Marzena Skorupka
Terroryzm, w dzisiejszym świecie, to pojęcie bardzo aktualne. Jednak znaczenie tego słowa wzbudza bardzo wiele kontrowersji. Kłopoty z określeniem jego definicji mogą wynikać z silnych powiązań tej tematyki z polityką oraz jego ciągłą ewolucją.
Obecnie istnieje ok. 100 takich definicji tego zjawiska. W tym kilkadziesiąt powstało w wyniku prac ONZ.
Przedstawię Wam teraz ogólną definicję i charakterystykę terroryzmu na podstawie Encyklopedii Multimedialnej PWN, a następnie przejdę do bardziej konkretnych, formułowanych już przez rządy, które aktywnie uczestniczą w walce z terroryzmem.
Tak więc terroryzm to różnie umotywowane ideologicznie, planowane i zorganizowane działania pojedynczych osób lub grup skutkujące naruszeniem istniejącego porządku prawnego, podjęte w celu wymuszenia od władz państwowych i społeczeństwa określonych zachowań i świadczeń, często naruszające dobra osób postronnych; działania te są realizowane z całą bezwzględnością, za pomocą różnych środków (naciski psychiczne, przemoc fizyczna, użycie broni i ładunków wybuchowych), w warunkach specjalnie nadanego im rozgłosu i celowo wytworzonego w społeczeństwie lęku.
Wyodrębnia się kilka nurtów terroryzmu: separatystyczno-narodowościowy (IRA w Ulsterze, ETA w Kraju Basków); anarchistyczno-lewacki („Czerwone Brygady” we Włoszech, Frakcja Czerwonej Armiiw Niemczech); skrajnie lewicowy ekstremizm (Tupamaros w Urugwaju, Rewol. Armia Ludu w Argentynie, Jap. Armia Czerwona); neofaszystowski (Wł. Partii Społ. i Nowego Ładu we Włoszech); narodowowyzwoleńczy (palestyństkie ugrupowania polityczno-militarne), Front Wyzwolenia Erytrei, marksist. Kurdyjska Partia Robotn. w Turcji; poza tymi grupami funkcjonują terroryści irańscy ,fundamentaliści muzułm., np. ze Stowarzyszenia Braci Muzułmanów (gł. w Egipcie i Algierii) oraz grupy działające w Ameryce Łac. ( Sendero Luminosa w Peru i kilka innych w Kolumbii, Nikaragui i Wenezueli), też chrześc. fundamentaliści, (np. ugrupowanie Przetrwanie świata w USA), sekta rel. Najwyższa Prawda w Japonii.
Terroryzm uzewnętrznia się w czynach bezprawnych, a większość z nich wiąże się z braniem zakładników. Ma to na celu nasilenie dramatyzmu zdarzenia, zdobycie rozgłosu dla głoszonej idei oraz umocnienie pozycji terrorystów przy pertraktacjach.
Znamienny jest fakt, że w historii akty terroryzmu kierowane były najczęściej przeciwko głowom państw. Dziś terroryzm nabrał nowego charakteru. Od poł. lat 60. liczba aktów terrorystycznych popełnianych przez rządy (tzw. terroryzm państwowy) i przez pojedyncze osoby lub grupy zaczęła gwałtownie wzrastać. Działania terrorystów były skierowane nie tylko przeciwko przywódcom państw, ale także zaczęły godzić w inne grupy społeczne. Zjawisko to umiędzynarodowiło się, istnieją ścisłe powiązania między różnymi grupami działającymi w różnych państwach. Terroryzm stał się jedną z ważnych metod walki politycznej wielu ugrupowań próbujących rozwiązywać różne problemy społeczno-polityczne narodowościowe i religijne.
Jak wcześniej zaznaczyłam pojęcie terroryzmu jest ściśle związane z polityką. Możemy zauważyć, że walka z terroryzmem to ważny dział polityki zagranicznej państw i organizacji międzynarodowych. Każde z nich jednak definiuje to zjawisko inaczej, bo ma przecież do czynienia z innym rodzajem terroryzmu i inna definicja bardziej pasuje do realnych zagrożeń i realnych wrogów owych państw czy też, jak jest to w przypadku organizacji, definicje te są raczej ogólne, uwzględniające terroryzm pod bardzo różnymi postaciami.
Przedstawię trzy definicje państw i organizacji, które odgrywają szczególną rolę w walce z terroryzmem.
Według amerykańskiego Departamentu Stanu Terroryzm jest to wymierzony w cele niewalczące, przygotowany i przeprowadzony z premedytacją, przez grupy ludzi lub ukrytych agentów, akt przemocy o motywacji politycznej. Zazwyczaj wymierzony, aby przyciągnąć widownię - uzyskać szeroki oddźwięk w mediach.
Potwierdzeniem moich słów, iż definicja terroryzmu formułowana przez państwa jest zależna od tego co im zagraża i z czym tak naprawdę chcą walczyć jest przykład Rosyjski.
Rosyjska Federalna Służba Federalna sporządziła listę organizacji terrorystycznych, których działalność na terytorium Federacji Rosyjskiej jest zabroniona. Klasyfikując organizacje służba brała pod uwagę trzy kryteria, które zarazem określają czym dla Rosji jest terroryzm i jak się przejawia. Są to więc organizacje, które po pierwsze, prowadzą działalności, zmierzające do zmiany ustroju konstytucyjnego Federacji Rosyjskiej przemocą, z użyciem siły zbrojnej, w tym z wykorzystaniem metod terrorystycznych. Po drugie, mające związki z nielegalnymi formacjami zbrojnymi i innymi strukturami ekstremistycznymi, działającymi w regionie Północnego Kaukazu i po trzecie przynależą do organizacji, uznanych przez wspólnotę międzynarodową za terrorystyczne, lub utrzymują z nimi kontakt.
Również Organizacja Narodów Zjednoczonych wypowiedziała się na temat terroryzmu. Nie określiła jednak jego jednoznacznej definicji. Stwierdziła jedynie, że stanowczo potępia wszelkie akty, metody i praktyki terrorystyczne jako nieusprawiedliwione, niezależnie od tego kiedy i przeciwko komu zostały popełnione, zwłaszcza te, które zagrażają międzynarodowemu pokojowi i bezpieczeństwu.
Organizacja Narodów Zjednoczonych terroryzm traktuje bardzo ogólnie, dlatego też walka z nim nie jest skonkretyzowana. Przyjęta w 2001 roku rezolucja zobowiązuje państwa do pociągania do odpowiedzialności karnej osoby lub organizacje finansujące terroryzm, zamrożenia rachunków bankowych osób co do których istnieją uzasadnione podejrzenia, iż są zaangażowane w działalność terrorystyczną, powstrzymania się od udzielenia pomocy podmiotom lub osobom zaangażowanym w działalność terrorystyczną, dzielenia się informacjami dotyczącymi działalności terrorystycznej z innymi państwami. Sygnatariuszami jest 191 państw.
Powstał także Komitet Antyterrorystyczny. W skład Komitetu weszło 15 przedstawicieli członków Rady Bezpieczeństwa NZ. Głównym zadaniem Komitetu jest doradzanie krajom członkowskim w jaki sposób dostosować obowiązujące w tych państwach prawo, tak aby jak najskuteczniej wypełniać postanowienia rezolucji RB 1373.
Z terroryzmem walczy również Unia Europejska. Oczywiście implementacja postanowień dotyczących walki z tym zjawiskiem dokonała się po atakach z 11 września oraz po atakach na Madryt z 11 marca 2004 roku. W latach 2001 - 2004 stworzono europejskie ramy prawne zwalczania międzynarodowej przestępczości, z terroryzmem włącznie. Dziś zaliczamy do nich następujące inicjatywy: Europejski Nakaz Aresztowania, europejska lista organizacji terrorystycznych, europejska definicja terroryzmu, wspólne zespoły śledcze, Eurojust, Europol, powołanie Europejskiej Agencji ds. Współpracy Operacyjnej na Granicach Zewnętrznych - Frontex, włączenie służb specjalnych do dotychczasowej współpracy sił policyjnych, walka z praniem brudnych pieniędzy, nakaz zajmowania dowodów i zysków z przestępczości. Po „europejskim 11 września” wszystkie państwa zapowiedziały rychłą i pełnąimplementacjęwymienionychśrodkówprawnych.
Współczesna unijna polityka walki z terroryzmem koncentruje się na trzech sprawach: usprawnieniu rozwiązań instytucjonalnych, eliminacji źródeł nielegalnego finansowania działań terrorystycznych oraz promowaniu rozwiązań globalnych w duchu efektywnego multilateralizmu. Przy podejmowaniu nowych instrumentów do walki z terroryzmem, UE kieruje się tzw. europejskim podejściem, kładącym nacisk na analizę przyczyn źródłowych terroryzmu. Stara się likwidować je z użyciem wielopoziomowych narzędzi, jak również podkreślać wagę przestrzegania praw człowieka i podstawowych wolności, paralelnie do nasilania kampanii antyterrorystycznej.
Jak na pewno zauważyliście te dwie organizacje aktywnie uczestniczą w walce z szeroko pojętym terroryzmem. Szeroko pojętym bo tu widziany jest jako wszelki akt terroru zagrażający pokojowi międzynarodowemu.
Inaczej sprawa przedstawia się w przypadku państw, które na dodatek uchodzą za mocarstwa ówczesnego świata.
Jak już wcześniej zaznaczyłam dla Rosji terroryzm to pojęcie ściśle związane z północnym Kaukazem. Uciskane republiki: Gruzja, Czeczenia czy wcześniej Afganistan walczą jak mogą również atakami terrorystycznymi. Obecnie szczególnie Czeczenią. W czasie rozpadu ZSRR grupa przywódców czeczeńskich ogłosiła niepodległość republiki, która trwała od 1991 do 1994, pomimo braku oficjalnego uznania przez inne państwa. W 1992 Czeczenia (wraz z Tatarstanem) odmówiła podpisania układu stowarzyszeniowego z Federacją Rosyjską. Rosja nie uznała tej odmowy i w 1994 rozpoczęła wojnę mającą na celu opanowanie Czeczenii - konflikt w 1996 r. zakończył się zwycięstwem zwolenników niepodległości. Drugą próbę podporządkowania republiki Rosja podjęła w 1999 r., i po zajęciu całego terytorium przez wojska federalne ogłosiła w 2002 r. oficjalne zakończenie wojny. Według innych opinii, w tym separatystów, wojna trwa nadal. Obie wojny doprowadziły do wielkich zniszczeń i doszczętnie zrujnowały ten kraj. W 2007 r trwa odbudowa republiki ze zniszczeń wojennych - na razie całkowicie odbudowano Gudermes i Argun, trwa odbudowa Groznego. Oficjalne uzasadnienie władz Federacji Rosyjskiej wojny z Czeczenią mówi o obronie integralności terytorialnej Rosji i walce z separatystycznymi, fundamentalistycznymi grupami muzułmańskimi.
Wojna z terroryzmem w wykonaniu Stanów Zjednoczonych zmaterializowała się po atakach z 11 września 2001. Termin ten został wprowadzony do polityki zagranicznej tego państwa po wspomnianych atakach przez Georg'a Busha. Używany jest na określenie prowadzonych przez USA oraz inne państwa (przede wszystkim Wielką Brytanię) działań mających na celu unieszkodliwienie międzynarodowych grup terrorystycznych (głównie grup radykalnie islamistycznych, z których najważniejszą jest Al-Kaida) oraz uniemożliwienie tzw. "państwom zbójeckim" wspierania ich.
Jako, że USA to obecnie światowe mocarstwo, stanowisko tego państwa jest bardzo istotne. Jako, że za rok mija kadencja prezydenta Georga Busha warto by się przyjrzeć stanowisku wobec terroryzmu kandydatów na ten urząd. Są to Barack Obama, John McCain oraz Hilary Clinton.
Obama jako jedyny z głównych kandydatów był przeciwny wojnie w Iraku od samego początku.. Pozostanie amerykańskich wojsk w Iraku uzależnia od przeprowadzenia przez iracki rząd daleko idących reform. Niemniej według Obamy w Iraku pozostały "tylko złe wyjścia". Najmniejsze zło to szybka ewakuacja amerykańskich wojsk. Obiecuje także walkę z terroryzmem i odbudowa pozycji USA w świecie. Twierdzi, że Stany powinny być bardziej elastyczne i "przyjacielskie" wobec świata. Deklaruje, że osobiście będzie rozmawiał nawet z największymi wrogami USA, np. Iranem, co odrzucają i Clinton, i Republikanie.
Obama zakłada także walkę z bronią nuklearną. Wynegocjowanie porozumienia światowego o zakazie produkcji paliwa atomowego do celów wojskowych, nowe układy zmniejszające liczbę głowic nuklearnych przez państwa, które już je mają.
Hilary Clinton opowiada się za twardym kursem wobec Iranu, Korei Płn., bezwzględnym traktowaniem terrorystów Al-Kaidy (nie może być inaczej, skoro reprezentuje stan Nowy Jork zaatakowany 11 września). Popiera też budowę tzw. tarczy antyrakietowej. Deklaruje wycofanie wojsk z Iraku. Clinton w 2002 r. głosowała za daniem George'owi Bushowi prawa do ataku na Saddama Husajna. Teraz mówi, że zacznie wycofywać wojska w ciągu 60 dni. Nie mówi jednak, kiedy skończy, choć deklaruje, że w ciągu roku wycofa większość.
John McCain deklaruje zwycięstwo w wojnie z ekstremistami islamskimi. Uważa, że w Iraku USA powinny walczyć aż do zwycięstwa. Nie ma nic przeciwko temu, aby bazy USA w Iraku zostały "nawet sto lat", tak jak w Niemczech, Japonii czy Korei. Twierdzi, że wszelkie plany wycofania wojsk USA to przyznanie się do klęski, czystki etniczne na niebywałą skalę i utrata wszelkiej wiarygodności Ameryki w świecie. Chce rozbudować i wzmocnić armię, ale też "wspierać umiarkowane państwa islamskie" i zamknąć Guantanamo
W swym przemówieniu nawiązał też do wojny z terroryzmem prowadzonej obecnie przez Amerykę mówiąc m.in.: "Nigdy się nie poddamy. Ameryka będzie twórcą historii, a nie jej ofiarą".
Jak na początku zaznaczyłam terroryzm to trudne do zdefiniowania zjawisko. Taki stan rzeczy może powodować pewne nadużycia. Jest wiele wątpliwości czy faktycznie rządy wielu państw mają prawo do wielu niehumanitarnych działań zasłaniając się tylko walką z terroryzmem.
Bibliografia:
Encyklopedia Multimedialna PWN
Artur Domosławski “Ameryka Zbuntowana. Siedemnaście dialogów o ciemnych stronach imperium wolności”