NARKOTYCZNE LEKI PRZECIWBÓLOWE:

• opium używane już 4000 p.n.e.

• są skuteczne w bólach silnych i przewlekłych

• używane w zwalczaniu bólu związanego z operacją i w chorobach nowotworowych

• działają na fazę bólu somatyczną i reaktywną

• mają zdolność wywoływania uzależnienia

• mechanizm działania przeciwbólowego polega na łączeniu się z receptorami opioidowymi (mi, kappa, delta)

• receptory zlokalizowane są w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym

Narkotyczne leki przeciwbólowe o typie morfiny:

• Efekty ośrodkowe morfiny: - zniesienie bólu

• senność i uspokojenie

• hamowania czynności ośrodka oddechowego

• działanie przeciwkaszlowe

• obniżenie temperatury ciała

• euforia i rozwój uzależnienia

• zwężenie źrenicy

• pobudzenie ośrodka wymiotnego (początkowo)

• obniżenie progu drgawkowego

Efekty obwodowe morfiny: - wzrost napięcia mięśni gładkich trzewnych i

skurcz zwieraczy - działanie zapierające

• trudności w oddawaniu moczu

• hamowanie czynności skurczowej macicy

Morfina:

• częściowo wchłania się z przewodu pokarmowego - biodostępność po podaniu doustnym 30%

• podlega efektowi I przejścia przez wątrobę

• dobrze wchłania się po podaniu podskórnym i domięśniowym biodostępność 100%

• metabolizm - wątroba - glukuroniany; w stanach niewydolności wątroby metabolizowana częściowo w płucach

• wydalanie - nerki

• T1/2 = 1,5 - 4 h, T max - 60 - 90 min.

• Podawana podpajęczynówkowo, zewnątrzoponowo, dozwojowo

Interakcje

• nasilenie działania depresyjnego na OUN i ośrodek oddechowy - IMAO, barbiturany, inne nasenne

• nasilenie działania przeciwbólowego - neuroleptyki - piperazynowe pochodne fenotiazyny oraz pochodne butyrofenonu - NEUROLEPTOANALGEZJA

Działania niepożądane:

• osłabienie czynności oddechowej

• nudności i wymioty

• dysforia

• wzrost ciśnienia w drogach żółciowych i moczowych

• zaparcia

Uwaga! Przy podaniu zewnątrzoponowym depresja oddechowa może wystąpić dopiero po 2 godzinach!

Objawy ostrego zatrucia:

• śpiączka

• szpileczkowate źrenice

• upośledzenie czynności oddechowej

Postępowanie ogólne i podanie naloksonu 0,4-0,8 mg/kg m.c.

Tolerancja:

• na działanie przeciwbólowe

• euforyzujące

• przeciwkaszlowe

POCHODNE MORFINY

Diacetylomorfina - heroina

Kodeina:

• łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego

• metabolizm - wątroba częściowo (10%) do morfiny

• wydalanie - nerki - glukuroniany

• DDD max - 300 mg

• 120 mg kodeiny ma takie samo działanie przeciwbólowe jak 10 mg morfiny

• znacznie rzadziej wywołuje zależność

• powoduje pobudzenie

• używana też jako lek przeciwkaszlowy i przeciwbiegunkowy

• działania niepożądane rzadko w dawkach leczniczych: nudności, wymioty, zaparcia, stany skórczowe dróg żółciowych, depresja ośrodka oddechowego, obniżenie RR, zależność

Kodeina + paracetamol lub kwas acetylosalicylowy

POCHODNE PIPERYDYNY

Petydyna:

• silne działnie przeciwbólowe - 100mg petydyny=10mg morfiny

• słabe przeciwkaszlowe

• nie podwyższa znacznie ciśnienia w drogach żółciowych i moczowych, bo ma słabe działanie cholinolityczne

• nie działa zapierająco

• nie hamuje czynności skurczowej macicy i słabiej przechodzi przez łożysko - może być stosowana w bólach porodowych

• wywołuje równie silną depresją oddechową

• rozszerza źrenice

• dobrze się wchłania niezależnie od drogi podania

• biodostępność po podaniu doustnym 50-60%; T1/2 - 2-4 h; DDD - 50 - 100 mg p.o.

• metabolizm - wątroba

• wydalanie - nerki

Difenoksylat i Loperamid - stosowane jako leki zapierające

Fentanyl:

• bardzo silny lek przeciwbólowy - 0,1 mg fentanylu = 10 mg morfiny

• T 1/2 - 3,7 h;

• Po podaniu dożylnym początek działania po 2 min i krótki czas działania - ok. 30 min.;

• Po domięśniowym po 7-8min. i trwa 2 h

• stosowany podczas wprowadzenia do znieczulenia ogólnego

• w neuroleptoanalgezji jako składowa przeciwbólowa

• terapia bólu nowotworowego - plastry - podanie przezskórne zapewnia stałe stężenia przez 72 godziny

• metabolizm - wątroba

• wydalanie - żółć i nerki

• słabiej wpływa na mięśnie gładkie - słabiej zapierająco

Alfentanyl, Sufentanyl, Lofentanyl

POCHODNE HEPTANONU

Metadon

• działa równie silnie przeciwbólowo po podaniu doustnym i dożylnym

• dawki ekwianalgetyczne morfiny i metadonu po podaniu doustnym są taki same

• początek działania po doustnym - 30 - 60 min., po parenteralnym - 10 -20 min. i utrzymuje się 3 - 5 h

• metabolizowany w wątrobie

• wydalanie -nerki i żółć

• ma długi czas biologicznego półtrwania - rzędu 55h

• znalazł zastosowanie w leczeniu zależności morfinowej i heroinowej - zależność kontrolowana

Dekstropropoksyfen

• słaby lek przeciwbólowy

• dawka ekwianalgetyczna : 120 mg deksroporopoksyfeny = 60 mg kodeiny

• biodostępność po podaniu doustnym 30 - 70% i zależy o dawki

• łaczony z paracetamolem i kwasem acetylosalicylowym

Leki o mieszanych właściwościa agonistyczno - antagonistycznych wobec receptorów opioidowych

Pentazocyna:

• silny lek przeciwbólowy - 30mg pentazocyny = 10mg morfiny

• słabo antagonistycznie, silnie agonistycznie

• krótki okres działania; T1/2 - 3 h

• podawana doustnie, dożylnie i domięśniowo

• odczyny zapalne w miejscu podania

• bezpieczny lek w położnictwie

• działania niepożądane: depresja ośrodka oddechowego, nudności, wymioty, bóle głowy, zaparcia, zatrzymanie moczu, zmiany nastroju, euforia, halucynacje

• gwałtowne skoki ciśnienia i częstoskurcze o podaniu - nie podaje się w bólu zawałowym

• rzadko wywołuje zależność psychofizyczną

Buprenorfina:

• jeden z najdłużej działających opioidów - wolna dysocjacja kompleksu lek - receptor

• T1/2 2-3 h

• Dawka ekwianalgetyczna - 2 μg/kg m.c. buprenorfiny = 0,14 μg/kg m.c morfiny

• może być podawana doustnie, podjęzykowo, w injekcjach

• ma działanie uspokajające i powoduje senność

• zwęża źrenice

• rzadziej nudności i wymioty, depresja oddechowa nie związana z dawką

• mniejsza zdolność wywoływania zależności

• jej działania nie odwraca nalokson tylko doksapram 0,5-2 mg/kg m.c. i.v.

Tramadol

• 100 mg tramadolu - 10-20mg morfiny

• podawany doustnie, doodbytniczo, parenteralnie

• czas działania - 3-4 h

• ma niewielki "potencjał uzależniania" - w niektórych krajach nie jest zaliczany do środków odurzających

• działanie niepożądane: - zawroty głowy, nudności, zaparcia, bóle głowy, senność, wymioty

Cyklazocyna, Nalburfina, Butorfanol

Antagoniści o słabym działaniu agonistycznym

Nalorfina i lewalorfan:

• nie znalazły zastosowania jako leki przeciwbólowe bo wywołują dysforie: lęk, stany oneroidalne i omamy, zaburzenia widzenia, obfite pocenie się , nudności, senność, znużenie

CZYŚCI ANTAGONIŚCI

Nalokson:

• wypiera z połączenia z receptorem wszystkie znane opioidy z wyjątkiem buprenorfiny

• znosi ich działanie

• wykorzystywany w przypadkach przedawkowania opioidów 0,4 - 1 mg przywraca czynność oddechową po 1- 2 min.

• nie wchłania się po podaniu doustnym

• krótki czas działania 60-90 min. grozi powrotem objawów zatrucia

5

---