1. Rodzaje rynków według różnych kryteriów klasyfikacji.

Rynkiem nazywamy całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają.

Ze względu na kryterium podziału wyróżniamy następujące rynki:

- Przedmiot obrotu, czyli rynek dóbr i usług oraz rynek czynników produkcji.

- Ze względu na zasięg geograficzny: lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy, światowy

- Ze względu na sytuację rynkową: rynek sprzedawcy czyli długotrwała przewaga popytu nad podażą i rynek nabywcy, czyli nadwyżka podaży nad popytem

- Ze względu na jednorodność przedmiotu transakcji: homogeniczny np. rynek pszenicy, ropy i rynek heterogeniczny np. rynek pracy

- Ze względu na stopień wyrównania się cen: rynek doskonały czyli duża liczba konsumentów i producentów, brak barier wejścia i rynek monopolistyczny czyli tylko jeden sprzedawca i ogromne bariery wejścia

- Ze względu na zakres kontroli: Wolny rynek - władze nie interweniują w niego, i rynek regularny - władze gospodarcze sprawują nad nim kontrolę.

2. Prawo popytu i podaży - mechanizm działania.

Popyt - zapotrzebowanie na dany produkt w określonym czasie przy różnych cenach i innych czynnikach stałych.

Czynnikami wpływającymi na popyt są:

- Dochody - wraz ze wzrostem dochodów popyt wzrasta

- Gusta i preferencje

- Ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych

dobra substytucyjne - są to dobra, które się zastępują w zaspokojeniu tej samej potrzeby

dobra komplementarne - są to dobra które się uzupełniają w zaspokajaniu jednej potrzeby

np. samochód, benzyna

- Liczba ludności - wzrost liczby ludności przesuwa krzywa popytu w górę, natomiast spadek przesuwa ja w dół,

- Polityka państwa

Prawo popytu - jeżeli rośnie cena produktu to popyt na ten produkt maleje, jeżeli cena produktu maleje to popyt na ten produkt wzrasta - przy założeniu, że inne czynniki są stałe

Podaż - ilość oferowanego dobra przez producentów przy różnych cenach i przy innych czynnikach stałych.

Czynniki wpływające na podaż:

- Koszty produkcji - koszty wzrastają, podaż maleje

- Postęp techniczny - im lepsza technologia tym podaż większa

- Polityka państwa

- Ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych

- Liczba przedsiębiorstw w gałęzi - wzrost liczby przedsiębiorstw w gałęzi zwiększa podaż produktów.

Prawo podaży :

Wzrost ceny rynkowej produktu prowadzi do wzrostu oferowanych ilości tego produktu

3. Założenia modelu rynku wolnej konkurencji.

Konkurencja doskonała, istnieje wtedy, gdy spełnione są następujące warunki:

- Na rynku występuje dużo liczba producentów i kupujących. Każdy z producentów wytwarza znikomą część łącznej produkcji gałęzi. Zmiana wielkości produkcji przez pojedynczego producenta nie ma wpływu na łączną podaż rynkową.

- Istnieje doskonała mobilność czynników produkcji oraz swoboda zakładani nowych przedsiębiorstw. Nie ma barier wejścia ani wyjścia z rynku.

- Oferowane do sprzedaży produkty są jednorodne. Oznacza to, że mają one jednakowe lub bardzo zbliżone cechy użytkowe. Reklama i marka nie odgrywają żadnej roli.

- Kupujący i sprzedający mają doskonałą informację o rynku. Producenci mają dobre rozeznanie dotyczące cen, kosztów i możliwości sprzedaży na rynku, a konsumenci mają pełne informacje o cenach, jakości i dostępności dóbr.

Przedsiębiorstwo działające w wolnej konkurencji maksymalizują zysk całkowity przy rozmiarach produkcji wyznaczonych przez punkt zrównania się kosztu krańcowego z utargiem krańcowym, który równy jest cenie.

4. Założenia modeli monopolu i oligopolu.

Monopol występuje wtedy, gdy spełnione są następujące warunki:

- Na rynku działa jeden producent i wielu kupujących,

- Nie ma możliwości wejścia na rynek opanowany przez jednego producenta - monopolistę, co może wynikać z przyczyn technicznych np. wymagany patent, ekonomicznych -wysokie nakłady finansowe na budowę nowej firmy lub administracyjno- prawnych np. ustalony przez państwo monopol spirytusowy

- Produkty wytworzone przez monopol nie mają bliskich substytutów,

- Uczestnicy rynku dysponują doskonałą informacją o rynku.

Wady monopolu:

- W porównaniu z doskonałą konkurencją monopol prowadzi do niższej produkcji i wyższej ceny produktów

- Z powodu braku konkurencji mogą dozować wprowadzanie postępu technicznego.

- Występuje duże marnotrawstwo związane z dużymi wydatkami na reklamę, żeby utrudnić dostęp do rynku produktów substytucyjnych.

- Różnicowanie cen przez monopolistę

Oligopol charakteryzuje się następującymi cechami:

- Na rynku występuje niewielka liczba producentów - którzy opanowali rynek danego produktu oraz duża liczba kupujących.

- Swoboda wejścia na rynek jest ograniczona względami technologicznymi lub ekonomicznymi.

- Produkty wytwarzane przez oligopol mogą być zarówno jednorodne jak i zróżnicowane

- Producenci i konsumenci mają doskonałą informację o rynku.

5. Pojęcie i rachunek produktu krajowego i dochodu narodowego

Produkt krajowy brutto - jest to syntetyczna miara wartości produkcji wytworzonej w gospodarce, kraju w ciągu roku.

PKB oblicza się metodą: Sumowania produktów - jest to suma wartości dóbr i usług wytworzonych w kraju, gospodarce. Ze względu na dużą liczbę wytwarzanych dóbr i usług, obliczaniem zajmują się specjalne instytucje statystyczne np. GUS. Należy uważać na błąd jakim jest kilkukrotne dodawanie tych samych elementów, np. niektóre produkty powstają poprzez połączenie innych (chleb-mąka-zboże).

Można go wyeliminować: sumując wartości jedynie produktów finalnych (czyli nabywane przez ostatecznego użytkownika)

PNB - miara łącznych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji.

6. Pojęcie i elementy globalnego popytu i podaży.

Zagregowany popyt jest to zależność między całkowitą ilością dóbr i usług, czyli wielkością realnego produktu narodowego brutto, jaką gospodarstwa domowe, firmy i rząd chcą nabyć, a poziomem cen mierzonym deflatorem produktu narodowego brutto w określonym czasie.

Zagregowana podaż pokazuje zależność całkowitą między ilością produktów, czyli wielkością realnego produktu narodowego brutto, jaką wszyscy producenci w gospodarce chcą zaoferować na sprzedaż, a poziomem cen mierzonych deflatorem produktu narodowego brutto w danym okresie.

Deflator jest to stosunek nominalnego PNB w cenach bieżących do PNB w ujęciu realnym wyrażony w postaci wskaźnika

Za jego pomocą ustalana jest wartość realna PNB oraz globalna dynamika siły nabywczej pieniądza

7. Definicja pieniądza jego rodzaje i funkcje.

Pieniądz - jest to powszechnie akceptowany w danym kraju środek płatniczy.

Funkcje pieniądza:

Środek wymiany - czyli pośredniczenie w wymianie towarów i usług

Pojawienie się pieniądza przekształciło wymianę bezpośrednią (towar - towar) na pośrednią (towar - pieniądz - towar).

Pieniądz może być wykorzystywany jako środek wymiany przy następujących warunkach:

- musi być powszechnie akceptowany

- musi być łatwo przenośny

- musi być łatwo podzielny na mniejsze jednostki

- musi być trudny do podrobienia, żeby budził zaufanie i nie tracił przez to swojej wartości

Pieniądz jest jednostką obrachunkową czyli jest to miernik wartości, cen dóbr i usług.

Ta funkcja pozwala na wyrażenie wartości poszczególnych kategorii wartości. Wszystkie towary maja ceny wyrażone w pieniądzu i jest dzięki temu możliwość porównania relacji między towarami.

Pieniądz może być wykorzystywany jako środek płatniczy

pozwala realizować zobowiązania takie jak zakup towarów i usług, płatności związane z zaciąganiem i spłacaniem pożyczek, podatki, składki na ubezpieczenie społeczne i gospodarcze

Środek przechowywania bogactwa- czyli pieniądz jest gromadzony poza obrotem gospodarczym. Prowadzi to do zmniejszenia ilości pieniądza w obiegu.

8. Funkcje banku centralnego.

- Jest bankiem emisyjny - czyli w imieniu państwa zajmuje się jako jedyna instytucja w kraju emisją znaków pieniężnych. Określa przy tym nie tylko wielkość emisji, ale też podejmuje decyzje o wprowadzeniu pieniądza do obiegu.

- Centralny bank państwa :

Rząd przechowuje swoje depozyty, rezerwy złota, dewiz

Nadzoruje transakcje kredytowe z zagranicą.

Jest jednym z poważniejszych nabywców rządowych papierów wartościowych.

Może zaciągać i spłacać kredyty zagraniczne w imieniu państwa.

Ustala kursy walut za pomocą skupu i sprzedaży walut.

- Bank banków - jest najważniejszym bankiem w systemie bankowym, nadzoruje inne banki:

Bank komercyjne deponują tam swoje oszczędności i zaciągają kredyty, mogą przechowywać też swoje rezerwy,

Kredytodawca ostatniej instancji

9. Inflacja jej rodzaje i skutki.

Inflacja jest to dynamiczny proces długotrwałego wzrostu przeciętnego poziomu wszystkich cen .

Rodzaje inflacji dzielimy:

- Ze względu na czas trwania

trwała i chwilowa - krótkookresowa

- Ze względu na stopień inflacji

pełzająca jest jednocyfrowa, jest to inflacja typowa dla krajów wysokorozwiniętych

krocząca od 10 do 20 procent

galopująca od 20 do 100 procent

hiperinflacja powyżej 100 procent

- Ze względu na przyczynę:

wewnętrzna popytowa związana ze wzrostem popytu

wewnętrzna podażowa związana ze wzrost kosztów

zewnętrzna importowana, nakręcana z zewnątrz, poprzez powiązania importowe i eksportowe np. zmiany cen surowców; kursów walutowych

- Ze względu na formę inflacji

jawna - mamy taką formę inflacji w Polsce; lub ukryta

10. Budżet państwa i zasady jego tworzenia.

Budżet państwa jest planem finansowym, który będzie stanowił podstawę działalności podmiotów państwowych w następnym okresie fiskalnym.

Zasady budżetowe to reguły dotyczące prawidłowego wykonywania czynności związanych z funkcjonowaniem budżetu:

- Zasada równowagi polega na zrównoważeniu wydatków państwa z jego dochodami. Jeżeli w budżecie występuje niedobór dochodów, to mamy do czynienia z deficytem budżetowym. Jeśli wpływy przewyższają wydatki, to występuje nadwyżka budżetowa.

- Zasada zupełności oznacza, że w budżecie powinny zostać uwzględnione wszystkie dochody i wydatki państwa.

- Zasada jawności polega na tym, że prace parlamentu nad budżetem są jawne. Sama ustawa jest publikowana. Jej treść jest dyskutowana w środkach masowej informacji

- Zasada jednoroczności polega na respektowaniu rocznego czasu trwania budżetu

- Zasada operatywności polega na opracowywaniu budżetu w układzie podmiotowym, czyli chodzi o wskazanie zadań i środków budżetowych dla konkretnych podmiotów.

- Zasada jedności polega na objęciu budżetem wszystkich dochodów i wydatków państwa

- Zasada realności postuluje maksymalna precyzję w planowaniu dochodów i wydatków budżetowych.

11. Dług publiczny i jego mierzenie i przyczyny.

Dług publiczny jest finansowym zobowiązaniem państwa z tytułu zaciągniętych pożyczek.

Najważniejszą przyczyną powstawania długu publicznego jest zaciąganie pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego. Pozostałe przyczyny długu to utrzymujący się deficyt budżetowy który przekształca się w dług. Okresy wzmożonych wydatków publicznych, zwłaszcza okresy wojen i głębokich kryzysów gospodarczych. Osiąganie celów politycznych rządzącej elity, która nie decyduje się na podnoszenie podatków, ale nie dokonuje cięć w wydatkach publicznych.

Rodzaje zobowiązań które mogą się składać na sumę długu to:

- Papiery wartościowe

- Pożyczki i kredyty bankowe,

- Pożyczki zagraniczne, w tym od organizacji międzynarodowych,

- Nadpłacone podatki,

- Programy ubezpieczeniowe i reasekuracyjne,

12. Pojęcie bezrobocia i jego rodzaje.

Bezrobocie to sytuacja, w której część osób w wieku produkcyjnym, zdolnych i gotowych do pracy pozostaje bez pracy, pomimo podejmowanych poszukiwań pracy.

Rodzaje bezrobocia:

- Bezrobocie frykcyjne, obejmuje tę część osób, które pozostają bez pracy ze względu na zmianę miejsca zatrudnienia, jest to bezrobocie krótkotrwałe i związane z sytuacją osoby a nie sytuacja na rynku pracy,

- Bezrobocie strukturalne, obejmuje tych wszystkich bezrobotnych, którzy utracili pracę w wyniki zmian strukturalnych w gospodarce, polegających na likwidacji niektórych gałęzi. Problemem tego bezrobocia jest jego długookresowość i wymaga zmiany kwalifikacji.

- Bezrobocie globalne, obejmuje całe bezrobocie występujące w danej gospodarce bez względu na jego powody

- Bezrobocie przymusowe, obejmuje osoby pozbawione pracy ze względu na sytuacje na rynku pracy

- Bezrobocie dobrowolne, obejmuje osoby pozostające bez pracy ponieważ nie akceptują oferowanych warunków na rynku pracy np. zbyt niska realna stopa płac.

- Bezrobocie cykliczne, obejmuje tych bezrobotnych, którzy pozostają bez pracy albo z powodu pogorszenia sytuacji albo z powodu cykliczności procesu produkcji.
- Bezrobocie jawne, obejmuje wszystkich bezrobotnych zarejestrowanych w oficjalnych statystykach

- Bezrobocie ukryte tą część zasobów siły roboczej, która jest niewykorzystana i nie

13. Skutki bezrobocia i metody jego przezwyciężania.

Skutki bezrobocia dzielimy na:

Społeczne

- niewykorzystany potencjał ludzki

- zwiększone wydatki budżetu państwa przeznaczane na utrzymanie osób bezrobotnych oraz instytucji zajmujących się pomaganiem im

- spadek dochodów rodzin, rozszerzenie się społecznych kręgów ubóstwa

- degradacja psychiczna i moralna osób pozostających bez

- zjawiska patologii społecznej - uzależnienia, alkoholizm, narkomania, przestępczość, itd.

- utrata kwalifikacji i zanikanie umiejętności u osób pozostających przez dłuższy czas bez pracy, konieczność przekwalifikowania się bezrobotnych;

- straty we wpływach podatkowych, które byłyby większe gdyby bezrobotni pracowali i płacili podatki
Ekonomiczne skutki bezrobocia

Z ekonomicznego punktu widzenia główną stratą dla społeczeństwa wynikającą z bezrobocia jest strata produktu narodowego brutto.

Pozytywne skutki bezrobocia

Bezrobocie wymusza wśród zatrudnionych zdyscyplinowaną i bardziej wydajną pracę. Skłania też wielu młodych ludzi do nauki i podnoszenia swoich kwalifikacji.

Metody zwalczania bezrobocia: ulgi podatkowe, pośrednictwa pracy, szkolenie i przekwalifikowanie bezrobotnych, zasiłki dla bezrobotnych, obniżenie wieku emerytalnego.

14. Narzędzia protekcjonizmu gospodarczego.

Polityka protekcjonizmu w międzynarodowych stosunkach gospodarczych polega na wykorzystywaniu przez państwo środków i narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej, w tym także polityki makroekonomicznej, do osiągnięcia celów tej polityki.

Protekcjonizm w handlu zagranicznym jest pochodną polityki interwencjonizmu państwowego w gospodarce.

Jako zwolennika protekcjonizmu uważa się Keynes'a, Jego zadaniem gospodarka wolnorynkowa nie jest w stanie samorzutnie zapewnić:

- pełnego zatrudnienia

- całkowitego wykorzystania urządzeń produkcyjnych.

Musi zapewnić to państwo. Każdy kraj będzie czerpał korzyści z racjonalnej specjalizacji międzynarodowej w warunkach wolnego handlu tylko wtedy, gdy czynniki produkcji będą w pełni wykorzystane.

Za krytyka protekcjonizmu uważa się Friedmana, według którego interwencjonizm utrudnia działanie sił rynkowych i zakłóca samoczynny proces likwidowania nierównowagi gospodarczej.

Jego argumenty:

Administracja państwowa jest niekompetentna i zbiurokratyzowana, podejmuje decyzje z dużym opóźnieniem i nietrafnie,

Ważnym kryterium w postępowaniu państwa są względy, co nie sprzyja wzrostowi gospodarczemu

Państwo pełniąc wiele funkcji ma skłonność do podnoszenia podatków, co ogranicza rozwój gospodarki

15. Bilans płatniczy i jego struktura.

Bilans płatniczy jest zestawieniem wartości wszystkich transakcji ekonomicznych dokonanych w danym okresie między daną gospodarką krajową, a zagranicą.

Bilans płatniczy składa się z następujących rachunków:

- Rachunek obrotów bieżących, do niego zalicza się bilans handlowy czyli wpływy z eksportu, wypłaty na rzecz importu towarów, Bilans usług czyli wpływy z eksportu, wypłaty na rzecz importu usług, np. transport, usługi finansowe, księgowość. Bilans procentów i dywidend - dochody od majątku ulokowanego za granicą i dochody od majątku zagranicy ulokowanego w kraju.

- Rachunek obrotów kapitałowych i finansowych - długo i krótkookresowe kredyty zaciągane za granicą oraz udzielane za granicy przez nasz kraj.

- Rachunek zmian rezerw rządowych np. złota, obcych środków płatniczych, SDR

Z formalnego punktu widzenia, bilans płatniczy zawsze jest zrównoważony, ponieważ ma stronę debetową i kredytową.

16. Przedstaw czynniki wzrostu gospodarczego.

Wzrost gospodarczy jest to długookresowy proces powiększania dóbr i usług w danym kraju. Wzrost gospodarczy oznacza przyrost produkcji w wyrażeniu fizycznym czyli przyrost realnego PKB w określonym czasie.

Miarą wzrostu gospodarczego jest stopa wzrostu gospodarczego, którą stanowi wyrażony w procentach stosunek przyrostu realnego PKB do jego wielkości w okresie bazowym.

Procesy wzrostu gospodarczego uzależnione są od czynników ekonomicznych, politycznych, kulturowych, demograficznych oraz przyrodniczych. Do najważniejszych należą:

- czynniki bezpośrednie np. zatrudnienie, wydajność pracy

- czynniki pośrednie np. majątek produkcyjny, efektywność majątku produkcyjnego

- czynniki popytowe np. skłonność ludzi do konsumpcji, osiąganie wyższych dochodów, polityka pieniężna państwa

- czynniki podażowe np. inwestycje, kapitał finansowy, nowe technologie, kapitał ludzki, nauka, stabilność polityczna

- Korzyści wzrostu gospodarczego to wyższe dochody, zadowolenie społeczeństwa z wyższych dochodów, wyższy standard życia, wyższa konsumpcja

- Koszty wzrostu gospodarczego

nakręca się inflacja, zatrucie środowiska

17. Etapy badania statystycznego.

ETAP PIERWSZY - Przygotowanie

Ustalenie celu i metody badania, określenie zbiorowości statystycznej i cech podlegających badaniu, zdefiniowanie jednostki statystycznej i sprawozdawczej.

Celami mogą być np.: ustalenie siły i kierunku współzależności między paleniem tytoniu a rakiem płuc

ETAP DRUGI - Obserwacja statystyczna

Obserwacja na ustaleniu wartości cech ilościowych lub odmian cech jakościowych u wszystkich jednostek tworzących.

ETAP TRZECI - Opracowanie i prezentacja

Grupowanie polega na wyodrębnianiu jednorodnych części w ramach większej i zróżnicowanej zbiorowości statystycznej.

Przy wyborze ilości grup zaleca się korzystanie z dwóch kryteriów:

- jednostki zaliczane do tej samej cechy nie powinny być zbyt zróżnicowane,

- liczba grup nie powinna być zbyt duża.

CZWARTY ETAP - Opis statystyczny

Opis statystyczny ma charakter sumaryczny, tzn. nie odnosi się do poszczególnych jednostek, ale do całej zbiorowości. Opisu statystycznego dokonujemy za pomocą odpowiednich miar, którymi są: średnia arytmetyczna, odchylenie standardowe, współczynnik korelacji.

Po obliczeniu charakterystyk liczbowych można przystąpić do analizy otrzymanych wyników.

1

---