Odporność agrofagów na środki ochrony roślin

podstawy strategii antyodpornościowej

Odporność na insektycydy wg IRAC* można zdefiniować jako:

„dziedziczne zmiany we wrażliwości populacji szkodnika, która odzwierciedla się w postaci powtarzających się niepowodzeń w uzyskaniu oczekiwanego poziomu skuteczności środka ochrony roślin stosowanego zgodnie z zaleceniami etykiety dla tego szkodnika”

Podstawowe przyczyny odporności agrofagów:

• genetyczne (są najczęstszymi przyczynami)

• metaboliczne

Cele strategii antyodpornościowej :

Zapobiec lub opóźnić ewolucję odporności na insektycydy lub przywrócić wrażliwość w populacji szkodnika w której odporność właśnie się pojawiła. (IRAC)

Podstawowym zadaniem użytkowników środków ochrony roślin w powyższym zakresie jest minimalizowanie ryzyka tworzenia ras i form odpornych agrofagów przez właściwy wybór środków ochrony roślin zgodnie z zasadami efektywnego i zrównoważonego zarządzania ryzykiem. Zasady te uwzględniają i oparte są przede wszystkim na: szczegółowym miejscu działania substancji aktywnej w organizmie, mechanizmie działania substancji w organizmie, pochodzeniu chemicznym substancji aktywnej (klasyfikacja do grup chemicznych) oraz rankingu ryzyka określanego na podstawie danych z historii na temat ras i form odpornych agrofagów oraz informacji wymienionych powyżej.

Efektywne strategie zarządzania ryzykiem oparte są na stosowaniu środków ochrony roślin o różnych mechanizmach działania do kolejnych zabiegów w odpowiednim następstwie.

Podstawowe zasady efektywnego i zrównoważonego zarządzania ryzykiem tworzenia ras i form odpornych agrofagów

Dobór środków ochrony roślin do kolejnych zabiegów przeciwko temu samemu gatunkowi agrofaga na tym samym stanowisku (lub gdy istnieje podejrzenie, że pochodzi z tego samego stanowiska)

Ryzyko powstania ras i form odpornych agrofagów zmniejsza się wraz z oddaleniem w czasie stosowania substancji aktywnych o wysokim rankingu ryzyka (w praktyce ustalanym przede wszystkim dla fungicydów). Do kolejnych zabiegów należy dobierać środki ochrony roślin zgodnie z poniższym schematem:

• o różnych typach mechanizmu działania

• o różnych mechanizmach działania - oddziałujących w różnych miejscach biologicznego działania w organizmie agrofaga

• pochodzących z różnych grup chemicznych

• o różnych nazwach substancji aktywnych

Przykład

Stosowanie fugicydów a formy odporne Phytophthora infestans

Skuteczność działania nawet najlepszych fungicydów może się zmniejszyć po paru sezonach na skutek nadmiernie częstego ich stosowania. W praktyce należy, zatem używać do kolejnych zabiegów innych fungicydów, zwracając uwagę przede wszystkim na grupy chemiczne, z których pochodzą zawarte w preparatach substancje aktywne. Takie postępowanie ma na celu maksymalne oddalenie w czasie powtarzania zabiegów substancjami wykazującymi ten sam lub zbliżony mechanizm działania na patogena, co w praktyce prowadzi do ograniczenie niebezpieczeństwa tworzenia form odpornych Phytophthora infestans. Niekiedy bywa i tak, że substancje pochodzące z różnych grup chemicznych mają ten sam mechanizm działania, najlepiej jest zatem unikać ich stosowania w bliskim okresie czasu po sobie; w przypadku środków stosowanych przeciwko zarazie dotyczy to fungicydów z grupy strobiluryn i imidazolin.

Nie wszystkie fungicydy obarczone są dużym ryzykiem tworzenia form odpornych Phytophthora infestans. Im ryzyko jest mniejsze tym częściej można stosować te same substancje w sezonie. W praktyce niekiedy trudno jest uniknąć częstego wykorzystania mankozebu, który najczęściej występuje jako substancja o działaniu powierzchniowym w dwuskładnikowych mieszaninach. Na szczęście mankozeb należy do substancji o małym ryzyku tworzenia form odpornych, a zatem można go stosować wielokrotnie w sezonie.

Poniżej wymieniono substancje o małym lub średnim ryzyku tworzenia form odpornych patogenów występujące w fungicydach zarejestrowanych w Polsce przeciwko zarazie ziemniaka.

Ryzyko małe

Większość substancji o działaniu powierzchniowym

Bentiowalikarb

Fosetyl glinu

Ryzyko małe do średniego

Cymoksanil

Dimetomorf

Propamokarb

Przykład klasyfikacji fungicydów o działaniu interwencyjnym stosowanych w ochronie pomidorów polowych przed zarazą ziemniaka

Preparat	Substancja aktywna	Sposób działania	Ryzyko*
Ditiokarbaminiany
Polyram 70 WG	metiram	powierzchniowy	małe
Antracol 70 WG	propineb	powierzchniowy	małe
Karbaminiany
Valbon 72 WP	bentiowalikarb	wgłębny	brak danych
Iminoacetylomocznik
Curzate Cu 49,5 WP Curzate M 72,5 WP Ekonom MC 72,5 WP Helm-Cymi 72,5 WP Toska 72,5 WP Tanos 50 WG	cymoksanil	wgłębny	małe do średniego
Pochodne kwasu cynamonowego
Acrobat MZ 69 WP	dimetomorf	wgłębny	małe do średniego
Strobiluryny
Amistar 250 SC	azoksystrobina	układowy i wgłębny	duże
Signum 33 WG	piraklostrobina	układowy
Imidazoliny
Mildex 711,9 WG	fenamidon	układowy	duże
Fenyloamidy
Ekonom 72 WP Konkret Mega 72 WP Planet 72 WP Ridomil Gold MZ 68 WG Ridomil Gold MZ 68 WP Kupromet 45 WG Kupromet 45 WP	metalaksyl	układowy	duże
Galben M 73 WP	benalaksyl	układowy
Fosfonowe
Mildex 711,9 WG	Fosetyl glinowy	układowy	małe
Pochodne kwasu karbaminowego
Previcur 607 SL Spinaker 607 SL Tattoo C 750 SC	propamokarb kompleks z HCl	układowy	małe do średniego

* - ryzyko powstawania form odpornych według Fungicide Resistance Action Committee

---