Gęstość (masa właściwa) - masa jednostki objętości, dla substancji jednorodnych określana jako stosunek masy (m) do objętości (V):

Dla substancji niejednorodnych zależy od punktu substancji i określana wówczas jako granica stosunku masy do objętości, gdy objętość obejmuje coraz mniejsze objętości obejmujące punkt:

gdzie m oznacza masę ciała (jako funkcję objętości), zaś V jego objętość.

Jednostki gęstości: kilogram na metr sześcienny - kg/m³ (w SI), kg/l, g/cm³ (CGS).

Gęstość jest cechą charakterystyczną substancji, a określona w warunkach standardowych stanowi jedną z najważniejszych cech substancji służy do obliczania masy i ciężaru określonej objętości substancji.

m = ρV

Gęstość ciał stałych wyzacza się przez ich ważenie, przy wyznaczaniu gęstosci cieczy stosuje się areometry. Aerometry stosowane w cieczy o znanej gęstości mogą służyć go wyznaczania gęstości ciał stałych. Przy wyznaczaniu gęstości gazów stosuje się metody ważenia naczyń z gazem o różnym ciśnieniu gazu.Gęstość większości substancji zmniejsza się wraz ze wzrostem temperatury (jednym z wyjatków jest woda w temperaturze poniżej 4°C) zjawisko to wynika z rozszerzalności cieplnej ciał. Podczas przemian fazowych gęstość zmienia się skokowo, podczas krzepnięcia zazwyczaj wzrasta (najbardziej znanymi wyjątkami są woda, żeliwo, ołów).

W fizyce:

• masa - pojęcie fizyczne określające bezwładność i oddziaływanie grawitacyjne ciał

• masa atomowa - pojęcie fizyczne i chemiczne, cecha atomu danego pierwiastka

• masa cząsteczkowa - pojęcie chemiczne, cecha cząsteczki danego związku chemicznego

• masa krytyczna - pojęcie fizyczne (atomistyka)

Ciężar właściwy γ, stosunek ciężaru ciała do jego objętości. Współcześnie pojęcia tego się nie stosuje i zamiast tego stosuje się pojęcie gęstości, które spełnia analogiczną funkcję. Jednostka ciężaru właściwego to N/m³. Ciężar właściwy, podobnie jak gęstość zależy od temperatury i ciśnienia.

Ciśnienie to wielkość skalarna określona jako wartość siły działającej prostopadle do powierzchni podzielona przez powierzchnię na jaką ona działa, co przedstawia zależność:

gdzie: p - ciśnienie (Pa), F - siła (N), A - powierzchnia (m²).

W przypadku gazów w stanie ustalonym w spoczynku, ciśnienie jakie gaz wywiera na ścianki naczynia jest funkcją objętości, masy i temperatury i dlatego w termodynamice traktowane jest jako funkcja stanu

Uogólnieniem pojęcia ciśnienia jest naprężenie.

Do pomiaru służy manometr i barometr.

---