SOCJOLOGIA WYCHOWANIA

Socjologia - termin wymyślony w XIXw. przez Augusta Comte- twórcę filozofii pozytywnej.

SOCJUS- z j. łacińskiego to, co społeczne, wspólnota

LOGOS- z j. greckiego nauka, pojęcie

Cechy naukowego światopoglądu:

Pogląd obiektywny - (bezstronny) rzeczywistość taka jaka jest a nie jaką chcielibyśmy widzieć . 2 cecha to nie oceniający, nie opiniujący. 3 cecha to unikanie własnej oceny.

Narzędzia- niezbędne do spełnienia obiektywizmu:

•Racjonalizm- podstawowym narzędziem badawczym jest rozum a nie emocje.

•Empiryzm - przedmiotem dociekań są fakty, a więc dane pochodzące z doświadczeń (a nie dogmaty, przesądy, pragnienia).

Pochodzenie socjologii - początki w Starożytnej Grecji V,IV,III w pne

Carl Reymont Popper (XX w ) z jego wieku pochodzi analiza o zakorzenieniu socjologii. Jego zdaniem :

Naiwny monizm- Karl Popper światopogląd, który panował w starożytnej Grecji - przez nikogo niekwestionowany:

- świat jest jeden i jest jednorodny

- wszystko co jest w tym świecie ma charakter zjawisk naturalnych (z przyrody)

- zjawiska przyrody są konieczne i nieuchronne

Dualizm krytyczny- Sofiści, którzy krytykują naiwny monizm

Prawdziwa jest tylko przesłanka, która mówi że zjawiska przyrody są konieczne i nieuchronne, ponieważ nikt przy zdrowych zmysłach nie będzie toczył sporu dotyczącego prawdy w przyrodzie. Jest to zasada bezwzględna.

Sofiści mówią, że są dwa światy, a nie jeden.

Jest świat przyrody oraz świat jakościowo odmienny- społeczny.

Są one różne , mają inną charakterystykę i rządzą się swoimi prawami.

Świat społeczny zbudowany jest na prawie stanowionym. Prawo to tworzy człowiek.

Świat przyrody zbudowany jest na prawie naturalnym.

Głównym przedstawicielem Szkoły Sofistów był PITAGORAS, wg. którego człowiek jest miarą wszystkich rzeczy-świata przez niego ustanowionego. Świat społeczny jest ludzkiego pochodzenia. Ludzie są twórcami obyczajów, kanonów itp.

III wiek pne. Rozpoczyna się okres hellenistyczny. Aleksander Macedoński - w tym ogromnym państwie zostały złączone różne ludy.

Przedmioty Socjologii

•Geneza życia społecznego

•Struktura społeczeństwa (statyka)

•Procesy zachodzące w życiu społecznym (dynamika)

Cele Socjologii

•Funkcja opisowa (deskryptywna) - odpowiada na pytanie: jak jest?, co jest?

•Funkcja wyjaśniająca (eksplanacyjna) - odpowiada na pytanie: dlaczego jest jak jest?

•Funkcja prognostyczna (predykcyjna) - odpowiada na pytanie: jak będzie?

Prognoza naukowa - ogranicza się do dwóch rodzajów faktów:

•Dane wyjściowe

•Znajomość praw rządzących daną dziedziną rzeczywistości

Geneza- pochodzenie, sposób powstawania życia społecznego, dwie płaszczyzny:

Filogenetyczna: rozwój gatunkowy- dotyczy naszych przodków, którzy wychodzą, wyłaniają się ze świata naturalnego, ponieważ jest to pewien etap w ewolucji naturalnej.

Ontogeneza: rozwój osobniczy - od momentu narodzin rozpoczyna się proces wychodzenia z organizmu biologicznego w organizm biologiczno-społeczny.

Filogeneza- rozwój gatunkowy

Ontogeneza- rozwój osobniczy

FILOGENEZA

proces wychodzenia ze stanu zwierzęcego do zachowań świadomych

1. B → R -zwierzęta

2. B → R B -*-> R

zn → J

B - bodziec

R - reakcja

→ - instynktowny sposób reakcji

* - pryzmat (świadomość)-bodźce nabierają odpowiednich znaczeń

J - język pojęć - narzędzie, przy pomocy którego świadomość nadaje bodźcom określonych znaczeń (jedyny instrument pozwalający odbierać rzeczywistość i komunikować się z innymi ludźmi.

Tuż po wdrożeniu nie mamy do czynienia ze świadomością. Rola języka w życiu społecznym to jedyny instrument przez który możemy doświadczać życia. 2 rola to jedyne narzędzie, dzięki któremu możemy komunikować się z innymi ludźmi. Znaczenia w jaki sposób nadajemy lub odczytujemy to język znaczeń.

Wnioski:

życie społeczne = życie świadome = życie językowe

życie społeczne ma językowy charakter

ONTOGENEZA

Jak to się dzieje, że z istoty biologicznej tworzy się istota świadoma?

Kim jest człowiek z socjologicznego punktu widzenia:

Wg. ARYSTOTELESA człowiek z natury swojej przeznaczony jest do życia we wspólnocie.

1)zoon politokon → zwierzę polityczne (człowiek)→ istota społeczna

Dwoisty charakter człowieka: przynależy do świata zwierząt i do życia społecznego(dwuwymiarowy). Musimy spełniać podstawowe pragnienia (głód, zimno itp.) ale mamy szczególny atrybut - świadomość.

istota społeczna → istota świadoma → istota językowa

2)człowiek z natury swojej jest przeznaczony do życia we wspólnocie (musi być cały czas między ludźmi). Okres od momentu narodzin do wykrystalizowania się świadomości jest to moment krytyczny. Świadomość jest cechą nabytą.

Niezbędne warunki do powstania życia społecznego:

•Potencjał (możliwość) dyspozycji biologicznych- możliwość bycia istota społeczna

•Wspólnota (socjalizacja) - proces krystalizowania się świadomości. Człowiek po urodzeniu musi przebywać wśród ludzi.

Aby istaniał warunek 2 musi być spełniony warunek 1. Dzieki temu powstają istoty społeczne.

ROBERT PARK (szkoła chicagowska) -

„człowiek nie rodzi się ludzkim tylko staje się nim w wyniku socjalizacji”

Istoty świadome są tylko możliwe do życia społecznego mają ów potencjał dyspozycji biologicznej.

NATURA ŻYCIE SPOŁECZNE

FILOG. 3 4

ONTOG. 1 2

1.człowiek naturalny - jednostka

SOCJALIZACJA

narodziny narodziny

biologiczne społeczne

2.człowiek społeczny - osoba

3.community - horda

wg. L. Krzywickiego - przedspołeczna forma skupienia ludzi; cechuje ją nieuporządkowanie i niezorganizowanie tzn. brak cech porządku charakterystycznego dla ładu społecznego

wg. J. Szackiego - zbiorowość terytorialna lub ekologiczna; pozostaje w porządku przyrody

4. society - społeczeństwo

Struktura- budowa życia, porządku społecznego. Socjologia mówi tu o tym z jakich uniwersalnych elementów zbudowany jest porządek społeczny.

Procesy- zachodzące w życiu spolecznym. Dotyczy tego co jest dynamiczne w życiu społecznym.

Socjalizacja - jest to proces przyswajania norm i wartości środowisk społecznych, z którymi jednostka wchodzi w kontakt.

Socjalizacja oznacza ogół wpływów jakim jednostka jest poddana. Są to środowiska, tkóre w sposób zamierzony nas kształtują z zamiarem ukształtowania np. dom rodzinny, szkoła, ksiądz oraz te, które są nieprogramowe np. massmedia.

Socjalizację dzielimy na:

Pierwotną - to ta, którą mamy między narodzinami biologicznymi, a narodzinami społecznymi

Wtórna - to ta, którą mamy od narodzin społecznych do śmierci społecznej.

E. DURKHEIM - Homo Duplex(podwójny, dwuwymiarowy)

zoon politikon

Człowiek to szczególny gatunek zwierząt, w którym jednocześnie występują dwie przeciwstawne strony: ciało i dusza, rozum i zmysły, świadomość i instynkty - czyli biologiczna i społeczna strona człowieka.

Antagonizm między tymi dwoma stronami człowieka jest trwały i nieusuwalny.

Porządek społeczny wymaga nieustannego poskramiania zwierzęcej strony człowieka.

Podstawową instytucją społeczną, która stworzyła „podwaliny” ładu społecznego jest religia.

Inhibicja - Whiliam Thomas - powstrzymywanie się od spontanicznych reakcji na naturalne popędy. Zdolność ta jest wyłączną cechą gatunku ludzkiego. Jest wynikiem procesu socjalizacji. Należy liczyć się z obowiązującymi normami.. Zdolnośc ta jest wyuczona, a nie wrodzona. Każdy bodziec np. głód, ból zaraz wywołuje reakcję.

Wychowanie - wg Jan Szczepański - jest to intencjonalne kształtowanie osobowości w ramach stosunku wychowawczego między wychowawcą, a wychowankiem. Kluczowe jest celowe ukształtowanie osobowości człowieka. Wychowanie zawiera się w socjalizacji.

Wychowanie - wg Florian Znaniecki - działalność społeczna, której przedmiotem jest osobnik będący kandydatem na członka grupy społecznej i której zadaniem warunkującym jej faktyczne zamiary i metody jest przygotowanie tego osobnika do stanowiska pełnoprawnego członka tej grupy.

Trzy modele wychowania wg Znanieckiego:

- rodzina , -szkoła, - massmedia

Wychowanie bezrefleksyjne - realizowane poprzez nieuświadamianie. Kształtowanie osobowości młodego człowieka dokonuje się w sposób automatyczny, bez planu, programu , wysiłku pedagogicznego. W społ trad. występuje jeden rodzaj wzoru do nasladowania np. syn-ojciec, matka-córka. Jest to proste naśladownictwo, odtwarzanie ról społecznych rodziców przez młdych. Nie ma w nich konkurencyjnych wzorców.

Etnocentryzm - postrzeganie własnego świata społecznego, własnej kultury jako jedynej normalnej.

Wychowanie refleksyjne- następuje, kiedy wyrasta konkurencja w postaci nowocześności: nowe technologie, miasta. Pojawiają się warunki, kiedy wychowanie tradycyjne nie wystarcza. Wychowanie przestaje być łatwym, automatycznym procesem, staje się problemem. Wychowanie wymaga refleksyjności, intencjonalności. Świat poza osadą, wioską kusi coraz bardziej. Ściera się tu świat tradycyjne z nowocześnością. Tradycja zaczyna słabnąć a nowoczesność staje się silniejsza. Tradycja jest nie do obrony, trzeba dostosować się do nowoczesności. Wkraczamy wtedy w drugie stadium wychowania reflekdyjnego. Od tego momentu wychowanie sprawia, że rodzice przywiązują uwagę do tego żeby dziecko skończyło dobrą szkołę, miało dobrą pracę. Ginie ten zespół wartości, który był fundamentem społeczeństwa tradycyjnego.

Dystans międzypokoleniowy - Margaret Mead - 3 typy kultur

Margared Mead - wyróżnia 3 typy kultur:

•kultura postfiguratywna - odpowiada społeczeństwu tradycyjnemu, w jego pełnym, wyrazistym stanie rzeczy, wartością naczelną jest sacrum, wszystko dyktowane jest przez tradycję, trzeba żyć tak jak żyli nasi ojcowie, ucieleśnieniem tych tradycji są ludzie starzy - kult ludzi starych, to do nich ludzie młodzi przychodzą i pytają jak mają żyć, jak rozwiązywać swoje problemy. Świat zdominowany przeszłością.

•kultura kofiguratywna - przypada na okres przejściowy, zderza się zstary porządek z nowym, nadchodzących, autorytet ludzi starszych zaczyna słabnąć, bo tradycja traci na wartości. Rozwija się przemysł, urbanizacja, demokracja, zaczyna się tworzyć nowy świat, tworzony przez ludzi młodych, autorytet ludzi starach traci na wartości. Etap ścierania się tego co jest z tym co będzie jutro.

•kultura prefiguratywna - jest to odpowiedni w pełni rozwiniętego społeczeństwa nowoczesnego, jest to przemysł w pełnym rozkwicie, postęp technologiczny, laicyzacja życia, świat zdominowany przez hedonizm, nastawienie na to, żeby coraz więcej mieć. Świat zdominowany przez materializm, nowoczesne technologie, które zawłaszczają każdą sferę naszego życia. Nośnikami tego świata wartości są ludzie młodzi - kult ludzi młodych.

W kulturze postfiguratywnej u M. Mead wektor czasu społecznego jest zorientowany na to co było

Krzysztof Pomian - koncepcja reorientacji czasu Pomiana:

Wektor czasu społecznego w kulturze postfiguratywnej jest zorientowany na przyszłość.

Na dole stratyfikacji społecznej są ludzie starzy a na górze ludzie młodzi.

Rodzina - wpisuje się w ramy tzw grup pierwotnych - Charles Cooley

W grupach pierowtnych wyróżniamy rodzine, dziecięcą grupę zabawową i grupę sąsiedzką.

Cechy charakterystyczne wg Cooleya:

- mają uniwersalny charakter- spotykamy je wszędzie

- są to grupy małe o niewielkiej liczbie członków, są relatywnie stałe i trwałe

- dominują w niej stosunki face to face, które są zażyłe

- członkowie mają poczucie wspólnoty, odrębności, świadomości „My”

- są związkami niewyspecjalizowanymi, odgrywają rolę pierwszorzędną.

Rodzina - grupa złożona z osób związanych stosunkami małżeńskimi i pokrewieństwa. U podstaw rodziny leży małżeństwo- określona, prawomocna, kulturowa forma zaspokajania popędu seksualnego.

Cele i funkcje rodziny - zapewnienie ciągłości biologicznej, a posredni dzięki temu dziedzictwa kulturowego danej zbiorowości społecznej.

Zadania rodziny:

- funkcja prokreacyjna

- funkcja ekonomiczna

- funkcja wychowawcza

Struktura rodziny:

1.Regulacja aksjonormatywna - zespół norm i wartości porządkujących zachowania człowieka. Normy obowiązujące w danym środowisku, odpowiadają na pytanie „Jak”. Wartości - dowolny obiekt, na który zorientowana jest czynność społeczna „Po co”.

2.Role społeczne - funkcja wynikająca z właściwego dla danej grupy społecznej podziału pracy.

3.Pozycje społeczne - stratyfikacja - status społeczny to miejsce jednostki w układzie stratyfiokacyjnym grupy. Stratyfikcaja to hierarchiczne uporządkowanie członków grupy według kryterium posiadania albo dostępu do okreslonych dóbr.

Czynniki statusu społecznego:

Majątek - staryfikacja ekonomiczna

Władza - stratyfikacja polityczna

Prestiż - stratyfikacja symboliczna 4.

4.Kontrola społeczna - to zespół działań sprawdzających i sankcjonujących przestrzeganie obowiązującej regulacji aksjonormatywnej. Instytucje kontrolne są niezbędne.

Rodzina tradycyjna- przyświeca jej cel rodziny, której wartością jest zapewnienie ciągłości biologicznej oraz dziedzictwo kulturalne. Zawarcie związku małżeńskiego pociąga za sobą pojawienie się dzieci. W tej grupie wyraźnie określone są normy społeczne określające dzieci, matkę i ojca i ich wzajemne relacje, wartości w tej rodzinie są wspólne, kolektywne, podział pracy- precyzyjnie określony podział ról. Tworza one uzupełniający się układ cząstkowy, a nie krzyzujący się. Każde zadanie musi mieć swojego wychowawcę. Całkowita władza i kontrola w rękach rodziców. Polecenia są niedyskutowalne.

Dzieci w rodzinie tradycyjnej- rodzina wielodzietna, jest efektem działań naturalnych i racjonalnych. Posiadanie dzieci nie jest problemem. Dzieci pomagają w utrzymaniu gospodarstwa- tania siła robocza.

Co spowodowało zmierzch rodziny tradycyjnej:

- wielka rewolucja przemysłowa,

- postęp technologiczny,

- gospodarka rynkowa,

- urbanizacja : koncentracja ludności w osadach przyfabrycznych, nowy specyficzny styl życia, nowa kultura zycia wielkomiejskiego

- demokratyzacja życia społecznego: wymiar polityczny , wymiar obyczajowy

- laicyzacja: malejące znaczenie religii w życiu człowieka

Anomia - Emil Durkheim - oznacza stan dezorganizacji i dezintegracji społecznej będący efektem zaniku powszechnie podzielonej w danej zbiorowości społecznej regulacji aksjonormatywnej. Jest to stan chaosu społecznego, dezorientacji jak należy żyć, czego należy się wystrzegać. Stary porządek już nie obowiązuje, a nowego jeszcze nie ma.

Zasady nowoczesności:

Emancypacja - dążenie do wolności. Jest to uwalnianie się postaci zależności i powiązań z tradycyjnym porządkiem społecznym. Jest to zerwanie więzi z tradycyjnymi (korzeniami) wspólnotami - naród, rodzina, region, wyznanie. Jest to uwolnienie się od tradycyjnych autorytetów- ojciec, matka, nauczyciel, osoba duchowna. W zamaian mamy jednostkę która jest skupiona tylko na sobie- indywidualizm, ekocentryzm, partykularyzm.

Konsumeryzm, konsumpcjonizm- konsumpcyjna filozofia zycia. Jest to konsumcja rzeczy materialnych, ale także wrażeń i przeżyć - hedonizm. Maksimum przyjemności, minimum trosk, imperatyw zabawy, nastawienie na karierę i sukces.

Dążenie do wolności, zerwanie z tradycją, konsumpcjonizm, nastawienie na sukces są normalne dla człowieka nowoczesnego. Człowiek taki nie jest zagrożeniem dla życia społecznego. Młodzi dzisiaj nie mają ochoty na bunt przeciw starym.

Dyferencjacja, czyli zróżnicowanie - zasada ta mówi że człowiek nowoczesny staje w obliczu bardzo szerokiej palety wyborów, jak nigdy do tej pory może wybierać i przebierać w różnych opcjach ( ubiór, jedzenie , mieszkanie). Jest to też wybór edukacji, zawodu, partnera, światopoglądu.

Zasada zmienności i niestałości- uwolnienie się od wszystkich ograniczeń, barier i norm.

Maks Weber - przedstawia problem w postaci analizy porównawczej

kryterium	społeczeństwo tradycyjne	społeczeństwo nowoczesne
Pochodzenie własności	dziedziczenie z pokolenia na pokolenie	Własna samodzielna praca, przedsiębiorczość
Sposób organizacji pracy i produkcji dominujący sektor w gospodarce stosowanie technologii wedle jakich zasad praca jest zorganizowana	1. rolnictwo produkcja bez maszyn - wyłącznie siłą fizyczna ludzi i zwierząt pociągowych według zasad tradycyjnych - tak jak to robili i jak nas nauczyli nasi ojcowie,	1.przemysł 2. mechanizacja 3. pracujemy tak, żeby było jak najefektywniej, żeby czerpać z pracy jak najwięcej korzyści
Społeczna sytuacja siły roboczej	chłopi	robotnicy
Charakter rynku ekonomicznego	wielość małych lokalnych i zamkniętych rynków, między którymi przepływ czegokolwiek jest wielce utrudniony czy wręcz niemożliwy. Władza jest sprawowana przez np. księcia, barona on ma prawo wybicia wlanej monety, dyktuje ceny, warunki transakcji handlowych - ma monopol na wszystko i reguluje rynkiem ( w tym systemie jest łatwo trzymać ludzi „za twarz”)	masowa produkcja towarów wielki przemysł - zapotrzebowanie na siłę roboczą
Charakter obowiązującego prawa	Różne są regulacje prawne dla różnych społecznych stanów, nie ma równości wobec prawa - inne są obowiązki chłopów a inne szlachty	Jedno prawo dla wszystkich - demokratyczna idea równości wszystkich obywateli wobec prawa
Filozofia życia (to do czego w życiu dążymy - system wartości)	Niezwykła stabilność, dzieci odtwarzają w prosty sposób pogląd na życie, filozofię na życie swoich rodziców (naśladowanie tego, co robią lub robili rodzice)	Rozkręcenie spirali rosnących potrzeb, coraz wyższych aspiracji, coraz większa potrzeba „mieć”- syndrom konsumpcyjny

RODZINA	Tradycyjna Podział pracy jest jednoznaczny, każdy wie jaką zajmuje funkcję, określone są normy między poszczególnymi członkami rodziny.	Nowoczesna Skażona syndromem nieustannych negocjacji, nie ma podziału na górze rodzice, na dole dzieci, nie ma podziału pracy
Relatywizm moralny	Silne, fundamentalne pryncypały, pomnażanie dorobku	Etyka sytuacji, brak wzorców
Źródło statusu społecznego (tak jak u Webera pkt.1)	Przypisanie Status społeczny dziedziczony	Osiąganie Czynnik własnej pracy, nabywanie statusu społecznego w drodze awansu
Zasady (kryteria) naboru do pełnienia określonych ról społecznych	partykularyzm - mówi że kryteria te np. do pełnienia określonych urzędów są pozamerytoryczne, o tym czy Kowalski zajmie stanowisko urzędnicze nie decyduje jego doświadczenie tylko nazwisko, znajomości	obiektywizm - mówi że kryteria te np. do pełnienia określonych urzędów są merytoryczne, o tym czy Kowalski zajmie stanowisko urzędnicze decyduje jego doświadczenie a nie nazwisko, znajomości. Aby tak było muszą się zmienić ludzie. Być może Parsons mówi jak być powinno.
Źródła tożsamości człowieka	orientacja na innych (wspólnotowość) życie jednostki budowane jest za pomocą tych wspólnot do których jednostka należy np. rodzina, wyznanie, naród	orientacja na siebie (indywidualizacja) życie ludzi wykorzenionych z tradycyjnych wspólnot INDYWIDUALIZACJA wg Ulricha Beck -człowiek odwraca się od zależności z wspólnotą, tradycjami, jedyną przestrzenią z którą człowiek się liczy jest rynek pracy -jest to daleko posunięty egocentryzm
Stosunek do uczuć i emocji	emocjonalny ekstrawertyzm ekstrawertyk -człowiek, który ma skłonności do uzewnętrzniania swoich potrzeb	emocjonalny introwertyzm introwertyk-człowiek zamknięty w sobie, tłumi swoje emocje

---