Program przedmiotu „Botanika dla ogrodników”

Lp	Tematyka wykładów (15 x 2 h)	Tematyka ćwiczeń (15 x 3 h)	Sprawdziany, ich wycena punktowa	Maksymalna liczba punktów 100w+20z=120
1	Komórka jako podstawowa jednostka budowy ciała rośliny. Organelle komórki roślinnej - związek ich struktury i funkcji. Cykl komórkowy. Merystemy i histogeneza.	Zasady BHP obowiązujące w laboratorium mikroskopowym. Budowa mikroskopu ćwiczeniowego i posługiwanie się nim. 1. Komórka skórki z liścia pasiatki. Obserwacja zmiany zabarwienia antocyjanów 2. Obserwacja ruchu rotacyjnego cytoplazmy w komórkach liścia moczarki kanadyjskiej. Ultrastruktura chloroplastów. 3. Chromoplasty i druzy w komórkach miękiszowych owocu róży.
2	Pojęcie gametofitu i sporofitu oraz cyklu rozwojowego. Specyfika cyklu rozwojowego roślin należących do Embryophyta. Cykle rozwojowe współczesnych przedstawicieli głównych kladów drzewa filogenetycznego roślin. Cykl rozwoju osobniczego u roślin nasiennych - organy siewki, stadium młodocianego, stadium rozwoju wegetatywnego, stadium rozwoju generatywnego. Pojęcia budowy pierwotnej i wtórnej. Specjalizacja vs różnorodność funkcji komórek i tkanek roślinnych.	1. Epiderma z liścia pelargonii z uwzględnieniem aparatów szparkowych włosków wydzielniczych i mechanicznych 2. Peryderma z gałązki bzu czarnego. 3. Tkanki przewodzące w łodydze dyni - przekrój podłużny. Uwzględnić rurkę sitową z komórką towarzyszącą i różne typy naczyń drewna pierwotnego Uwaga: na ćwiczeniach laboratoryjnych (z wyjątkiem 1.) są wejściówki (4 terminy do zdefiniowania + 1 pytanie ściśle ćwiczeniowe z poprzednich ćwiczeń). Wejściówka trwa max 15 min. Każda wejściówka jest za 10 pkt (każda odpowiedź za 2 pkt). Łącznie 10 wejściówek w semestrze.	Wejściówka 1. (0-10 pkt)	10
3	Specyfika merystemu wierzchołkowego korzenia - typy. Komórki macierzyste. Czapeczka korzeniowa i jej funkcje w grawitropizmie korzenia oraz w tworzeniu ryzosfery. Budowa pierwotna korzenia - tkanki i ich organizacja przestrzenna. Endoderma w kolejnych stadiach różnicowania. Systemy korzeniowe. Korzenie mikoryzowe, aktynoryzowe i brodawkowe.	1. Morfologia korzenia pszenicy (lokalizacja skrobi statolitowej płynem Lugola, komórki graniczne). 2. Budowa pierwotna korzenia kosaćca (egzoderma, endoderma niesynchroniczna w III stadium rozwojowym). 3. Budowa wtórna korzenia sosny (łyko funkcjonujące/niefunkcjonujące)	Wejściówka 2. (0-10 pkt)	10
4	Specyfika merystemu wierzchołkowego pędu w fazie wegetatywnej. Budowa pierwotna łodygi - tkanki i ich organizacja przestrzenna. Pochwa skrobiowa jako miejsce percepcji bodźca grawitropicznego. Polarny transport auksyny jako morfogen w tworzeniu wzoru różnicowania tkanek waskularnych. Inicjowanie budowy wtórnej.	1. Budowa pierwotna łodygi kukurydzy. 2. Budowa pierwotna łodygi kokornaku (tkanki aktywne w fotosyntezie). 3. Budowa wtórna łodygi kokornaku (niesynchroniczna peryderma, drewno pierścieniowonaczyniowe, cechy typowe dla pnączy).	Wejściówka 3. (0-10 pkt)	10
5	Budowa wtórna korzenia i pędu - tkanki i ich organizacja przestrzenna u roślin zielnych i zdrewniałych, jednoliściennych i dwuliściennych. Budowa liści typowych - tkanki i ich organizacja przestrzenna.	1. Morfologia liścia buka (alweole) i anatomia liścia jabłoni. 2. Morfologia i anatomia igły sosny. 3. Morfologia pędu kasztanowca.	Wejściówka 4. (0-10 pkt)	10
6	Budowa i funkcje kwiatów. Przystosowania do obcopylności. Wymuszone samozapylenie i jego sens biologiczny. Faza progamiczna. Zapłodnienie.	1. Analiza pąka kwiatowego rzepaku, Brassica napus var. oleifera cv Górczański, Brassicaceae (przekrój podłużny przez pąk, tkanka stigmatoidalna, tkanka transmisyjna, tapetum, nektarniki) 2. Budowa anatomiczna pylnika rzepaku (endotecjum) i budowa gametofitu trzykomórkowego. 3. Budowa anatomiczna zalążni słupka tytoniu na przekroju poprzecznym. Schemat zalążka anatropowego z zarysem woreczka zarodkowego, przekrój podłużny	Wejściówka 5. (0-10 pkt)	10
7	Budowa i rozwój nasienia. Nasiona apomiktyczne. Klasyfikacja owoców.	1. Budowa morfologiczna jagody i budowa anatomiczna nasienia bielmowego (epiderma, str. separacji i sekrecji, zarodek) pomidora 2. Budowa morfologiczna i anatomiczna (przekrój poprzeczny) strąka fasoli 3. Budowa łuszczyny rzepaku z uwzględnieniem klapy dojrzałej owocni	Wejściówka 6. (0-10 pkt)	10
8	Adaptacje budowy i rozwoju roślin do różnych siedlisk. Cechy przystosowawcze do nadmiaru i niedoboru światła. Przystosowania organów wegetatywnych do wegetacji i spoczynku (organy przetrwalne) w warunkach niedoboru wody. Przystosowania do nadmiaru wody płynnej i gazowej. Materia organiczna jako źródło substancji pokarmowych dla roślin. Mechanizmy samoobrony roślin przed nadmiernym żerowaniem roślinożerców.	1. Budowa owocu zbiorowego na przykładzie róży 2. Budowa owocu rzekomego na przykladzie ogórka 3. Budowa sporofitu i gametofitu paproci a) budowa anatomiczna kłącza orlicy b) budowa morfologiczna liścia z kupką i przekrój poprzeczny c/ budowa przedrośla z gametangiami i ze sporofitem (zarodek globularny, zarodek z zawiązkiem liścia i korzenia, młody sporofit z rozwiniętym pierwszym liściem)	Wejściówka 7. (0-10 pkt)	10
9	Systematyka roślin - część 1. System filogenetyczny organizmów (Tree of Life) i pozycja roślin. Definicja rośliny. Główne klady drzewa filogenetycznego roślin ze wskazaniem obszaru zainteresowań ogrodnictwa. Monilophyta.	1. Morfologia pędów z kwiatostanem męskim i żeńskim sosny. 2. Przekrój podłużny przez kwiat męski sosny. 3. Budowa ziaren pyłku (pobrać z kwiatów zakonserwowanych) 4. Przekrój podłużny przez zalążek w fazie gametofitu z rodniami	Wejściówka 8. (0-10 pkt)	10
10	Systematyka roślin - część 2. Nagonasienne wielkolistne.	1. Charakterystyka wybranych rodzin z klasy dwuliściennych: Ranunculaceae, Rosaceae, Papaveraceae, Fabaceae, Lamiaceae, Brassicaceae, Apiaceae, Caryophyllaceae, Solanaceae, Boraginaceae, Asteraceae. 2. Charakterystyka wybranych rodzin z klasy jednoliściennych: Liliaceae, Hyacinthaceae, Amaryllidaceae, Cyperaceae, Poaceae. Przy opracowaniu rodzin należy uwzględnić: ogólny pokrój danego gatunku rośliny, typ ulistnienia i liści, typ kwiatostanu, budowę kwiatu, typ owocu, znaczenie użytkowe, inne cechy charakterystyczne dla danej rodziny. Cechy gatunku odnieść do całej rodziny. Zanotować inne gatunki pospolite w naturze lub w uprawie oraz gatunki chronione. W czasie ćwiczeń z systematyki należy określić z kluczem przynajmniej dwie z wymienionych roślin: złoć żółta, ziarnopłon wiosenny, jaskier ostry, glistnik jaskółcze ziele.	Wejściówka 9. (0-10 pkt)	10
11	Systematyka roślin - część 3. Nagonasienne drobnolistne.	1. Charakterystyka wybranych rodzin z klasy dwuliściennych: Ranunculaceae, Rosaceae, Papaveraceae, Fabaceae, Lamiaceae, Brassicaceae, Apiaceae, Caryophyllaceae, Solanaceae, Boraginaceae, Asteraceae. 2. Charakterystyka wybranych rodzin z klasy jednoliściennych: Liliaceae, Hyacinthaceae, Amaryllidaceae, Cyperaceae, Poaceae.	Wejściówka 10. (0-10 pkt)	10
12	Systematyka roślin - część 4. Basal angiosperms. Jednoliścienne.	Ćwiczenia terenowe Ursynów, Wilanów
13	Systematyka roślin - część 5. Dwuliścienne.	Ćwiczenia terenowe Ursynów, Wilanów
14	Systematyka roślin - część 6. Dwuliścienne.	Ćwiczenia terenowe Ursynów, Wilanów
15	Systematyka roślin - część 7. Dwuliścienne.	Zaliczenie ćwiczeń - wystawienie ocen.	Sprawdzian poprawkowy pisemny.	100
				Zaliczenie ćwiczeń terenowych - wystawienie ocen.		100
				Poprawka 1. zaliczenia ćwiczeń terenowych		100

Metody dydaktyczne: wykład (30 h), ćwiczenia laboratoryjne (30 h), ćwiczenia terenowe (15 h), aktywności na platformie e-learningowej SGGW (materiały pomocnicze do wykładów i ćwiczeń).

Zasady zaliczenia ćwiczeń i zdawania egzaminu

Zgodnie z regulaminem studiów w SGGW, ćwiczenia są obowiązkowe i student nie może mieć więcej niż 20% nieobecności na ćwiczeniach. Oznacza to, że w semestrze można opuścić 3 ćwiczenia z botaniki. Cztery nieobecności na ćwiczeniach (lub więcej) uniemożliwiają zaliczenie ćwiczeń.

Ćwiczenia są zaliczane na podstawie punktów uzyskanych za sprawdziany na ćwiczeniach („wejściówki”, max 100 pkt), raporty z pracy na ćwiczeniach („zeszyt”, max 20 pkt).

„Wejściówki” są krótkimi pisemnymi sprawdzianami znajomości terminologii niezbędnej do pracy na konkretnych ćwiczeniach. W każdej wejściówce będzie też pytanie odnoszące się do poprzednich ćwiczeń.

Raport z ćwiczeń („zeszyt”) jest zapisem prowadzonych na ćwiczeniach obserwacji i analizy preparatów mikroskopowych lub innych materiałów. Ma formę rysunków z opisem, samodzielnie wykonanych według wytycznych nauczyciela prowadzącego ćwiczenia. Ocena nie dotyczy wartości artystycznej raportu, ale jego wartości merytorycznej. Ocena „zeszytu” każdego studenta będzie wykonana wyrywkowo, bez zapowiedzenia, dwukrotnie w ciągu semestru, bezpośrednio po wykonaniu zadań na danych ćwiczeniach (to znaczy nie jest dopuszczalne dokończenie raportu w domu przed oddaniem zeszytu do sprawdzenia).

Aby zaliczyć ćwiczenia, trzeba uzyskać co najmniej 50% maksymalnej liczby punktów.

Skala ocen:

ocena	% maksymalnej liczby punktów
Bardzo dobra	91-100
Dobra +	81-90%
Dobra	71-80%
Dostateczna+	61-70%
Dostateczna	50-60%
Niedostateczna	<50%

W przypadku nieobecności usprawiedliwionej zwolnieniem lekarskim, odpowiednie punkty za „wejściówkę” są danej osobie odliczane od maksymalnej liczby punktów.

W przypadku innych nieobecności odpowiednie punkty za „wejściówkę” są odliczane z maksymalnej liczby punktów i ocena za ćwiczenia jest wystawiona w odniesieniu do maksymalnej liczby punktów. Osoby, które nie zaliczyły „wejściówek” uzyskują zaliczenie ćwiczeń pod warunkiem uzyskania pozytywnej oceny za sprawdzian poprawkowy.

Sprawdzian poprawkowy odbywa się na ostatnich ćwiczeniach w semestrze oraz ponownie w sesji poprawkowej.

Zaliczenie przedmiotu: egzamin ustny.

Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń.

Ćwiczenia terenowe z systematyki odbywają się na zachowanych w Warszawie terenach roślinności półnaturalnej (Ursynów, Wilanów). Mogą odbywać się w innych terminach niż przewiduje tygodniowy rozkład zajęć, w zależności od pogody, konieczności dojazdu. Wymagane jest wyposażenie dostosowane do terenu i pogody (odpowiednie obuwie, okrycia, okulary przeciwsłoneczne, woda itd.).

Alergicy uczuleni na pyłki mogą nie uczestniczyć w ćwiczeniach terenowych po okazaniu odpowiedniego zwolnienia od lekarza alergologa. Osoby te nie są zwolnione z zaliczenia ćwiczeń terenowych.

Ćwiczenia te są zaliczane na podstawie:

1) rozpoznawania roślin z zestawu co najmniej 80 gatunków roślin zielnych samodzielnie zebranych przez studentów. Zestaw nie może zawierać roślin typowo uprawnych (=nie utrzymujących się w naszej florze) oraz roślin podlegających ochronie. Rośliny muszą być świeże i bez oznaczeń. Do zaliczenia „bukietu” niezbędna jest znajomość nazwy gatunków po łacinie według aktualnej listy roślin naczyniowych Polski (tzw. „czeklisty”) umieszczonej na stronie internetowej Instytutu Botaniki PAN. Ponieważ studenci zaliczają „bukiet” zebrany samodzielnie, dopuszczalne jest błędne rozpoznanie najwyżej pięciu gatunków roślin. Dopuszczalna jest większa liczba pomyłek w nazwie łacińskiej.

2) odpowiedzi na pytania - na przykład dotyczące roślin chronionych, charakterystycznych cech rodziny, wartości użytkowej - w zakresie informacji podawanych przez nauczyciela w czasie ćwiczeń laboratoryjnych z okrytonasiennych.

Ocena za ćwiczenia terenowe składa się z max 80 pkt za rozpoznawanie roślin i max 20 pkt za odpowiedzi na pytania dodatkowe odnoszące się do umiejętności wskazania charakterystycznych cech morfologicznych u konkretnych przedstawicieli rodziny.

Zaliczenie ćwiczeń terenowych uzyskuje się przy uzyskanej minimalnej liczbie 75 pkt (max to 100 pkt).

4

---