WYBRANE ZAGADNIENIA ANALIZY

ZAGREGOWANEGO POPYTU I ZAGREGOWANEJ PODAŻY

1. Definicje.

AD - całkowita ilość dóbr i usług finalnych w gospodarce, na jaką

zgłaszany jest popyt przy różnych poziomach cen.

AS - całkowita ilość finalnych dóbr i usług, jaką przedsiębiorstwa w

gospodarce chcą sprzedać przy różnych poziomach cen.

Podstawowy element w analizie AD/AS: krzywa zagregowanego popytu, opisująca zależność między wielkością zagregowanego produktu, na jaką zgłaszany jest popyt, oraz poziomem cen, przy pozostałych zmiennych stałych (constans).

• Monetaryści: krzywa AD jest nachylona w dół i przesuwa się

(AD - AD')pod wpływem jednego czynnika - zmian ilości

pieniądza. Monetaryści wyprowadzają krzywą AD z tzw.

równania wymiany.

• Keynesiści: także uważają, że krzywa zagregowanego popytu jest nachylona w dół, ale są przekonani, że zmiany wydatków rządowych, podatków lub skłonności do zakupów (po stronie konsumentów i przedsiębiorstw) także mogą doprowadzić do przesunięcia krzywej popytu globalnego (AD - AD')

2. Keynasistowska analiza popytu zagregowanego.

Keynesiści analizują popyt zagregowany w ujęciu czterech jego części składowych:

1. wydatków konsumpcyjnych,

2. planowanych wydatków inwestycyjnych,

3. wydatków (zakupów) rządowych,

d. eksportu netto.

AD = C + I + G + NX

Analiza keynesowska, podobnie jak monetarystyczna, przyjmuje, że krzywa popytu zagregowanego (AD) jest nachylona w dół, ponieważ niższy poziom cen (P ), przy stałej nominalnej ilości pieniądza (M) oznacza zwiększenie ilości pieniądza w ujęciu realnym (w wyrażeniu dóbr i usług, które można nabyć za tę ilość pieniądza:M/P ).

Większa ilość pieniądza w ujęciu realnym (M/P) => spadek stóp procentowych (r ) => wzrost dochodowości inwestycji, wzrost planowanych wydatków inwestycyjnych (I ), co bezpośrednio zwiększa popyt zagregowany.

Inny mechanizm: za pośrednictwem handlu międzynarodowego.

• P => M/P => r prowadzi do obniżki kursu waluty E

Niższa wartość waluty sprawia, że dobra (towary) wyprodukowane w danym kraju stają się relatywnie tańsze w porównaniu z zagranicznymi, co - w krótkim okresie i w ograniczonym stopniu - stymuluje wzrost eksportu i poprawia relację „eksport netto” - NX.

Efekt: rośnie popyt zagregowany AD.

Powyższy mechanizm wyjaśnia również, dlaczego zgodnie z keynesowską analizą zmiany ilości (podaży) pieniądza przesuwają krzywą popytu zagregowanego (AD). Tutaj, dla danego poziomu cen, wzrost podaży pieniądza prowadzi do wzrostu realnej podaży pieniądza M/P , a w ostatecznym efekcie - do wzrostu popytu zagregowanego (AD). Wzrost podaży pieniądza (M ) - obniżając stopy procentowe i stymulując planowane wydatki inwestycyjne i eksport netto - prowadzi do przesunięcia krzywej popytu zagregowanego (AD) w prawo; analogicznie, spadek podaży pieniądza - poprzez mechanizm wzrostu stóp procentowych - przesuwa krzywą popytu zagregowanego w lewo.

Jednak keynesiści - w przeciwieństwie do monetarystów - jako czynniki przesuwające krzywą AD ujmują w swej analizie także:

• zmiany podatków i wydatków rządowych,

• eksportu netto,

• wydatków konsumpcyjnych i inwestycji.

Podsumowanie: ANEX 1.

3. Podaż zagregowana (AS).

Kluczowa cecha podaży zagregowanej - wraz ze wzrostem poziomu cen ilość dostarczanego produktu w krótkim okresie wzrasta.

Przyczyna leży w filozofii funkcjonowania firmy: celem przedsiębiorstwa jest maksymalizowanie zysków. Ilość dostarczanego produktu wyznacza (określa) wielkość zysku, i gdy zyski rosną, oczekiwania są pozytywne i produkuje się coraz więcej. W krótkim okresie koszty produkcji są stałe, gdy (z różnych przyczyn) wzrosną ceny, wzrośnie zysk jednostkowy. Ponieważ wyższy poziom cen oznacza wyższe zyski w krótkim okresie, przedsiębiorstwa zwiększają produkcję, co ilustruje nachylenie w górę krzywej podaży zagregowanej (AS).

4. Przesunięcie krzywej podaży zagregowanej.

Wskazaliśmy, że zysk z jednostki produktu wyznacza ilość produktu dostarczanego na rynek. Jeżeli koszty produkcji wzrosną

(Ks ), zysk z jednostki spadnie (Uj ), obniży się podaż produktu dostarczanego na rynek (AS ).

• Gdy koszty produkcji rosną, krzywa AS przesuwa się w lewo,

• Gdy koszty produkcji maleją, krzywa AS przesuwa się w prawo.

ANEX 2.

5. Równowaga w analizie AD i AS. (ANEX 3)

a) Równowaga krótkookresowa.

Rysunek (ANEX 3) ilustruje równowagę krótkookresową w gospodarce, gdy ilość produktu, na jaką zgłaszany jest - przy danym poziomie cen - popyt, równa się ilości dostarczanego przez przedsiębiorstwa produktu. Równowaga wyznaczona jest punktem przecięcia krzywych AD i AS (punkt E), gdy poziom równowagi produktu zagregowanego wynosi (Y_E), a poziom cen równowagi wynosi (P_E). Równowagę rozważamy dla sytuacji, gdy gospodarka wykazuje tendencję pozostawania w równowadze i działają mechanizmy makroekonomiczne utrzymania jej w równowadze.

Na przykład, jeżeli przyjmiemy poziom cen P2 (powyżej poziomu równowagi P_E) wówczas podaż produktu (punkt D i Yd) jest większa od wielkości popytu przy tej cenie (poziom popytu Ya). W sytuacji nadwyżkowej podaży ceny dóbr i usług spadną, zaś zagregowany poziom cen obniży się, i trwać będzie dotąd, aż osiągnie poziom cen równowagi (Pe). Podobnie - dostosowawczo - zachowa się gospodarka w sytuacji, gdy poziom cen ukształtuje się na poziomie (P1), tzn. poniżej zagregowanego poziomu cen równowagi Pe.

b) Równowaga w długim okresie.

W analizie AD/AS w długim okresie należy wstępnie przyjąć założenie, że działanie pewnych sił i prawidłowości w gospodarce powoduje, że punkt równowagi makroekonomicznej przesuwa się z upływem czasu. DLACZEGO? Ponieważ koszty produkcji zmieniają się w czasie, dlatego krzywa podaży zagregowanej (AS) przesuwa się.

Najważniejszym składnikiem kosztów produkcji są płace (ok. 70% kosztów produkcji). Dokładna analiza czynników i mechanizmów kształtowania równowagi długookresowej w gospodarce wymaga zatem omówienia problematyki rynku pracy (powrócimy do dalszej pełnej analizy równowagi długookresowej po omówieniu mechanizmów rynku pracy, rynku pieniądza i inflacji).

Wprowadźmy wstępnie kilka podstawowych pojęć i współzależności.

NATURALNA STOPA BEZROBOCIA, to stopa bezrobocia, do której gospodarka zmierza (wokół której oscyluje) w długim okresie, gdy popyt na pracę jest równy podaży pracy. Jeżeli bezrobocie kształtuje się na poziomie naturalnej stopy bezrobocia, na rynku pracy nie występuje tendencja (presja) na wzrost płac (a płace - pamiętajmy - są bardzo ważnym składnikiem kosztów). Krzywa podaży w gospodarce (AD) nie zmienia w tych warunkach swego położenia, czyli nie przesuwa się pod wpływem zmian ogólnego poziomu kosztów w gospodarce.

Poziom produktu zagregowanego (Y) WYTWARZANY, GDY W GOSPODARCE JEST NATURALNA STOPA BEZROBOCIA określamy jako NATURALNĄ STOPĘ PRODUKTU (Y_n). Wiemy, że krzywa podaży zagregowanej zmienia się (przesuwa), gdy bezrobocie i produkt odchylają się przejściowo od poziomu, który zdefiniowaliśmy powyżej jako „naturalny”, dlatego możemy przedstawić i przeanalizować dwie współzależności i kierunki zmian dostosowawczych:

A. W gospodarce - w momencie wyjściowym - równowaga początkowa ustala się powyżej poziomu produktu naturalnego, czyli Y₁ > Y_n

P AD

AS₃

AS₂

AS₁

3

P₃ 2

P₂ 1

P₁

O Y

Y_n Y₂ Y₁

Y - poziom produktu

Y_n - naturalny poziom produktu (naturalna stopa produktu)

P - poziom cen

AD - krzywa popytu globalnego

AS - krzywa podaży globalnej

Równowaga (stan początkowy) kształtuje się w punkcie (1) i początkowej krzywej AS w położeniu AS₁. Poziom produktu równowagi jest wyższy niż naturalny poziom produktu (Y_n) ,dla danej gospodarki, w danym momencie. Oznacza to np., że bezrobocie jest niższe od poziomu naturalnego i nierównowaga na rynku pracy rodzi presje na podwyżki płac, co szybko przekłada się na wzrost kosztów produkcji (ilustracja: przesunięcie krzywej AS w lewo, do położenia AS₂). Nowa równowaga (w punkcie 2) oznacza jednocześnie obniżkę poziomu produktu w równowadze (Y₂), przy wyższych cenach P₂. Jednak nowy poziom produktu (Y₂) jest ciągle wyższy od naturalnego (Y_n), dlatego utrzymująca się presja

płacowo-kosztowa płynąca z niezrównoważonego nadal rynku pracy spowoduje wzrost kosztów płacy, kosztów i przesunięcie ostateczne krzywej AS do położenia AS₃. Punkt równowagi (3) znajduje się na linii Y_n i odpowiada równowadze długookresowej. Oznacza to jednocześnie, że produkt (Y) ukształtował się na poziomie stopy naturalnej, czego skutkiem jest zaniknięcie presji płacowo-kosztowej, a krzywa AS nie przejawia tendencji do przesuwania.

WNIOSEK: jeżeli poziom produktu jest wyższy od poziomu naturalnego, gospodarka pozostaje niestabilna, a linia pionowa przebiegające przez Y_n jest zbiorem punktów równowagi, dla których zanikają tendencje dostosowawcze. Linia ta wyznacza ilość produktu w gospodarce (podaż) dla każdego poziomu cen, i możemy określić ją jako długookresową krzywą podaży globalnej.

B. W momencie wyjściowym poziom produktu (Y₁) jest niższy od naturalnego (Y_n).

P

AS₁

AS₂

AS₃

P₁ 1

2

P₂ 3

P₃ AD

O Y₁ Y₂ Y_n Y

Oznaczenia - jak w przykładzie A.

Gdy gospodarka znajduje się na poziomie Y₁, oznacza to np. że poziom bezrobocia jest wyższy od naturalnego. Taka sytuacja na rynku pracy skutkuje obniżkami płac, niższymi kosztami itd. Kolejne dostosowania ilustruje przesunięcie krzywej AS do położenia AS₃, a zatem gospodarka (tzn. jej współrzędne wyznaczone kombinacjami punktów 1,2,3) przesuwa się wzdłuż krzywej AD, aż osiągnie długookresową równowagę, wyznaczoną współrzędnymi punktu 3. Ten punkt, a w danym momencie, w danej gospodarce tylko ten punkt, charakteryzuje makroekonomiczne parametry równowagi właściwej dla poziomu produktu naturalnego.

x x x

Przykłady A i B wskazują na fakt istnienia w gospodarce swoistego mechanizmu samonaprowadzającego. Pozostaje zawsze kwestią otwartą, jak szybko i sprawnie działa ten mechanizm w danym momencie, w danej gospodarce, oraz, czy, i w jakim zakresie instrumentami polityki makroekonomicznej należy ten samonaprowadzający mechanizm wspomagać.

ANEX 1.

CZYNNIKI PRZESUNIĘCIA KRZYWEJ POPYTU

ZAGREGOWANEGO (AD)

Czynnik	Zmiana wartości czynnika	Przesunięcie krzywej popytu zagregowanego
Podaż pieniądza (M)		P AD' AD O Y
Wydatki rządowe (G)		P AD' AD O Y
Podatki (T)		P AD' AD O Y
Eksport netto (NX)		P AD AD' O Y
Optymizm konsumentów ( C )		P AD AD' O Y
Optymizm przedsiębiorstw (I)		P AD AD' O Y

ANEX 2.

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PRZESUNIĘCIE

KRZYWEJ PODAŻY ZAGREGOWANEJ (AS)

Czynnik	Przesunięcie krzywej podaży zagregowanej
Y > Yn	P AS' AS O Y
Y < Yn	P AS AS' O Y
Wzrost oczekiwanego poziomu cen	P AS' AS O Y
Presja na podwyżki płac	P AS' AS O Y

Y_n - naturalny poziom produktu (poziom równowagi

długookresowej), przy naturalnej stopie bezrobocia.

Długookresowa krzywa podaży zagregowanej.

ANEX 3.

RÓWNOWAGA W KRÓTKIM OKRESIE

P

AD

AS

A D

P₂

P_E E

P₁ C B

O Y

Y_A Y_C Y_E Y_B Y_D

7

7

---