PRAWA CZŁOWIEKA- do zaliczenia, BW I WSPOL


PRAWA CZŁOWIEKA

  1. Pojęcie i cechy praw człowieka

  2. System uniwersalny- ONZ (powszechna deklaracja, pakty)

  3. Komitet Praw Człowieka w Genewie

  4. System regionalny- Rada Europy (Europejski Trybunał)

  5. Europejska Konwencja Praw Człowieka [art. 2, 3, 5, 6, 8, protokoły 6,13)

  6. KBWE/OBWE ogólne informacje, mechanizmy, misje eksperckie

  7. Konstytucja- zasada wolności, równości, art.3 ust.3,katalog praw

POJĘCIE I CECHY PRAW CZŁOWIEKA

PRAWA CZŁOWIEKA- powszechne prawa moralne, o charakterze podstawowym, przynależne każdej jednostce w jej kontaktach z państwem

CECHY PRAW CZŁOWIEKA:

SYSTEM UNIWERSALNY

„ONZ- owski system ochrony praw człowieka”- tworzą normy opisujące prawa człowieka wypracowane w ramach ONZ oraz przyjęte przez Narody Zjednoczone mechanizmy ich implementacji (wdrożenie).

ONZ powstało 24 października 1945r. w wyniku wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych.

KARTA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH- wielostronna umowa międzynarodowa powołująca do życia i określająca ustrój Organizacji Narodów Zjednoczonych (stąd nazywa się ją czasem Konstytucją ONZ).

Karta została podpisana 26 czerwca 1945 w San Francisco przez 50 z 51 krajów członkowskich (Polska podpisała ją dwa miesiące później) i weszła w życie 24 października tego samego roku, po ratyfikowaniu jej przez pięć krajów założycielskich (Chiny, Francja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Radziecki) oraz większość sygnatariuszy. Kraje podpisujące Kartę zobowiązują się do przestrzegania jej postanowień, jako prawa międzynarodowego.

Karta, choć sama nie zawiera katalogu praw podstawowych, podnosi aż siedmiokrotnie kwestie związane z prawami człowieka (art. 1, 13, 55, 56, 62, 68, 76) - mówi się tam o popieraniu, przestrzeganiu, poszanowaniu praw człowieka. KNZ zdecydowała się na podjęcie tematu praw człowieka, aby je przywrócić i podkreślić godność i wartość jednostki. Narody Zjednoczone uznały, że wszyscy ludzie są równi. Warunkiem niezbędnym do ochrony praw człowieka jest postęp społeczny i poprawa warunków życia.

Karta wraz z paktami ekonomicznym i prawnym oraz powszechną deklaracją praw człowieka tworzy uniwersalny system ochrony praw człowieka w podwójnym sensie - podmiotowym i przedmiotowym.

POWSZECHNA DEKLARACJA PRAW CZŁOWIEKA- zostaje uchwalona 10 grudnia 1948r. uchwałą Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Formułuje ona wolności indywidualne, prawa i wolności publiczne oraz prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne. Wskazuje ona na szczególne źródło praw- godność osoby ludzkiej.

W tej chwili większość prawników zajmujących się prawem międzynarodowym uważa ją za prawo zwyczajowe, z czego wnioskują jej powszechne obowiązywanie. Na bazie Deklaracji w 1966 roku uchwalono Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka, które jako umowy międzynarodowe od początku obowiązywały wszystkie Państwa - Strony. Deklaracja do dziś jest podstawą systemu ochrony praw człowieka ONZ.

MIĘDZYNARODOWE PAKTY PRAW CZŁOWIEKA- zbiorcza nazwa dla dwóch umów międzynarodowych uchwalonych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 16 grudnia 1966 roku:

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych

Zakładał podstawowe prawa i wolności człowieka oraz zobowiązania Państwa wobec obywateli. Posiadał wiążący charakter prawny w przeciwieństwie do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 roku. Dokument został otwarty do ratyfikacji przez państwa, które zobowiązywały się przestrzegać jego postanowień na własnym terytorium. Składa się z pięciu części. W 1989 roku, w Nowym Jorku sporządzony został Drugi Protokół Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, postulujący zniesienie kary śmierci.

Preambuła - zawiera motywy, jakimi kierowały się Państwa -Strony przy zawieraniu Paktu.

Część I (art. 1) - nadanie Narodom prawo do samostanowienia i decydowania o kierunkach własnego rozwoju oraz prawo do korzystania z własnych bogactw naturalnych; nakazuje także wzajemne poszanowanie tych praw przez Państwa -Strony, zgodnie z postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych.

Część I (art. 1) - określa prawo narodów do samostanowienia, a także do swobody określania swego statusu politycznego i rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego, jak również korzystania z bogactw naturalnych.

Część II (art. 2-5) - określa zobowiązania Państw- Stron Paktu wobec wykonywania jego postanowień; zapewnienie praw obywatelskich i politycznych kobietom i mężczyznom na równych zasadach; Państwo może podjąć kroki mające na celu częściowe ograniczenie niektórych praw wobec zagrożenia Narodu, jednak działania takie muszą być adekwatne do zaistniałej sytuacji i nie mogą pociągać za sobą dyskryminacji ze względu na rasę, płeć, język, religię lub pochodzenie społeczne.

Część II (art. 2-5) - określa zobowiązania Państw -Stron do podjęcia odpowiednich kroków, przy wykorzystaniu maksymalnych dostępnych im środków, w celu stopniowej, pełnej realizacji praw wskazanych w Pakcie. Zobowiązuje Państwa- Strony do nie dyskryminowania w gwarantowaniu wymienionych praw ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, poglądy polityczne lub inne, pochodzenie, sytuację majątkową, urodzenie, czy jakiekolwiek okoliczności.

Część III (art. 6-27) - zapewnia podstawowe prawa obywatelskie i polityczne takie jak: zakaz dyskryminacji, prawo do życia, zakaz tortur i nieludzkiego traktowania, prawo do wolności osobistej, humanitarne traktowanie więźniów, wolność poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania, obowiązek argumentacji wydalenia obcokrajowca, równość przed sądami i trybunałami, prawo do uznawania swojej podmiotowości prawnej wszędzie, ochrona życia prywatnego, wolność myśli, sumienia i wyznania, prawo do posiadania własnych poglądów, prawo do gromadzenia się i tworzenia stowarzyszeń (w tym związków zawodowych), ochrona rodziny ze strony Państwa, prawo uczestniczenia w wyborze władzy, równość wobec prawa, ochrona mniejszości etnicznych, religijnych i językowych.

Część III (art. 6-15) - ustala katalog praw, wymieniając prawo do pracy, a także jej sprawiedliwych warunków; prawo do tworzenia i przystępowania do związków zawodowych i strajku; prawo do zabezpieczenia społecznego; odpowiedniego poziomu życia; ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego; prawo każdego do nauki, która powinna być obowiązkowa, bezpłatna i dostępna dla wszystkich na poziomie podstawowym, powszechnie dostępna dla wszystkich na poziomie średnim i w równym stopniu dostępna dla wszystkich na zasadzie zdolności; czy wreszcie do udziału w życiu kulturalnym, korzystania z postępu naukowego.

Część IV- powołuje do życia Komitet Praw Człowieka, który stoi na straży przestrzegania postanowień Paktu. Szczegóły działalności Komitetu określał wydany tego samego roku Pierwszy Protokół Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.

Część IV (art. 16-25) - zapewnia przestrzeganie praw uznanych w Pakcie, przez zobowiązanie Państw- Stron do przedkładania sprawozdań Sekretarzowi Generalnemu ONZ oraz Radzie Gospodarczej i Społecznej.

Część V- formalno-prawne postanowienia końcowe.

Część V (art. 26-31) - zawiera sposób ratyfikacji i wejścia w życie Paktu.

KOMITET PRAW CZŁOWIEKA

POWSTANIE

Organ kontrolny powołany na mocy artykułu 28. Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 roku. Jego celem jest monitorowanie przestrzegania postanowień Paktu oraz jego dwóch Protokołów Fakultatywnych.

SKŁAD

Komitet składa się z 18 niezależnych ekspertów o wysokim poziomie moralnym i uznanej kompetencji w dziedzinie praw człowieka, przy czym wskazane jest (choć nie wymagane) by przynajmniej część z członków Komitetu miała doświadczenie prawnicze. Osoby te wybierane są w tajnym głosowaniu przez państwa, które ratyfikowały Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, spośród zgłoszonych przez siebie kandydatów.

KOMPETENCJE I ZADANIA

SYSTEM REGIONALNY

EUROPEJSKI SYSTEM OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA

Po II wojnie światowej Europa Zachodnia podjęła poszukiwania nowej formy politycznego związku w skali regionalnej, uzupełnionej traktatem w dziedzinie praw człowieka. W maju 1948r. w Hadze odbył się Kongres Europejski. Kongres wytyczył podstawowe zasady na jakich powinna powstawać nowa Europa. Na zakończenie przyjęto „Odezwę do Europejczyków”. Uczestnicy spotkania wyrazili także przekonanie, iż należy powołać do życia Trybunał Sprawiedliwości, dbający o poszanowanie praw człowieka w krajach przyszłej wspólnoty. W Londynie 5 maja 1949r. powstała Rada Europy.

RADA EUROPY

Międzynarodowa organizacja rządowa skupiająca prawie wszystkie państwa Europy oraz kilka państw spoza tego kontynentu takich jak Armenia czy Azerbejdżan. Jej głównym celem jest "osiągnięcie większej jedności między jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady stanowiące ich wspólne dziedzictwo oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny" (art. 1a Statutu Rady Europy). Realizując tak określony cel organizacja ta zajmuje się przede wszystkim promocją i ochroną praw człowieka, demokracji i współpracą państw członkowskich w dziedzinie kultury.

Rada Europy jest postrzegana jako organizacja, której zakres zainteresowań ogranicza się jedynie do sfery ochrony praw człowieka. I rzeczywiście ustanowienie systemu takiej ochrony opartego na Europejskiej Konwencji Praw Człowieka można uznać za najbardziej imponujące osiągnięcie tej organizacji. Bezpośrednio z prawami człowieka powiązana jest polityka ochrony mniejszości narodowych, etnicznych, językowych, religijnych, kulturalnych, czy seksualnych; polityka językowa oraz ochrona praw migrantów: emigrantów, imigrantów, reemigrantów i repatriantów, uchodźców i azylantów, czy ludów koczowniczych. Rada Europy prowadzi także działania w wielu dziedzinach, w tym w niektórych nie powiązanych bezpośrednio z prawami człowieka. Można tu wymienić: sprawy społeczne i gospodarcze, ochronę zdrowia, edukację, kulturę, media, ochronę środowiska, sprawy młodzieży i sportu a wreszcie współpracę prawną.

EUROPEJSKA KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA

(pełna nazwa: Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, w skrócie "Konwencja Europejska" lub EKPC) - umowa międzynarodowa z zakresu ochrony praw człowieka zawarta przez państwa członkowskie Rady Europy. Konwencja została otwarta do podpisu 4 listopada 1950 r., a po uzyskaniu niezbędnych 10 ratyfikacji weszła w życie 3 września 1953 r. Stronami Konwencji jest wszystkie 47 państw członkowskich Rady Europy (jest to obecnie warunek członkostwa w tej organizacji).

Zgodnie z preambułą Konwencji rządy państw europejskich przyjmując Konwencję chciały podjąć kroki w celu zbiorowego zagwarantowania niektórych praw zamieszczonych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Na podstawie Konwencji powołano do życia Europejski Trybunał Praw Człowieka z siedzibą w Strasburgu.

Katalog praw człowieka chronionych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka znajdziemy w artykułach 2-13. Do pewnego stopnia katalog ten przypomina katalog Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 roku, lecz zachodzą pomiędzy nimi istotne rozbieżności.

Katalog konwencyjny nie jest ani wyczerpujący, ani zamknięty. Jest sukcesywnie uzupełniany przez Protokoły dodatkowe do Konwencji.

Katalog praw i wolności gwarantowanych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka i protokoły dodatkowe.

EKPC (1950)

Protokoły dodatkowe

prawo do życia (art. 2)

protokół nr 6 (1983 r.)

zakaz kary śmierci w czasie pokoju

zakaz tortur (art. 3)

prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5)

protokół nr 13 (2002 r.)

całkowity zakaz kary śmierci (także w czasie wojny)

prawo do rzetelnego procesu sądowego (art. 6)

poszanowanie życia prywatnego i rodzinnego (art. 8)

Z praw i wolności konwencyjnych mogą korzystać wszystkie osoby pozostające pod jurysdykcją (władzą) państw- stron Konwencji. Są to przede wszystkim obywatele tych państw, ale również obcokrajowcy odwiedzający te państwa, a więc zarówno obywatele innych państw, jak i bezpaństwowcy - osoby nie posiadające żadnego obywatelstwa. Zastosowanie Konwencji nie jest ograniczone do terytorium określonego państwa, ale może rozciągać się poza nie. Tak więc z praw i wolności konwencyjnych można skorzystać na pokładzie samolotu, statku morskiego czy statku kosmicznego należącego do tego państwa -strony Konwencji.

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA-

Europejski organ sądownictwa międzynarodowego powołany w 1998 r. na miejsce Europejskiej Komisji Praw Człowieka i Trybunału Praw Człowieka do kontroli przestrzegania praw człowieka.

Orzeka w sprawach praw człowieka zapisanych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i protokołach dodatkowych do niej. Wbrew potocznym wyobrażeniom Trybunał nie jest organem Rady Europy, tak jak są nimi Zgromadzenie Parlamentarne, Komitet Ministrów, czy Sekretarz Generalny. Jest on wyłącznie organem Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Oznacza to, że został utworzony na mocy tej Konwencji oraz że to ta Konwencja i dołączone do niej protokoły określają jego kompetencje i sposób funkcjonowania.

Warunki dopuszczalności skargi indywidualnej:

Schemat postępowania przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w przypadku skargi indywidualnej

Trybunał składa się z sędziów, których liczba jest równa liczbie państw stron konwencji. Wybiera ich zgromadzenie parlamentarne Rady Europy. Sędziowie są niezawiśli i działają w imieniu własnym, a nie jako reprezentanci państw.

  1. BADANIE DOPUSZCZALNOŚCI SKARGI OD STRONY FORMALNEJ

(Dokonuje tego 3 osobowy komitet lub 7 osobowa izba)

Decyzja negatywna- odrzucenie skargi, koniec postępowania.

Decyzja pozytywna- skarga uznana za dopuszczalną.

  1. BADANIE MERYTORYCZNE SKARGI

Izba (tzw. Mała Izba) podejmuje próby polubownego załatwienia sporu- w przypadku pozytywnym ma miejsce ugoda, która kończy postępowanie.

Gdy nie osiągnięto kompromisu, Izba (w sprawach skomplikowanych 17 osobowa Wielka Izba) bada skargę co do jej istoty w fazie pisemnej i ustnej.

  1. WYROK TRYBUNAŁU

Gdy wyrok zapadł w składzie Małej Izby, istnieje możliwość odwołania się od jej wyroku do Wielkiej Izby (nigdy od wyroku Wielkiej Izby)

Trybunał może zarządzić od państwa na rzecz każdego skarżącego zadośćuczynienie finansowe za szkody materialne i moralne.

Trybunał nie ma możliwości egzekwowania od państw wykonania jego wyroków- czuwa nad tym Komitet Ministrów Rady Europy (przy czym zasadą jest, że państwa stosują się do orzeczeń Trybunału)

KBWE/OBWE

KONFERENCJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W EUROPIE

Idea zwołania Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) była nie tylko konsekwencją sytuacji politycznej Europy po II wojnie światowej, ale również próbą budowy ogólnoeuropejskiego systemu bezpieczeństwa. Proponowano wzajemne zobowiązania stron do nieagresji, nie używania siły i uregulowania kwestii spornych za pomocą pokojowych środków rozstrzygania tych sporów. W razie ataku na jedną ze stron układu, inne państwa zobowiązane miały być do zastosowania przymusu wobec agresora. Podstawę prawną tego porozumienia miał stanowić rozdział VIII Karty Narodów Zjednoczonych o układach i organizacjach regionalnych.

AKT KOŃCOWY KBWE

Akt, zwany również Wielką Kartą Pokoju, był deklaracją dziesięciu zasad rządzących wzajemnymi stosunkami między uczestnikami konferencji. Został przyjęty na zakończenie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w 1975 w Helsinkach. Podpisany przez wiele państw europejskich i azjatyckich oraz Stany Zjednoczone i Kanadę. Nie był umową w rozumieniu prawa traktatowego, stanowił uroczystą deklarację intencji o znaczeniu politycznym i moralnym, wyrażał wolę współdziałania państw w podzielonej na dwa ideologiczne bloki Europie.

Zasady te to:

W dokumencie tym po raz pierwszy podzielone pod względem ideologicznym państwa przyjęły wspólny katalog reguł postępowania względem siebie w celu umocnienia bezpieczeństwa.

Akt zawierał również artykuł poświęcony mniejszościom narodowym (część IV p. 8) stanowił, iż państwa, na których terytorium owe mniejszości występują, będą respektować ich prawa do równości wobec prawa, zapewnią im pełną możliwość korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności chroniąc w ten sposób ich uzasadnione interesy w tej dziedzinie.

Akt końcowy wymienia dziedziny zainteresowania KBWE/OBWE ujęte w tzw. "koszykach":

Zagadnienia bezpieczeństwa Europy (koszyk pierwszy) obejmuje w części pierwszej katalog dziesięciu równorzędnych zasad, wymienionych powyżej. Część druga stanowi dokument określający środki służące budowaniu zaufania oraz wybrane aspekty bezpieczeństwa i rozbrojenia. Państwa NATO i ówczesnego Układu Warszawskiego 19 listopada 1990 podpisały w ramach KBWE pierwszy układ o redukcji broni konwencjonalnej. Pakt ten miał międzynarodowa moc obowiązującą.

Współpraca w zakresie gospodarki, nauki, techniki i ochrony środowiska (koszyk drugi) składa się z zaleceń współpracy w dziedzinie handlu, współpracy przemysłowej, nauki i technologii, ochrony środowiska. Znaczenie tego koszyka jest coraz większe gdyż centrum zainteresowania obejmują problemy gospodarczej transformacji i kwestie współpracy w basenie Morza Śródziemnego.

Współpraca w kwestiach humanitarnych i dziedzinach pokrewnych (koszyk trzeci) obejmuje cztery podstawowe zagadnienia: kontakty międzyludzkie, informacja, współpraca i wymiana w dziedzinie kultury oraz współpraca i wymiana w dziedzinie edukacji.

Kontynuowanie procesu Konferencji (koszyk czwarty) państwa - uczestnicy Konferencji zobowiązały się do kontynuowania współpracy organizując konferencje przeglądowe dla polepszenia bezpieczeństwa i zintensyfikowanie współpracy.

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, OBWE (ang. Organization for Security and Co-operation in Europe, OSCE) - organizacja międzynarodowa uznawana za organizację regionalną w rozumieniu rozdziału VIII Karty Narodów Zjednoczonych. Jej celem jest zapobieganie powstawaniu konfliktów w Europie. Oprócz państw europejskich jej członkami są także Stany Zjednoczone i Kanada. OBWE powstała 1 stycznia 1995 w wyniku przekształcenia Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w organizację.

KONSTYTUCJA

Rozdział II Konstytucji normuje sytuację prawną obywateli, określając ich wolności, prawa, a także obowiązki względem państwa. Podkreśla się wyraźnie, iż wszyscy ludzie są równi wobec prawa. Zabrania się dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32), także ze względu na płeć (art. 33). Zapewnia się poszanowanie odrębności obywateli należących do mniejszości narodowych (art. 35). Konstytucja przyznaje obywatelom wolności i prawa osobiste (ochrona życia, wolność i nietykalność osobista, wolność od tortur, domniemanie niewinności, prawo do sprawiedliwego procesu, ochrony życia prywatnego, decydowania o życiu osobistym, wolność sumienia i religii, prawa dziecka i instytucja Rzecznika Praw Dziecka, prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, wolność myśli, zakaz cenzury prewencyjnej i koncesjonowania prasy), polityczne (prawo do uczestniczenia w zgromadzeniach, wolność zrzeszania się, prawo do uczestnictwa w życiu publicznym, decydowaniu o składzie instytucji władzy państwowej poprzez uczestnictwo w wyborach, prawo do składania petycji, skarg na działanie przedstawicieli władzy), a także ekonomiczne, socjalne i kulturalne (wśród nich prawo do własności, dziedziczenia, pracy, rodziny, godnego poziomu życia, ochrony zdrowia, zabezpieczenia społecznego, prawo do nauki i obowiązek szkolny, autonomia szkół wyższych, prawo dostępu do dóbr kultury, wolność badań naukowych i twórczości artystycznej, prawa konsumenta i lokatora).

WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE:

WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE:

Z których korzystać może każdy człowiek na terytorium RP:

Z których korzystać mogą jedynie obywatele RP:

WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE, KULTURALNE:

11


Wyszukiwarka