Główne zadania fermowego lekarza weterynarii jako lekarza-profilaktyka
A. Regularne monitorowanie zdrowia i prowadzenie diagnostyki zagrożeń
Kontrolowanie mechanizmów naturalnej obrony
Prowadzenie i retrospektywne wykorzystywanie dokumentacji
Wdrażanie stosownych programów ochrony przed zagrożeniami i ocena ich skuteczności
Zadania lekarza wet.-profilaktyka podczas planowanych (okresowych) wizyt na fermie
Badanie krów w kierunku jednej czy większej liczby chorób podlegających zwalczaniu
Ocena wyników powyższych badań oraz danych zebranych przez hododwcę w ostatnim miesiącu w celu określenia sytuacji stada pod względem płodności, występowania mastitis, i innych chorób
Przedyskutowanie z hodowcą, dlaczego w zakresie każdego ze wskaźników zdrowia efekty są dobre, akceptowalne lub nie do zaakceptowania w świetle posiadanych wiadomości
Przedyskutowanie indywidualnych danych i przedstawienie rekomendacji nt. zmienności w zastosowaniu dostępnych indykatorów lub wprowadzenie nowych, lepszych.
Podstawowe wymagania niezbędne dla podjęcia pracy ze stadem (niezbędne minimum)
1.Zagrody, zastawki, miejsca udojowe pozwalająoe na łatwe i szybkie przeprowadzenie badania rektalnego, badania zdrowotności wymienia, i pobierania próbek
2.Dokładna i wyróżniająca identyfikacja każdego zwierzęcia — - wymraźanie. duże kolczyki na obu uszach, lub identyfikacja elektroniczna
3.Dokładny, ale prosty dziennik prowadzony przez farmera, który musi wnosić raporty z każdego miesiąca, informacje nt. zmian w managemencie, które mogą wpływać ne występowania niektórych chorób lub na wydajność.
4.Wyposażenie ułatwiające gromadzenia i przetwarzania danych szybko i bezbłędnie (np. centralna biuro, lub komputer z odpowiednim programem).
Monitorowanie, a cele właściciela
określenie celów jest krytyczną częścią ogólnego procesu monitorowania
cele maja dostarczyć motywacji i ukierunkować fermę
są różne na różnych fermach i ewoluują w czasie powinny być mierzalne i mieć ramy czasowe (np. wzrost liczby odchowywanych prosiąt do 9,5/miot do przyszłego stycznia)
wybór właściwych celów może być procesem kompleksowym i musi być dokonany we współpracy z klientem - który ma prawo stawiania własnych celów, nie zawsze zgodnych z typowymi w danej branży.
Najważniejsze zasady monitorowania zdrowia stada
1.Zebrać i oszacować logiczny zestaw parametrów zbiorczych
zbierać i porządkować dane w sposób uzgodniony i zrozumiały dla klienta
dopasować oceniane parametry do danej fermy
okres podlegający ocenie zależy od typu jednostki produkcyjnej i jej wielkości
(dla ferm bydła mlecznego typowym okresem jest 1 miesiąc, dla dobrych ferm może wystarczyć raz na kwartał lub pół roku, dła dużych porodówek nawet co tydzień, im bardziej skomplikowany system produkcji, tym krótsze odstępy)
2. Monitorowanie powinno być na tyle, na ile to możliwe efektywne, proste, szybkie i dostosowane do potrzeb fermy
im mniej dodatkowych danych, tym lepiej
jeśli to możliwe , wykorzystywać dane zebrane dla innych celów
3. Zachowuj tylko te dane, które są przydatne, ale wykorzystuj dane, które zebrałeś
Monitoring służy do wpływania na plany, decyzje i przedsięwzięcia fermy.
Zbieranie danych, które nie są wykorzystywane psuje współpracę z farmerem, a kosztuje czas, wysiłek i pieniądze
4. Dobre systemy monitorowania segregują/organizują dane w celu uzyskania informacji
z monitorowania muszą wynikać jednoznaczne konkluzje
5. Informacja musi być dostępna w czasie, w którym jest wykorzystywana
ważne jest, aby czas przetwarzania danych był jak najkrótszy
system przetwarzania danych ma za zadanie zebrać, przechowywać i analizować dane i prezentować informację hodowcy w sposób prosty i zrozumiały (komputeryzacja)
6. Monitorowanie powinno poszukiwać wyjaśnienia interakcji między czynnikami oddziałującymi na efekty fermy,
Powinno zawierać ocenę ekonomiczną powstałych odchyleń od realizacji celu stada.
Np. zmiany w produkcji mleka mogą być obiciem problemów z mastitis, programem żywienia, sezonem, czy efektywnością rozrodu
7. Monitorowanie dotyczy populacji, a nie osobników Do interpretacji łatwiejsze są np. odsetki (śmiertelność na 100 jagniąt, liczba przypadków mastitis/miesiąc, średnia liczba prosiąt w miociie).
8. Uzyskane informacje należy przedstawić hodowcy w jasny, zrozumiały i najlepiej graficzny sposób.
Jeśli mamy tabelki, to dane najważniejsze należy podkreślić. Najlepiej prezentować dane osobiście.
Propozycja comiesięcznego sprawozdanie z systemu monitorowania chorób dla fermy bydła mlecznego .Dokumentacja obejmuje 23 parametry zdrowia i produkcyjności fermy.
1.Trudny poród
2.Zatrzymanie błon płodowych
3.Porażenie porodowe
4.Ketoza
5.Mastitis
6.Uszkodzenie strzyków
7.Inne uszkodzenia wymienia
8.Choroby racic
9.Obrzęk nadgarstka/pęciny
10.Kulawizna
11.Inne uszkodzenia pourazowe
12.Utrata apetytu
13.Inne choroby (jakie)
14.Choroby jałówek - jeśli to możliwe, to podać przyczyny (ilość przypadków)
15.Choroby cieląt (jeśli to możliwe, to podać przyczyny (ilośći przypadków)
16.Ilość dni od kiedy stwierdzono spadek produkcji mleka w stadzie (jeśli to możliwe, to podać przyczyny)
17.Krowy zakupione do stada
18.Ilość krów brakowanych w normalnym trybie (daty, numery krów, przyczyny)
19.Krowy znalezione martwe (daty, numery prawdopodobne przyczyny)
20.Cielęta i młode bydło znalezione martwe (daty, numery, prawdopodobne przyczyny)
21.Inne informacje, np. zmiany karmy, zmiany obsługi, zmiany sposobu zbierania powyższych danych
Podsumowanie Dość poważnym problemem jest obecnie stan uszkodzenia wątroby u znacznego odsetka krów. Należy wprowadzić na 3 miesiące dodatki wspierające metabolizm wątroby u grup krów najbardziej zagrożonych.Sytuacja powinna się stopniowo poprawiać w miarę regulowania nieprawidłowości w żywieniu. Należy do nich nadmiar białka chronionego, szczególnie u krów w późnej laktacji, prawdopodobnie za mała ilość zjadanego Włókna w proporcji do pasz treściwych u co naimniej 1/3 krów mlecznych, nadmiar składników alkafizujących. Ponieważ sugerowane podczas spotkania kroki naprawcze zostały już poczynione na krótko przed wizytą, można oczekiwać, że sytuacja będzie się poprawiać.Należy wprowadzić raz w miesiącu kontrolę kondycji krów (BCS), wprowadzenie tej oceny do dokumentacji komputerowe} i wykorzystywanie t przy podejmowaniu decyzji o przenoszeniu krów z grupy do grupy. Powinno to zwiększyć kontrolę nad krowami i ułatwić zapobieganie ich nadmiernemu chudnięciu lub otłuszczaniu się, co jest ważnym powodem powstawania zaburzeń metabolicznych.
Po co i jak wykonywać monitoring laboratoryjny?Wysoka wydajność krów wymaga ich żywienia dostosowanego do faktycznych potrzeb, a błędy żywieniowe,czy niedostatki/nadmiar niektórych składników odbijają się na równowadze metabolicznej krówZaburzenia metaboliczne sprzyjają występowaniu: zalegania, ketozy, ochwatu, stanów zapalnych narządu rozrodczego, zaburzeń cyklu jajnikowego, skrętowi/przemieszczeniu trawieńca i in.Rokowanie w przypadku takich zachorowań jest zdecydowanie gorsze, jeśli współistnieją z nimi zaburzenia metaboliczne.
Pożądane cechy systemu dokumentacji1.Motywacja dla prowadzenia zapisów (np. wyniki badania narządu rozrodczego, szczepienia), wizyta lek.wet. powinna zaczynać się od analizy dokumentacji.
2.Identyfikacja zwierząt musi być niezawodna
3.Prostota- gdy są wątpliwości, trzeba zapisać wersję prostszą
4.Trwałość zapisów
5.Szybkość dostępu do danych i ich przetwarzanie (komputer)
6 Szybki dostęp do informacji (systemy, menu, poprawa poleceń, struktura bazy danych)
Po co prowadzić monitoring laboratoryjny stada?
u bydła wczesna objawy choroby są często trudne do zaważenia,
grupowy system utrzymania utrudnia, a często uniemożliwia szybkie wykrycie zwierząt chorych;
im wcześniej zostaną wykryte zaburzenia, tym mniej zwierząt zachoruje i tym mniejsze będą koszty choroby;
wyniki badań laboratoryjnych mogą wskazywać na istotne odchylenie od normy, gdy nie występują jeszcze objawy kliniczne patologii
Wskazania do monitoringu laboratoryjnego
Stado jest zdrowe, a naszym celem jest upewnienie się na podstawie oznaczenia wybranych parametrów, czy nie powstaje jakieś odchylenie od normy, które mogłoby w przyszłości doprowadzić do choroby / zaburzeń metabolicznych. Ten wariant badań jest elementem "monitorowania zdrowia stada"
Istnieje problem, który wymaga dokładnego sprecyzowania (charakter zaburzeń, narządy najbardziej obciążone, potencjalny czynnik infekcyjny) - tu wyniki badań laboratoryjnych mają potwierdzić / uzupełnić / wykluczyć rozpoznanie kliniczne i w dalszym etapie potwierdzić prawidłowość podjętego postępowania leczniczego / profilaktycznego.
Błędy popełniane przy wyborze krów do grupy reprezentatywnej
W przypadku stada „zdrowego" właściciel sugeruje badanie krów, z którymi ma/miał kłopoty, podczas, gdy większość stada jest bezproblemowa W przypadku stada „problemowego" nie rozpoznano właściwie rodzaju patologii I dominującej w stadzie i zwierzęta badane nie reprezentują faktycznej większości (nie tworzą analogii do całości)
Podstawowe zasady postępowania lekarza
-Współpraca z personelem opiekującym się cielętami - Wszelkie sukcesy w managemencie zależą od aktywnego udziału producenta.
-Pracować mając na względzie wszelkie ograniczenie występujące na danej fermie.
-Na początku określić podstawowy poziom zdrowotności i produkcji tak, aby można ocenić postęp w trakcie realizacji programu.
-Rozpoczynać od rzeczy podstawowych, takich jak siara i odporność siarowa.
-Wprowadzać zmiany stopniowo i monitorować zmiany w zdrowotności i produkcyjności.
Terminy pobierania krwi c.d.
Typowe odstępy dla stada „zdrowego" to 3-12 miesięcy, w zależności od wielkości stada W przypadku istotnej zmiany karmy/ karmienia pobranie próbek co najmniej 3 tygodnie po fakcie
Im większe stado, bardziej skomplikowana | organizacja, tym częściej powtarzamy monitoring
W stadzie „problemowym" wskazane powtórzenie badań po 1 miesiącu
Inne materiały biologiczne badane w monitoringu laboratoryjnym
MOCZ: pH ciała ketonowe
MLEKO:mocznik, komórki somatyczne, bakterie , białko tłuszcz
SOK ŻWACZOWY: pH, ocana ruchliwości oraz wielkości wymoczków
KAŁ; badanie bakteriologiczne
KARMA: zmiana silosu, nowy zakup,
zastrzeżenia
PARAMETRY ŚRODOWISKA: bioaerozol