wydawane przez państwa w celu wywołania określonych skutków prawnych.

Żeby akt jednostronny mógł być uznany za źródło prawa musi spełniać kilka warunków: musi mieć charakter samoistny (nie może mieć podstawy prawnej), zobowiązanie przyjęte przez państwo musi być możliwe do zrealizowania, oraz musi być intencja państwa, że będzie się wywiązywało z tego zobowiązania.

Aktami jednostronnymi są:

1. Notyfikacja - oficjalne, pisemne powiadomienie drugiego podmiotu PM o pewnym wydarzeniu, z którym prawo łączy skutki prawne. Często notyfikacja jest niezbędna do celu wywołania skutku prawnego; Notyfikacja fakultatywna - wyjaśnienie stosunku prawnego, który inaczej budziłby wątpliwości.

2. Uznanie - potwierdzenie przez państwo, że przedmiot uznania istnieje powinien być traktowany w płaszczyźnie PM; np. uznanie nowego państwa jako podmiotu PM.

3. Protest - stwierdzenie przez państwo, że określona czynność lub stan rzeczy sa niezgodne z PM; charakter fakultatywny.

4. Zrzeczenie się - akt rezygnacji państwa z pewnych praw; w sposób wyraźny, nie domniemany. Żeby mogło być źródłem prawa musi mieć charakter samoistny. Wyrok MTS prawie Australia i Nowa Zelandia v Francja. Francja przeprowadzała próby jądrowe w Australii i wycofała się z nich. Jednak Australia wątpiła w intencje Francji.

2. Uchwały organów organizacji międzynarodowych. Można w pewne mierze dopatrywać się źródeł PM w tych uchwałach, zwłaszcza Zgromadzenia Ogólnego ONZ; charakter prawotwórczy i moc obowiązującą przypisuje się przede wszystkim prawu wewnętrznemu organizacji międzynarodowych.

1. Rezolucje- nie mają mocy wiążącej, ale są wyjątki. Są 2 rodzaje rezolucji:

- proforo interno - wydawane do wewnątrz, regulują zachowanie się państw wewnątrz organizacji międzynarodowej, uchwały wydawane miedzy organami organizacji międzynarodowych. Są źródłem prawa. przyjęte w organizacji międzynarodowej regulacje kształtują pewien kanon normowania spraw w ich obrębie = prawo organizacjo międzynarodowych;

b. proforo ex terno - regulują zachowanie się państw poza organizacją międzynarodową(np. rezolucje potępiające). Nie są źródłem prawa. Ale są wyjątki. Np. regulaminy sanitarne FAO czy WHO.

Uchwała aby mogła być źródłem prawa międzynarodowego musi spełniać określone warunki:

1. charakter prawny wiążący państwa

2. charakter prawotwórczy uchwały odnosi się do sytuacji które będą miały miejsce w przyszłości

3. art. 25 KNZ- państwa zobowiązują się do wykonywania decyzji RB zgodnie z niniejszą kartą. Oznacza to że decyzje RB mają moc wiążącą i powinny być traktowane tak jak kazda inna norma traktatowa (czy to będzie umowa czy rezolucja).

4. Art. 51 KNZ to zakaz użycia siły zbrojnej dopóki RB nie podejmie takiej decyzji. RB ma głos decydujący a pastwo ma prawo się bronić dopóki RB czegoś nei postanowi.

Decyzje RB mają moc wiążącą jeśli dotyczą pokoju i bezpieczeństwa na świecie.

Trybunały Jugosłowiański i Rwandy nie mają prawa nikogo sądzić ponieważ nie powstały na mocy umowy międzynarodowej.

GŁÓWNE ŹRÓDŁA PRAWA

1. Ogólne zasady prawa.

Tak do końca nie wiadomo co to jest. Ponieważ w 1944r brakło czasu na opracowanie Statutu MTS więc przepisano go ze Statutu Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej z 1919r.

Ogólne zasady prawa to takie które są akceptowane przez wszystkie państwa. ogólne zasady prawa nie są ani zasadami prawa wewnętrznego ani zasadami PM; są ogólnymi zasadami prawa w ogóle (np. przepisy szczególne uchylają ogólne itd. Czyli zasady wzięte z prawa rzymskiego).

Poza tym, do tego źródła można zaliczyć zasady Karty Narodów Zjednoczonych zawartych w art.2

Ponad to zasady zawarte w Deklaracji ZO NZ - które tak naprawdę powielają zasady z KNZ, jednak nie do końca. Zasady z Deklaracji NZ rozszerzają zasadę pokojowej współpracy, podkreślają zasadę zakazu użycia siły, pokojowego rozstrzygania sporów czy nieingerencji w wewnętrzne sprawy państwa.

2. Zwyczaj międzynarodowy

Zwyczaj międzynarodowy, zgodnie z art. 38 statutu MTS, jest dowodem ogólnej praktyki uznanej za prawo. Dla wykształcenia się przepisu prawa zwyczajowego konieczne są dwa elementy: praktyka (usus) i przekonanie o zgodności praktyki z prawem ( opinio iuris vel necessitatis).

Praktyka ma istotne znaczenie dla działalności państwa . Nie może być jednostronna i dotyczyć tylko jednego państwa, przepis prawny obowiązuje w kręgu społeczności międzynarodowej.

Wyrok MTS z 1986r w sprawie Nikaragui. Sprawa dotyczyła ingerencji USA w Nikaragui, rzekomo za długi wobec stanów. Nikargua poskarżyła się do MTS, który powołał się na normy zwyczajowe i stwierdził, że Nikaragua niepotrzebnie powoływała odwoływała się do MTS.

Normy zwyczajowe są rózne i róznie regulują zakres zagadnień np.










Z u z u

W 1961r przyjęto Konwencję: tam gdzie nie ma umowy tam wchodzą normy zwyczajowe (np. przypadek kurierów dyplomatycznych).

Dawniej uważano że praktyka powinna być długotrwała obecnie przepis prawa zwyczajowego może wykształcić się w krótkim okresie czasu ze względu na dynamikę stosunków międzynarodowych. Wazne jest tyko aby była dobra i żeby państwa jej nie zaprzeczały.

Zwyczaj międzynarodowy ma jeszcze jedną charakterystyczną cechę- państwo może nie podpisać konwencji ale nie może nie zaakceptować norm zwyczajowych. Często zwyczaj międzynarodowy jest nazywany „cichą umową”- tacitus consensus.

3. Umowa międzynarodowa

Konwencja wiedeńska z 1969 o prawie traktatów jest źródłem dotyczącym umów i mówi, iż traktat międzynarodowy (treaty) to „międzynarodowe porozumienie między państwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez PM, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym dokumencie, czy w dwóch lub więcej, i bez względu na jego szczególna nazwę.

Jednak nie jest to jedyne źródło prawa międzynarodowego dotyczące traktatów.

2. Konwencja wiedeńska o sukcesji państw w odniesieniu do Traktatu z 1978r- polska do niej nie przystąpiła.

3. projekt Konwencji z 1986r dotyczący umów zawieranych z organizacjami o charakterze powszechnym ( panstwo-organizacja lub organizacja-organizacja). Jest to lustrzane odbicie Konwencji z 1969r.

4. prawo krajowe - to najważniejsze akty prawa krajowego: ustawa o umowach międzynarodowych z 2000r i Rozporządzenie wykonawcze do tej umowy również z 2000r.

Umowa ma więc kilka podstawowych cech:

- zawierana jest pomiędzy państwami

- wywiera skutki prawne

- ma formę pisemną

- nie ma znaczenia liczba dokumentów ani nazwa (np. Pakt, Konwencja)

Oznacza to że Konwencja z 1969r nie dotyczy tzw. gentelments agrement czyli umów zawieranych między mężami stanu w formie ustnej.

(KW dotyczy umów zawieranych przez:

1. Organizacje międzynarodowe

2. Państwa na forum organizacji międzynarodowych

3. ……………..

Umowy międzynarodowe możemy podzielić wg róznych kryteriów.





Umowy prawotwórcze- umowy - kontrakty

umowy ustalające reguły akty stwarzające lub zmieniające

regułu postępowania przez stosunek prawny; nie są źródłem prawa

co stają się źródłem prawa.

2. Ze względu na sposób przystąpienia do umowy państw trzecich:






Wielostronne otwarte wielostronne zamknięte

zawierają klauzulę dopuszczającą wymagana zgoda kontahentów

inne państwa bez zgody

półotwarte- otwarte tylko dla

określonej grupy państw np. umowy regionalne

lub państwa spełniające określone warunki

3. ze względu na organ występujący jako strona:

1. umowy państwowe - głowa państwa np. traktat pokoju,

2. umowy rządowe - zatwierdzenie przez Radę Ministrów,

3. umowy resortowe - przedmiot właściwy dla jednego ministra, nie są ani państwowe, ani resortowe.

4. ze względu na treść umów:

1. umowy polityczne

2. umowy gospodarcze i administracyjne

3. statuty organizacji międzynarodowych

Forma umów międzynarodowych

1. Rozwój historyczny - w epoce feudalizmu umowy m. zawierane były głównie przez monarchów, musiały one spełniać ogólne wymogi formalne; obecnie forma jest bardziej uproszczona, mimo to zachowane są dla umów o większym znaczeniu formy bardziej uroczyste:

1. Tytuł umowy (np. traktat przymierza)

2. Inwokacja, czyli wezwanie do Boga

3. Intytulacja - wyszczególnienie monarchów zawierających umowę wraz z ich tytułami

4. Arenga - przyczyny, które skłoniły do zawarcia umowy

5. Narracja - opis czynności i wydarzeń, które spowodowały wszczęcie rokowań, wyznaczenie pełnomocników, zbadanie pełnomocnictw, wyrażenie zgody

6. Dyspozycja - właściwa treść umowy podzielona na art. i rozdziały; klauzule odnośnie ratyfikacji, wejścia w życie, czasu trwania itp.

7. Korroboracja - wzmocnienie umowy

8. Data i miejsce zawarcia umowy

Podpisy i pieczęcie

Art. 19 KN'69r mówi że: „Przy podpisaniu, ratyfikacji, przyjęciu lub zatwierdzeniu traktatu oraz przy przystąpieniu do niego państwo może zgłosić zastrzeżenie” chyba że składanie zastrzeżenia jest zakazane przez traktat lub zastrzeżenie nie należy do rodzaju zastrzeżeń które można składać lub jest niezgodne z celem traktatu.

Żeby państwo mogło złożyć zastrzeżenie musi spełnić pewne warunki:

1.zastrzeżenie można składać w momencie podpisywania ratyfikacji lub przystąpienia do umowy

2.zastrzeżenie dotyczy wyłącznie umów wielostronnych

3.zastrzeżenie modyfikuje traktat a ta modyfikacja nie może być sprzeczna z jego celami przedmiotem umowy.

Zastrzeżenie może składać tylko prezydent!!! I musi być ono precyzyjne tzw. wskazywac konkrety.

Zastrzeżenie składa się z ………………………….

Na zastrzeżenie można składać sprzeciw.

[ Gwatemala i Belgia nie są nawzajem zobowiązane Knowencją o uchodźcach- bo Gwatemala złożyła zastrzeżenie a Belgia sprzeciw do tego zastrzeżenia. Znaczy to że te państwa nawzajem nie obowiązuje dany przepis tej konwencji.]

To że państwo podpisało konwencję nie znaczy że obowiązuje ona w całości . może obowiązywac tylko w części ponieważ państwo może złożyć zastrzeżenie.

Istnieją tzw. Books of reservations czyli księgi zastrzeżeń w których jest dokładnie opisane kto z kim, kiedy zawarł umowę i który przepis obowiązuje a który nie.

Zastrzeżenie jest to akt jednostronny który modyfikuje postanowienia umowy, wyłącza niektóre przepisy.

Deklaracje - najczęstszym rodzajem są deklaracje interpretacyjne. wyjaśniają postanowienia umowy ale nie modyfikują jej, np. deklaracja polski do konkordatu (że nie muszą zaistnieć skutki cywilne małżeństwa). Deklaracja może być składana do umów dwustronnych.

Etapy zawierania umowy:

1. Rokowania lub negocjacje są pierwszym etapem i prowadzą do uzgodnienia treści umowy i ostatecznego zredagowania jej tekstu.

Umowę może podpisać ten kto ma do tego prawo wg. Prawa krajowego. Najczęściej jest to ambasador, ministrowie lub sekretarz stanu lub naczelny departament w MSZ. Wyjątkiem jest traktat akcesyjny, który podpisuje premier lub wicepremier.

2. Parafowanie polega na tym, że pełnomocnicy stron, którzy prowadzili rokowania, umieszczają pod przygotowanym tekstem swoje inicjały (parafy). Parafowanie oznacza jedynie, że tekst został przygotowany do podpisania. Nie stanowi więc wyrażenia zgody na związanie z umową. Parafowanie stosowane jest niezbyt często, np. wtedy, gdy negocjatorzy nie mają pełnomocnictw do podpisania lub ze względu na potrzebę przedstawienia tekstu umowy do wstępnej akceptacji odpowiednich władz.

3. Podpisanie jej przez upoważnionych do tego pełnomocników stron. Wyjątek stanowią konwencje pracy uchwalone przez Międzynarodową Organizację Pracy, które nie SA podpisywane, lecz od razu podlegają ratyfikacji. Również umowy w formie wymiany not, jeśli są to tzw. Noty werbalne, nie są podpisywane, lecz od razu podlegają ratyfikacji.

1. Art. 7 Konwencji o prawie traktatowym dotyczy pełnomocnictwa. osoba, która przedstawi odpowiednie pełnomocnictwo jest uważana za przedstawiciela państwa (może przyjąć lub ustalić autentyczność tekstu umowy lub wyrazić zgodę państwa na przyjęcie umowy) lub też pełnomocnictwo wynika z praktyki państw. Bez pełnomocnictw za przedstawicieli państw uważa się:

• Szefów państw, rządów i ministrów spraw zagranicznych - dla wszystkich czynności związanych z zawarciem umowy;

• Szefów misji dyplomatycznych - dla przyjęcia tekstu umowy z państwem przyjmującym;

• Przedstawicieli akredytowanych przez państwa bądź na konferencjach międzynarodowych, bądź przy organizacji m. - dla przyjęcia tekstu umowy na danej konferencji itd.

• W Polsce pełnomocnictwa do prowadzenia rokowań i parafowania podpisuje bądź minister spraw zagranicznych bądź odpowiedni minister (umowy resortowe); pełnomocnictwa do podpisania umowy - Prezydent RP (umowy państwowe), premier (umowy rządowe), minister (umowy resortowe).

Umowa bez podpisu pełnomocnika jest nieważna ale może być wdrożona przez zatwierdzenie przez rząd tej umowy. Sposób podpisania umowy do kwestia zwyczajowa. W umowach dwustronnych - reguła alternatu czyli wzajemnej wymiany dokumentów (np. w umowie polsko -niemieckiej na dokumencie polskim polska podpisuje się jako pierwsza a Niemcy drudzy, a na niemieckim Niemcy jako pierwsi a polska jako druga.). w umowach wielostronnych z kolei są 2 sposoby: pele mele - czyli podpisywanie w jakiejkolwiek kolejności oraz alfabetyczny - czyli wymienianie stron w porządku alfabetycznym (w danym języku).

4. Ratyfikacja - oznacza zatwierdzenie umowy przez kompetentny to tego organ państwowy. Jaki organ jest kompetentny, określa prawo wewnętrzne, zazwyczaj konstytucja; z reguły jest nim głowa państwa. Oznacza ona ostateczne wyrażenie zgody na związanie się umową międzynarodową. 

1. Ratyfikacja według prawa polskiego - art. 133 Konstytucji RP z 1997 r. stanowi: „Prezydent RP jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych ratyfikuje i wypowiada umowy m., o czym zawiadamia Sejm i Senat[...]. Prezydent RP przed ratyfikowaniem umowy m. może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją [...].”

2. Przyjęło się, że ratyfikacji nie podlegają: deklaracje o treści politycznej zawierane przez mężów stanu, umowy resortowe lub administracyjne, umowy zawierane w czasie wojny przez dowódców wojskowych.

3. Wymiana dokumentów ratyfikacyjnych - o ratyfikacji (aby wywołała skutki prawne) muszą zostać powiadomione państwa umawiające się - wymiana dokumentów ratyfikacyjnych przy umowach bilateralnych; dokumenty ratyfikacyjne dot. umów wielostronnych składane są u depozytariusza (najczęściej jest to Sekretarz Generalny Organizacji lub rząd państwa w którym jest zawierana umowa); w sytuacji gdy Polska jest depozytariuszem jego funkcje w stosunku do umów państwowych i rządowych pełni Minister Spraw Zagranicznych, a do umów resortowych - odpowiedni minister.

4. Wejście w życie umowy międzynarodowej - umowa określa datę wejścia jej w życie;

może nastąpić na 2 sposoby:

- prosty - wtedy wystarczy podpisać umowę

- złożony- potrzebna jest ratyfikacja przez prezydenta

5. Publikacja - w wielu państwach publikuje się w wydawnictwach lub dziennikach urzędowych. Z punktu widzenia prawa międzynarodowego jest rzeczą obojętną, czy państwo będące stroną umowy międzynarodowej ogłosi ją u siebie. Nie ma to żadnego wpływu na moc wiążącą umowy i obowiązek jej przestrzegania. Jednakże z punktu widzenia prawa wewnętrznego publikacja taka może być niezbędna do zapewnienia stasowania umowy w danym państwie. Publikacja umów przez Sekretarza ONZ w zbiorze traktatów „Treaty Series”. W Polsce następuje w Dzienniku Ustaw. W polskim prawie nie ma określonego terminu ratyfikowania umowy.

6. Rejestracja - nie jest obowiązkowa. Następuje najczęściej w sekretariacie ONZ gdzie rejestruje się wszystkie umowy, nie tylko te podpisane z ONZ. Rejestracja następuje w zgodzie z art. 102 KNZ dzięki czemu można się potem powołać na tę umowę przed MTS.

Typowe klauzule występujące w umowach międzynarodowych

1. Klauzula wzajemności - traktowanie obywateli, osób prawnych, towarów itp. układającej się drugiej strony w taki sam sposób, w jaki jej obywatele, osoby prawne itd. są traktowani przez to państwo.

2. Klauzula narodowa - traktowanie obywateli drugiej strony tak, jak traktuje własnych obywateli.

3. Klauzula największego uprzywilejowania - przyznanie drugiej stronie praw i przywilejów, które zostały lub zostaną przyznane jakiemukolwiek państwu trzeciemu.

4. Klauzula arbitrażowa (koncyliacyjna) - zobowiązanie do przekazywania jakichkolwiek sporów wynikłych na tle stosowania umowy do sądu rozjemczego (komisji koncyliacyjnej).

5. Klauzule o ratyfikacji lub zatwierdzeniu.

6. Klauzula kolonialna - związana była z koloniami. Chodziło o rozciągnięcie postanowień umowy na terytorium zamorskie.

7. Klauzula wypowiadająca

8. Klauzula o zróżnicowanym przyjęciu - gdy SA różne sytuacja prawne.

9. Klauzula prolongacyjna - przedłużenie

Nieważność umów

1. przyczyny nieważności:

1. niedopełnienie warunków umowy powoduje, iż umowa jest nieważna;

2. błąd (error) - powoduje nieważność gdy dotyczy faktu lub sytuacji, która istniała w czasie zawierania umowy i stanowiła podstawę wyrażenia zgody państwa na związanie się ta umową;

3. zastosowanie przymusu - groźba użycia siły wobec przedstawiciela państwa w celu podpisania przez niego umowy pozbawia wszelkich skutków prawnych tą zgodę; stosowanie przymusu w stosunku do państwa w celu wyrażenia zgody na zawarcie umowy - unieważnienie traktatu;

4. podstęp

5. wykorzystanie przymusowej sytuacji

6. pogwałcenie przy zawieraniu umowy zasadniczych przepisów prawa wewnętrznego;

Strona powołująca się na jakąkolwiek przyczynę nieważności powinna poinformować o tym pozostałym stronom umowy oraz podać uzasadnienie.

Z nieważnością umowy związane jest pojęcie Ius Cogens: w stosunkach międzynarodowych obowiązują pewne normy prawne o nadrzędnym znaczeniu (ze względu na istotne znaczenie dla społ. międzynarodowej), które nie mogą być uchylone żadną umową międzynarodową np. zakaz użycia siły, zakaz interwencji w wewnętrzne sprawy państw itp. Konwencja wiedeńska mówi, że wszystkie umowy muszą być zgodne z ius cogens pod sankcją nieważności.

Wygaśnięcie umowy

1. Przyczyny wygaśnięcia (utrata mocy obowiązującej) umowy:

• przyczyny przewidziane w umowie: upływ czasu, na jaki umowa została zawarta; spełnienie warunku rozwiązującego; wypowiedzenie umowy

• inne przyczyny: zgoda stron na uznanie umowy za wygasłą; całkowite wykonanie umowy; trwała niemożność wykonania umowy; niezgodność z nowo powstałą imperatywną normą powszechnego prawa międzynarodowego (ius cogens); pogwałcenie umowy przez jedna z umawiających się stron; zasadnicza zmiana okoliczności - wg Konwencji wiedeńskiej można powołać się tylko w przypadku gdy istnienie tych okoliczności stanowiło podstawę zgody stron na związanie się umową, a skutkiem zaszłej zmiany jest radykalne przekształcenie zakresu obowiązków, jakie na podstawie umowy pozostają jeszcze do wypełnienia.

1. wygaśnięcie różni się od stwierdzenia nieważności tym, że pociaga ono za soba skutki prawne od chwili wygaśnięcia, a stwierdzenie nieważności oznacza, że umowa była nieważna od samego początku i nie mogła wywołać żadnych skutków prawnych.

Wypowiedzenie umowy

w tekście umowy znajduje się klauzula dotycząca wypowiedzenie umowy przez strony i określająca tryb tego procesu. Wg Konwencji wiedeńskiej wypowiedzenie umowy (brak klauzuli wypowiedzenia) jest dopuszczalne tylko, gdy można ustalić, że strony zamierzały dopuścić taka możliwość albo charakter umowy na to pozwala (art. 56). Są pewne kategorie umów , które nie zawierają klauzul wypowiedzenia i swym charakterem nie dozwalają dokonać tego procesu - traktaty pokoju, umowy kodyfikujące PM itp. Jeśli umowa nie określa trybu wypowiedzenia, notyfikacja dot. zamiaru wypowiedzenia umowy powinna być złożona co najmniej na 12 miesięcy naprzód (art.56 K.w.)

Zawieszenie stosowania umowy

zawieszenie stosowania umowy zwalnia strony umowy z obowiązku wypełniania jej postanowień we wzajemnych stosunkach w okresie zawieszenia jednak nie wpływa na stosunki prawne ustanowione przez umowę między stronami. Zawieszenie spowodowane może być: naruszeniem umowy przez kontrahenta, niemożność jej wykonania lub zasadniczą zmianę okoliczności. Zawieszenie powinno być przewidziane w umowę lub przynajmniej nie zabronione.

Budowa umowy międzynarodowej:

1. tytuł umowy: nazwa, strony (przy wielostronnych- nie), przedmiot.

2. Preambuła czyli uroczysty wstęp: inwokacja (w umowach zawieranych przez państwa muzułmańskie; w Europie pomija się inwokacje poza umowami zawieranymi ze Stolicą Apostolską)

1. intytulacja (nazwanie organów, wymienienie stron)

2. arenga (przyczyny, które skłoniły państwa do podpisania umowy)

3. narracja (opis czynności, które doprowadziły do zawarcia umowy, np. podczas spotkań postanowiono o zawarciu umowy)

4. (ewentualnie) komparycja (wzmianka o wyznaczeniu pełnomocników)

1. stwierdzenie uzgodnienia tekstu umowy („Państwa—Strony niniejszej konwencji, (...) uzgodniły, co następuje:”)

2. dyspozycja:

1. część materialno-prawna czyli meritum sprawy, konkretne zagadnienia; najczęściej spotykane klauzule (typowe elementy, zawsze w tym samym brzmieniu): sądowa lub arbitrażowa, wzajemności, największego uprzywilejowania, narodowa.

2. część formalno-prawna - postanowienia końcowe, sposób przestrzegania zobowiązań; typowe klauzule: o ratyfikacji lub zatwierdzeniu, terminie wejścia w życie, retroaktywności (umowa będzie stosowana nawet przed podpisaniem umowy), prolongacyjna, lub derogacyjna (uchylająca umowę lub pojedyncze przepisy).

5. ew. korroboracja: uroczyste wzmocnienie tekstu

6. miejsce i data zawarcia umowy; języki autentyczne; w umowach dwustronnych czasem wprowadza się 3 język (autentyczny) jako język rozstrzygający w wypadku wątpliwości

7. podpisy i pieczęcie (3 reguły podpisywania, alternatu, pele mele, alfabetycznej kolejności).

---