1. Idea społeczeństwa obywatelskiego i formy jego realizacji.

Definicja Ingi Składkowskiej: społeczeństwo obywatelskie to ludzie aktywni, samoorganizujący się, dobrowolne stowarzyszenia i związki na wielu poziomach przestrzeni społecznej. Społeczeństwo obywatelskie to pomost między społeczeństwem jako całością a władzą w danym państwie.

Definicja Anthoniego Blake'a (podejście aksjologiczne): społeczeństwo obywatelskie to zbiór pewnych idei, wartości oraz zjawisk społecznych, których podstawowym celem jest zapewnienie wolności i oddzielenie władzy od ucisku, zniewolenia społeczeństwa, a także zapewnienie prawa do własności prywatnej.

Definicja Victora Pereza Diaza (podejście instytucjonalne): społeczeństwo obywatelskie to zbiór instytucji społeczno-politycznych, do ktorych należy w szczególności władza i państwo respektujące rządy prawa, system instytucji społecznych takich jak: organizacje dobroczynne, stowarzyszenia, które działają na podstawie dobrowolnej współpracy oraz wspólna platforma dyskusji między władzą i państwem a tymi organizacjami.

Definicja Andrzeja Zolla (najtrafniejsza według pana dr Sienkiewicza): społeczeństwo to zespół instytucji oraz różnego rodzaju dobrowolnych, spontanicznych organizacji, związków i stowarzyszeń, który jest podstawą samodzielnego, wolnego od ingerencji państwa rozwoju obywateli a zarazem stanowi wyraz ich własnej aktywności, inicjatywy i potrzeb. Podstawą społeczeństwa obywatelskiego jest samoorganizowanie się obywateli.

Organizacje pozarządowe (Non-governmental organizations - NGOs) są podstawowym przejawem społeczeństwa obywatelskiego. Organizacja pozarządowa to zorganizowana grupa ludzi o wspólnym programie i celu. W Polsce organizacja pozarządowa musi:

• posiadać statut

• demokratycznie wybierać swoje władze

• działać na podstawie i w granicach prawa

• być zarejestrowana

• posiadać unikalną nazwę

Organizacje pozarządowe to część systemu społeczno-gospodarczego państwa. Stanowią one tak zwany trzeci sektor.

Istota i znaczenie organizacji pozarządowych:

• bycie pośrednikiem między obywatelem a państwem

• artykułowanie i zaspokajanie różnorodnych, złożonych potrzeb społecznych

• propagowanie czynnej postawy obywatelskiej we wszystkich sferach życia społecznego

• propagowanie pluralizmu życia społecznego

Działalność pożytku publicznego

Jest to działalność będąca społecznie użyteczną, prowadzona przez organizacje pozarządowe, dotycząca realizacji zadań publicznych, które mają na celu zaspokojenie potrzeb lokalnych społeczności z uwzględnieniem ich dobra.

Niektóre sfery działalności pożytku publicznego:

• pomoc społeczna

• działalność charytatywna

• dzialalność na rzecz mniejszości narodowych

• ochrona i promocja zdrowia

• upowszechnianie i ochrona praw kobiet oraz działalnośc na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn

Podmioty pożytku publicznego

Organizacjami pożytku publicznego (OPP) mogą być:

• organizacje pozarządowe

• kościelne osoby prawne i kościelne jednostki organizacyjne jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego

• stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego

Organizacjami pożytku publicznego nie mogą być:

• partie polityczne

• związki zawodowe i organizacje pracodawców

• samorządy zawodowe

• fundacje skarbu państwa

• fundacje partii politycznych

• spółki działające na podstawie przepisów o kulturze fizycznej

Ustawa co prawda na to nie wskazuje ale do podmiotów pożytku publicznego należy też zaliczyć podmiot przekazujący zadania - sektor publiczny (jednostki samorządu terytorialnego, jednostki administracji rządowej).

Wolontariusz - każda osoba fizyczna, która dobrowolnie (ochotniczo) i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na rzecz uprawnionych organizacji i instytucji.

Z jego pracy mogą korzystać organizacje pozarządowe, które nie działają dla osiągnięcia zysku, nie są zaliczane do sektora finansów publicznych i które są stowarzyszeniem, fundacją, partia polityczną, związkiem zawodowym, organizacją pracodawców lub samorządem zawodowym. Nie mogą natomiast z pracy wolontariusza korzystać koscielne osoby prawne ani stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, chyba że mają w swym statucie zapis o OPP.

2. Modele i kryteria rekrutacji elit politycznych.

ELITA to wyodrębniona, choć niekoniecznie w sposób sformalizowany, grupa przywódcza, stanowiąca wzór dla reszty społeczeństwa, kierująca jego życiem i określająca lub przynajmniej wpływająca na kierunek jego rozwoju. Może być usytuowana w różnych segmentach struktury społecznej. Szczególne znaczenie przypisywane jest powszechnie elicie politycznej i intelektualnej.

UJĘCIA ELIT:

• Stratyfikacyjne (V.Paret)- charakteryzuje elitę przez cechy jej położenia społecznego (władza, walory intelektualne), wewnętrznych więzi (wspólnota interesów), wspólne treści świadomości (poczucie przynależności do elity). Elita w tym ujęciu jest grupą zintegrowaną i wyizolowaną.

• Instytucjinalne (M.Weber)- centralnym punktem zainteresowania są instytucje władzy i organizacje polityczne.

.
ELITA WŁADZY- to zespół ludzi sprawujących władzę, a więc podejmujących istotne decyzje polityczne z racji swego miejsca w strukturze politycznej.

Podstawowe metody wyodrębniania elity politycznej:

1. pozycyjna- EP tworzą osoby zajmujące strategiczne pozycje w państwie

2. reputacyjna- EP tworzą osoby, które w mniemaniu opinii publicznej mają istotny wpływ na decyzje państwowe

3. decyzyjna- EP tworzą osoby rzeczywiście podejmujące decyzje bądź mające na nie istotny wpływ

Cechy elit wg W.A. Welsha:
demograficzne:
-wiek
-pochodzenie narodowościowe
-pochodzenie społeczne
-formalne wykształcenie
-rodzaj specjalistycznego wykształcenia
cechy karier politycznych:
-formalna pozycja w elicie władzy
-doświadczenie polityczne
orientacja na wartości i zadania

M.Simlat wyróżnił 3 cechy strukturalne elity:

1. ograniczona liczebność- elita jest grupą nieliczną

2. członkowie elity zajmują wysoką pozycję w strukturach instytucjonalnych systemu społecznego i politycznego

3. możliwość oddziaływania elity na politykę w skali całego państwa, szczególnie oddziaływanie w sferze politycznej

Relacje między elitami:

• jedna elita władzy z wyraźną tendencją alienowania się ze społeczeństwa (MY-ONI)

• równoległe istnienie dwóch elit- rządzącej i opozycyjnej

• porozumienie między elitą a rządzonymi

Ograniczenia jakim podlegają elity:
1. elity zawsze wymagają pomocy ze strony mas (nieelit)
2. elity ograniczone są przez obietnice i apele przy czym argumenty polityczne elit muszą być dostosowane do orientacji nieelit do których są skierowane.
3. orientacje nieelit w stosunku do świata społecznego i politycznego, są zależne od stopnia rozwoju socjoekonomicznego jakie osiągnęło społeczeństwo.

ELITARYZM- to przekonanie o celowości lub konieczności i dobrowolności czynności istnienia elit. Głoszący konieczność podziału społeczeństwa na elity rządzące i masy rządzone. Nie można przypisywać wszystkim tych samych uprawnień politycznych. Wg niego elita jest trwałym elementem struktury społecznej i pełni rolę sprawczą w historycznym procesie.

Elitaryzm a demokracja: Elitaryzm i demokracja dają się pogodzić. Demokracja tworzy i pielęgnuje elity, a elita służy demokracji i ją ożywia poprzez utrzymywanie dynamizmu demokracji. Rządy demokratyczne to w istocie działo wąskiej elity.

Struktura społeczna elit wg Pareta:

• elity rządzące- jednostki bezpośrednio lub pośrednio odgrywające znaczne role w rządzeniu

• elity nierządzące- pozostali członkowie elity

• masy

Tak wyróżniona elita podlega ciągłej ewolucji. Jednostki słabe są eliminowane i zastępowane pełnymi energii przedstawicielami klas niższych.

Kategorie społeczne ze względu na udział w życiu politycznym wg Roberta Putnama:
1 elita decyzji- są osoby, które zajmują urzędy polityczne na skutek procedur demokratycznych. Posiadają możliwość podejmowania decyzji politycznych na szczeblu władzy państowej.
2 elity wpływu- to te jednostki i grupy, które w sposób pośredni wpływające na decyzje polityczne. Mogą to być urzędnicy państwowi wyższego szczebla, wielcy właściciele, przemysłowcy, finansjera, gr. interesu, przywódcy partyjni.
3 aktywiści polityczni
4 uważnie obserwujące życie polityczne
5 wyborcy
6 nie uczestniczący w życiu politycznym

SEGMENTY ELITY WŁADZY: elita parlamentarna/ rządząca/ sądowa

KLASYFIKACJA ELIT

1. kryterium ze względu na stosunek do tradycji i nowoczesności:

• elity kosmopolityczne- popierają nowoczesność. Akceptują obce wzory, a także zrywanie z przeszłością.

• elity nacjonalistyczne- odrzucają zewnętrzne wpływy, nowoczesność. Dążą do izolowania państwa. Idealizują przeszłość.

• elity kompradorskie- dwoistość kultury w państwie. Akceptacja zarówno tradycji jak i nowoczesności.

• elity liberalne - próbują łączyć nowoczesność i tradycje by stały się niesprzeczne. Ów kompromis oznacza unowocześnienie nieniszczące podstawowych wartości tradycji i kultury. Rozwiązanie to jest najkorzystniejsze lecz jeśli zostałyby połączone najgorsze cechy starej i nowej kultury przyniosłoby to najgorsze efekty.

2.według K. Smogorzelskiego

• idealistyczne- odwołują się do uczuć religijnych i patriotycznych

• realistyczne- dar spekulacji przeważa nad więzami duchowymi (odwołanie się do tego co jest tu i teraz)

3.kryterium ze względu na stopień strukturalnej integracji (istnienie formalnych i nie- powiązań komunikacyjnych i wzajemnych oddziaływań pomiędzy frakcjami elity) oraz zakres porozumienia dotyczącego wartości politycznych:
-elita sfragmentaryzowana (podzielona)- cechuje ją fundamentalna rozbieżność co do wartości i reguł polityki. Odłamy elit zachowują się wobec siebie jak wrogowie. Konsekwencji tego może być długotrwała destabilizacja polityczna, rewolucja czy też dyktatura elity która odwołuje się do zasady egalitaryzmu po to aby uzyskać pomoc elit.
-elita ideologicznie zunifikowana (elita zintegrowana)- w jej skład wchodzą obsadzający strategicznie pozycje przywódcy zwartych ideologicznie i organizacyjnie ruchów politycznych. pojawia się w wyniku zwycięstw militarnych lub rewolucji wewnętrznych. Elita monopolizuje decyzje polityczne stopniowo eliminując konkurentów mających inne przekonania. Jest jedynym graczem na scenie politycznej a wyznawana przez nia ideologia jedyną ideologią dozwoloną.
-elita konsensualnie zunifikowana- składa się ona z frakcji podzielających podobne wartości i reguły gry politycznych niezależnie od róznic poszczególne frakcjie komunikuje się ze sobą a niekiedy współpracy są politycznymi oponentami, których należy stosując niepodważalne przez żadną ze stron procedury by przekonać, zneutralizować lub osłabić nie są one jednak wrogami, członkowie elit dobrowolnie ograniczaja kłutnie i rywalizowanie miedzy sobą , co powoduje iż konflikty polityczne maja umiarkowana tendencje. Jedność elity opiera się na pewnych podstawach, jakie tworzą tradycyjne wartości demokratyzmu, liberalizmu, swobód obywatelskich.

---