Ostra niewydolność nerek
Opracowała na podstawie literatury tematu lek. med. Anna Knapik-Pluta
Ostra niewydolność nerek
1. Co to jest ostra niewydolność nerek (ONN)?
2. Jakie są objawy ONN?
3. Jakie są przyczyny ONN?
4. Dieta w ONN
5. Leczenie ONN.
Ostra niewydolność nerek
Co to jest ONN?
Jest to zespół chorobowy, wywołany nagłym pogorszeniem się czynności nerek, prowadzący do niedostatecznego wydalania z ustroju produktów przemiany materii oraz do głębokich zaburzeń w gospodarce elektrolitowej i wodnej.
Ostra niewydolność nerek
Co to jest ONN?
Rozpoznanie: nagły wzrost stężenia kreatyniny
o co najmniej 0,5 mg% lub o 50% wyjściowej wartości
lub
spadek klirensu kreatyniny (=GFR) o 50%.
Ostra niewydolność nerek
Objawy ONN:
Objawy kliniczne każdej z postaci ONN zależą od przyczyny wywołującej i czasu trwania niewydolności wydalniczej nerek.
Ostra niewydolność nerek
Objawy ONN:
W ONN może wystąpić:
Oliguria = skąpomocz - poniżej 500 (400) ml moczu na dobę
Anuria = bezmocz - poniżej 100 ml moczu na dobę
Poliuria = wielomocz - powyżej 3 litrów moczu na dobę
Ostra niewydolność nerek
Podział ONN:
ONN przednerkowa,
ONN - postać nerkowa=miąższowa ONN
ONN ponerkowa (=pozanerkowa, zaporowa)
Ostra niewydolność nerek
Ostra przednerkowa niewydolność nerek powstaje, gdy nagle pogarsza się ukrwienie nerek na skutek spadku ciśnienia tętniczego i/lub spadku objętości krwi krążącej; np. we wstrząsie pokrwotocznym, kardiogennym (zawał serca), w przebiegu odwodnienia, w posocznicy, w wyniku jatrogennego uszkodzenia wewnątrznerkowych mechanizmów kompensacyjnych.
Ostra niewydolność nerek
Ostra przednerkowa niewydolność nerek powstaje często:
We wczesnych okresach pooperacyjnych,
W wyniku odwodnienia w przebiegu obfitych wymiotów i biegunek, gorączki ze zlewnymi potami, rozległych oparzeń
W wyniku niewłaściwej pielęgnacji przewlekle chorych, szczególnie osób starszych
Ostra niewydolność nerek
Ostra przednerkowa niewydolność nerek powstaje coraz częściej z przyczyn jatrogennych, np:
Z przedawkowania leków moczopędnych
Z powodu stosowania NLPZ w stanach uszkodzenia nerek
Z powodu stosowania leków z grupy ACE-I i sartanów w stanach przeciwwskazań
Ostra niewydolność nerek
Inne przyczyny ostrej przednerkowej niewydolności nerek:
Zator lub zakrzep tętnic nerkowych (urazy!)
Przemieszczenie płynu pozakomórkowego w tzw. trzecią przestrzeń, np. w zapaleniu trzustki, niedrożności jelit, oparzenia, wysiękowym zapaleniu otrzewnej, wodobrzuszu, w uogólnionych obrzękach
Ostra niewydolność nerek
Ostra nerkowa niewydolność nerek:
Zapalna
Niezapalna
Ostra niewydolność nerek
Ostra nerkowa zapalna niewydolność nerek - przyczyny:
ostre i gwałtownie postępujące zapalenia kłębuszkowe nerek,
ostre śródmiąższowe bakteryjne i niebakteryjne zapalenia nerek,
martwica brodawek nerkowych,
Ostra niewydolność nerek
Ostra nerkowa niezapalna niewydolność nerek - przyczyny:
Każda przedłużająca się przednerkowa niewydolność nerek może przejść w fazę nerkową,
Ostra niewydolność nerek
Ostra nerkowa niezapalna niewydolność nerek - przyczyny cd:
2. Toksyczne uszkodzenie nerek:
Przez czynniki zewnętrzne: leki, kontrast radiologiczny, rozpuszczalniki organiczne, trujące grzyby, środki ochrony roślin (np. pestycydy)
Ostra niewydolność nerek
Ostra nerkowa niezapalna niewydolność nerek - przyczyny cd:
2. Toksyczne uszkodzenie nerek - leki: aminoglikozydy, sulfonamidy, ciprofloksacyna, tetracykliny, wankomycyna
Cisplatyna stosowana w onkologii
Acyklovir i podobne leki przeciwwirusowe (szczawiany)
Ostra niewydolność nerek
Ostra nerkowa niezapalna niewydolność nerek - przyczyny cd:
2. Toksyczne uszkodzenie nerek:
Złoto, rtęć, ołów
Glikol etylenowy (płyn Borygo), czterochlorek węgla, benzyna bezołowiowa
Ostra niewydolność nerek
Ostra nerkowa niezapalna niewydolność nerek - przyczyny cd:
2. Toksyczne uszkodzenie nerek:
Przez czynniki wewnętrzne: hiperkalcemia, hipokalemia, hiperurikemia, mioglobinemia, hemoglobinemia, białko szpiczakowe (=monoklonalne)
Ostra niewydolność nerek
Ostra nerkowa niewydolność nerek - zmiany patologiczne w nerkach:
Uszkodzenie krążenia w miąższu nerek,
Uszkodzenie cewek nefronu przez brak tlenu lub toksyny,
Zaczopowanie światła cewek nerkowych przez złuszczone nabłonki, wałeczki (białko M) i złogi mineralne,
Ostra niewydolność nerek
Ostra nerkowa niewydolność nerek - zmiany patologiczne w nerkach - cd:
4. Obrzęk tkanki śródmiąższowej nerek,
5. Wykrzepianie wewnątrzkłębuszkowe,
6. Zwiększenie przepuszczalności cewek dla pramoczu (tzw. moczenie zwrotne)
Ostra niewydolność nerek
Przebieg ONN:
Okres wstępny- czas od zadziałania czynnika przyczynowego do wystąpienia skąpomoczu, kilka do kilkunastu godzin,
Okres skąpomoczu-od kilku dni do kilkunastu tygodni (średnio 10-14 dni),
Okres wielomoczu,
Okres zdrowienia.
Ostra niewydolność nerek
Obraz kliniczny ONN:
Objawy choroby podstawowej,
Zmiany w ilości oddawanego moczu (najczęściej skąpomocz),
Zaburzenia gospodarki elektrolitowo-wodnej: przewodnienie, hiperkalemia,
Kwasica metaboliczna - zaburzenia toru oddychania: oddech Kussmaula, Cheyne's-Stokesa, Biota,
Ostra niewydolność nerek
Obraz kliniczny ONN:
5. Mocznicowe zapalenie osierdzia, otrzewnej, opłucnej,
6. Zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie, wstrząs
7. Owrzodzenia śluzówki jamy ustnej, czkawka, krwawienie z przewodu pokarmowego: fusowate wymioty, smoliste stolce, spadek Ht
8. Psychozy reaktywne, zaburzenia świadomości, drżenia grubofaliste, śpiączka mocznicowa.
Ostra niewydolność nerek
Obraz kliniczny ONN:
9. Leukocytoza, obniżenie poziomu Hb, spadek liczby płytek krwi
10. W okresie wielomoczu wydalanie dużej ilości - kilka litrów moczu o niskim ciężarze właściwym (<=1,010)
Ostra niewydolność nerek
Obraz kliniczny ONN:
W okresie wielomoczu początkowo poziom mocznika i kreatyniny może jeszcze narastać,
W okresie wielomoczu łatwo dochodzi do hipokalemii, odwodnienia, czasem hiponatremii
Ostra niewydolność nerek
Leczenie ONN:
Przyczynowe,
Objawowe.
Dietetyczne
Ostra niewydolność nerek
Leczenie ONN objawowe:
Ochrona przed zakażeniem,
Usuwanie ognisk zakażenia - stosowanie antybiotyków pozbawionych działania nefrotoksycznego,
Ścisłe monitorowanie bilansu płynów - należy przyjmować ok. 500 - 600 ml płynów więcej, niż wyniosły straty,
Ostra niewydolność nerek
Leczenie ONN objawowe:
4. Wyrównywanie zaburzeń elektrolitowych i kwasowo-zasadowych- hiperkalemia, hipokalemia w okresie wielomoczu,
hiperfosfatemia, kwasica metaboliczna, hipokalcemia,
Leczenie niedokrwistości,
Dializoterapia.
Ostra niewydolność nerek
Wskazania ogólne do dializy w ONN:
Wskazania kliniczne: mocznicowa encefalopatia, mocznicowe zapalenie osierdzia, obrzęk płuc, drgawki, spadek diurezy poniżej 500 ml/dobę lub anuria trwająca ponad 12 godzin, przygotowanie do zabiegu operacyjnego
Ostra niewydolność nerek
Wskazania ogólne do dializy w ONN:
2. Wskazania biochemiczne:
Mocznik powyżej 180 mg% (30 mmol/l)
Kreatynina powyżej 11 mg% (1000 µmol/l)
Potas w surowicy powyżej 6,5 mmol/l
Kwasica metaboliczna pH poniżej 7,2
Ostra niewydolność nerek
Leczenie ONN dietetyczne:
Dowóz kalorii: 35 kcal/kgm.c./dobę,
Białko w diecie od 0,5 do 1 g /kg m.c./dobę,
W fazie oligurii należy ograniczyć podaż sodu, potasu i fosforu,
Żywienie parenteralne powinno zawierać odpowiednie ilości glukozy, azotu, sodu, potasu, magnezu, fosforu, chloru i lipidów, witamin oraz pierwiastków śladowych.
Ostra niewydolność nerek
Ostra ponerkowa (zaporowa) niewydolność nerek.
Definicja: Jest to zespół objawów, wywołanych przez nagłą trwałą lub przerywaną niedrożność dróg moczowych.
Ostra niewydolność nerek
Ostra ponerkowa niewydolność nerek.
Przyczyny: przeszkoda podpęcherzowa, kamica moczowodów, zamknięcie moczowodów innym materiałem, niż złogi, przerwanie ciągłości moczowodów (operacje, urazy), powikłania po radioterapii, zwłóknienie zaotrzewnowe, guzy w drogach moczowych i poza nimi
Ostra niewydolność nerek
Ostra ponerkowa niewydolność nerek.
Objawy:
Bezmocz stały lub okresowy, bóle okolicy lędźwiowej, kolka nerkowa, bóle brzucha.
2. Wodonercze w badaniach obrazowych.
Ostra niewydolność nerek
Ostra ponerkowa niewydolność nerek.
Leczenie przyczynowe:
Usunięcie przeszkody w odpływie moczu,
Ominięcie przeszkody w odpływie moczu - nefrostomia.
Leczenie objawowe jak w każdej innej ONN.
Czas na oddech
Przewlekła niewydolność nerek
Określenie:
PNN jest to zespół chorobowy charakteryzujący się nieodwracalnym i w większości przypadków postępującym uszkodzeniem nerek, w następstwie czego dochodzi do zmian ilościowych i jakościowych płynów ustrojowych oraz upośledzenia czynności innych narządów.
Przewlekła niewydolność nerek
Czynniki ryzyka wystąpienia PNN:
Przewlekłe kłębuszkowe zapalenia nerek.
Przewlekłe odmiedniczkowe zapalenia nerek.
Cukrzyca typu I i II.
Nadciśnienie tętnicze.
Choroby autoimmunologiczne np. toczeń trzewny.
Przewlekła niewydolność nerek
Czynniki ryzyka wystąpienia PNN - cd:
6. Zakażenia układowe,
7. Kamica moczowa,
8. Przeszkoda w dolnych drogach moczowych,
9. Nowotwór,
10. Przewlekłe choroby nerek w wywiadzie rodzinnym,
Przewlekła niewydolność nerek
Czynniki ryzyka wystąpienia PNN - cd:
11. Przebyta ostra niewydolność nerek, nawet zakończona wyzdrowieniem,
12. Zmniejszenie masy nerek,
13. Narażenie na leki potencjalnie nefrotoksyczne,
14. Mała masa urodzeniowa,
15. Czynniki społeczno-demograficzne .
Przewlekła niewydolność nerek
Rozpoznanie:
Utrzymujący się co najmniej przez 3 miesiące spadek filtracji kłębuszkowej (GFR) poniżej wartości przyjętych za prawidłowe.
Przewlekła niewydolność nerek
Objawy PNN - mocznicy przewlekłej:
Objawy ogólne: osłabienie, uczucie zmęczenia, cechy niedożywienia, wyniszczenie, niska temperatura ciała, albo uczucie zimna, wielomocz albo skąpomocz, obrzęki albo odwodnienie.
Przewlekła niewydolność nerek
Objawy PNN:
2. Objawy skórne: suchość, bladość, sciemnienie = hyperpigmentacja skóry, świąd, „przeczosy”, zadrapania, sińce, „szron mocznicowy”.
3. Objawy ze strony przewodu pokarmowego: niesmak w ustach, jadłowstręt, nudności, wymioty, „zapach mocznicowy” z ust, bóle brzucha, krwawienia z przewodu pokarmowego, niedrożność jelit, zapalenie trzustki.
Przewlekła niewydolność nerek
Objawy PNN:
4. Objawy psychiczne: depresja, niepokój, psychozy, demencja dializacyjna.
5. Objawy neurologiczne: bóle głowy, zaburzenia snu, drżenia mięśniowe, neuropatia obwodowa - zespół niespokojnych nóg, bolesne kurcze mięśniowe, porażenia, osłabienie lub zniesienie odruchów ścięgnistych, upośledzenie słuchu, zaburzenia koncentracji.
Przewlekła niewydolność nerek
Objawy PNN:
6. Objawy oczne: osłabienie ostrości widzenia, wytrzeszcz gałek ocznych, „zespół czerwonych oczu”, oczopląs.
7. Objawy krążeniowe: nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca lewokomorowa, zastoinowa, kardiomiopatie, zapalenie osierdzia, zaburzenia rytmu serca.
Przewlekła niewydolność nerek
Objawy PNN:
8. Objawy oddechowe: „płuco mocznicowe”, zapalenie opłucnej- tzw. mocznicowe, oddech kwasiczy Kussmaula.
9. Objawy hematologiczne: niedokrwistość, limfocytopenia, skaza krwotoczna, w tym małopłytkowa.
Przewlekła niewydolność nerek
Objawy PNN:
10. Objawy ze strony układu ruchu: bóle kostne i stawowe, objawy dny moczanowej, osłabienie i zaniki mięśni.
11. Objawy ze strony narządów płciowych: obniżony popęd płciowy, impotencja, zaburzenia cykli miesiączkowych, wtórny brak miesiączki, niepłodność.
Przewlekła niewydolność nerek
Objawy mocznicy przewlekłej są wynikiem działania toksyn mocznicowych na organizm chorego.
Toksyny mocznicowe to produkty przemiany materii, niewydalone przez chore nerki, metabolity tych produktów, a także substancje biorące udział w utrzymaniu homeostazy w warunkach fizjologii i stające się trucizną w warunkach PNN, np. hormon PTH.
Przewlekła niewydolność nerek
Zaburzenia metaboliczne w PNN:
Wysoki poziom mocznika, kreatyniny, kwasu moczowego, hipoalbuminemia.
2. Przewodnienie, odwodnienie, wielomocz, izostenuria.
3. Retencja sodu, zwiększone wydalanie sodu z moczem, hiponatremia, obrzęki.
4. Hiperkalemia.
Przewlekła niewydolność nerek
Zaburzenia metaboliczne w PNN:
5. Kwasica metaboliczna.
6. Nietolerancja glukozy - wzrost oporności na insulinę.
7. Nadczynność wtórna przytarczyc: hipokalcemia, hiperfosfatemia, zaburzenia przemiany witaminy D, wysoki poziom PTH
Przewlekła niewydolność nerek
Leczenie PNN:
Leczenie choroby podstawowej.
Leczenie objawowe: zaburzeń wodno-elektrolitowych, kwasicy, nadczynności przytarczyc, niedokrwistości, eliminacja ognisk zakażenia, leczenie powikłań infekcyjnych, zapobieganie progresji PNN.
Przewlekła niewydolność nerek
Leczenie PNN - leczenie dietetyczne:
Białko w diecie od 1 do 0,7 (0,8) g/kg m.c./d
Podaż kalorii 35 kcal/kgm.c./d
Ograniczenie soli kuchennej, pokarmów bogatych w fosforany (ryby, mleko i jego przetwory, kakao, rośliny strączkowe, napoje typu Pepsi-cola)
Ograniczenie potasu w wybranych przypadkach
Przewlekła niewydolność nerek
Leczenie PNN:
3. Leczenie nerkozastępcze:
Hemodializy
Dializy otrzewnowe
Nadciśnienie tętnicze w chorobach nerek
Opracowała na podstawie literatury tematu lek. med. Anna Knapik-Pluta
Nadciśnienie tętnicze w chorobach nerek
SKUTEK I PRZYCZYNA
Nadciśnienie tętnicze w chorobach nerek
Nadciśnienie tętnicze (NT) jest skutkiem chorób nerek (=nadciśnienie nerkopochodne).
Nadciśnienie tętnicze towarzyszy chorobie nerek od początku zachorowania lub występuje w fazie późniejszej, jako wyraz progresji choroby.
Nadciśnienie tętnicze towarzyszy chorobom nerek zarówno w stanach prawidłowego, jak i obniżonego przesączania kłębuszkowego.
Nadciśnienie tętnicze w chorobach nerek
Przyczyną nadciśnienia w chorobie nerek jest:
Retencja sodu i wody w ustroju chorego
Uszkodzenie naczyń krwionośnych nerki w przebiegu choroby (np. zapalenie naczyń w chorobach układowych)
Nadciśnienie tętnicze w chorobach nerek
Przyczyną nadciśnienia w chorobie nerek jest-cd:
Spadek przepływu krwi w tętnicach zewnątrznerkowych (zwężenia tt nerkowych, tętniak aorty brzusznej = nadciśnienie naczyniowo-nerkowe)
Spadek przepływu krwi przez tętnice wewnątrznerkowe (torbielowatość nerek, guz)
Nadciśnienie tętnicze w chorobach nerek
Nadciśnienie tętnicze nerkopochodne należy do wtórnych postaci nadciśnienia tętniczego.
Wtórne nadciśnienie tętnicze stwierdza się u około 5-10 % chorych, leczonych z powodu NT.
Nadciśnienie tętnicze nerkopochodne stanowi większość (ponad 80%) w grupie wtórnego nadciśnienia tętniczego.
Wtórne NT podejrzewamy, gdy kontrola ciśnienia tętniczego wymaga użycia więcej niż trzech leków hypotensyjnych.
Nadciśnienie tętnicze w chorobach nerek
Nadciśnienie tętnicze tzw pierwotne (90-95 % chorych leczonych z powodu NT) może być przyczyną choroby nerek.
Nadciśnienie tętnicze w chorobach nerek
Nadciśnienie tętnicze pierwotne (=choroba nadciśnieniowa) może być przyczyną nefropatii nadciśnieniowej (=niedokrwiennej).
Nadciśnienie tętnicze w chorobach nerek
Nefropatię nadciśnieniową charakteryzują:
długoletni wywiad w kierunku nadciśnienia tętniczego (co najmniej 10 lat),
retinopatia nadciśnieniowa > I stopnia,
białkomocz do 1,5 g/dobę, który wystąpił dopiero w trakcie leczenia NT,
znaczny przerost mięśnia lewej komory,
zmniejszony wymiar nerek w badaniu usg.
Nadciśnienie tętnicze w chorobach nerek
Nefropatię nadciśnieniową można rozpoznać, jeżeli wykluczy się inną etiologię choroby nerek.
Nefropatia cukrzycowa
Definicja:
Jest to uszkodzenie nerek w przebiegu cukrzycy, charakteryzujące się uszkodzeniem kłębuszków nerkowych, a w konsekwencji zwiększonym wydalaniem białka z moczem oraz postępującym pogarszaniem się funkcji nerek, prowadzącym do ich niewydolności.
Nefropatia cukrzycowa
Nefropatia cukrzycowa należy do cukrzycowej choroby nerek, która określa wszystkie możliwe zmiany czynnościowe i morfologiczne w nerkach, występujące u chorych na cukrzycę.
Nefropatia cukrzycowa
Nefropatia cukrzycowa rozwija się u około 30-40% chorych na cukrzycę typu pierwszego, jej wystąpienie wiąże się z predyspozycją genetyczną.
Nefropatia cukrzycowa rozwija się również u pacjentów z cukrzycą typu drugiego, odsetek chorych zwiększa się równolegle z czasem trwania choroby, wystąpienie nefropatii cukrzycowej u tych chorych również wiąże się z predyspozycją genetyczną.
Nefropatia cukrzycowa
W rozwoju nefropatii cukrzycowej wyróżniamy stadia od 1 do 5.
W pierwszym - hyperfiltracji - GFR jest zwiększony, może występować mikroalbuminuria.
Ta faza jest potencjalnie odwracalna, po zastosowaniu leczenia można uzyskać ustąpienie mikroalbuminurii i poprawę filtracji kłębuszkowej.
Dziękuję Państwu
Nefropatia cukrzycowa
Piąte stadium nefropatii cukrzycowej charakteryzuje się wystąpieniem niewydolności nerek.
Nefropatia cukrzycowa
Rozpoznanie nefropatii cukrzycowej opieramy na stwierdzeniu:
Albuminurii >300 mg/dobę (lub 200 mcg/min)
Retinopatii cukrzycowej
Braku objawów innych schorzeń układu moczowego.
13