Trudno jest dziś jednoznacznie zdefiniować rodzinę. Najczęściej definiuje się ją jako grupę społeczną różną od innych grup. ,

W literaturze dominuje ujmowanie rodziny jako grupy społecznej w ujęciu filogenetycznym ( gatunkowa forma żywa , nauka o rozwoju rodowym )oraz ontologicznym ( żywej istoty )

W rodzinie występuje więź osobista , styczność bezpośrednia , organizacja ma charakter nieformalny Instytucjonalne podejście do rodziny wyznaczają normy regulujące oraz role poszczególnych członków rodziny

Różnice między rodziną a innymi grupami:

Rodziny trwają znacząco dłużej niż inne grupy społeczne. Rodziny trwają zwykle., całe życie, :ale nie wszystkie w nich relacje trwają tak długo. Przynależność do-tej, grupy nie jest dobrowolna |np. nie wybieramy miejsca urodzenia]' - rodzina macierzysta, rodzina pochodzenia;

• rodziny: mają charakter międzypokoleniowy - członkowie rodziny są w różnym wieku, a granice tych lat są mniej lub więcej z góry ustalone [dziwnie się patrzy na zbyt młodych lub zbyt starych rodziców].

WIĘŹ MIEDZYPOKOLENIOWA - bardzo silne emocjonalne więzi między ro­dzicami, dziadkami i dziećmi, wpływa znacząco na przetrwanie rodziny

Wiek dojrzewania biologicznego nie pokrywa się z wiekiem dojrzewania spo­łecznego i intelektualnego - przychodzi ono później niż biologiczne. W społeczeństwach rozwiniętych obserwuje się dziś późną dojrzałość społeczną do niektórych ról społecznych [np. wśród studentów]

> obejmuje zarówno biologicznie, jak i prawnie regulowane stosunki między członkami rodziny.

Biologiczny akt urodzenia dziecka wytwarza między rodzicami a dzieckiem szczególnego rodzaju więzi. Dziecko jest spoiwem więzi, łączy rodzinę.

Jakie są podstawowe uniwersalne zasady regulujące rodzinę.

Wg Szackiej

1. Regulacja zachowań seksualnych - małżeństwo uprawomocnia kontakty
   seksualne ( w ramach rodziny stosunki są zgodne ze społeczną normą); jako
   główny cel - dzieci czyli wiedza czyje jest to dziecko i ma nadaną tożsamość
   społeczną - to jest dziecko tych rodziców;

Ważniejsze od rodzicielstwa biologicznego jest rodzicielstwo społeczne

1. (rodzicem jest ten który jest uznany za rodzica; Regulacja zachowań seksualnych wiąże się z rodzicielstwem; w różnych rodzinach regulacje zachowań seksualnych są różne

2. Biologiczne odtwarzanie populacji - funkcja prokreacyjna

3. Zapewnienie materialne środków do życia - rodzina i jej członkowie zobowiązani są do zdobycia środków utrzymania; do zabezpieczenia utrzymania dzieci przez rodziców; Rodzina jest najmniejszą jednostką produkcyjną w strukturze ekonomicznej; dobra gromadzone przez rodzinę są przekazywane jej członkom to zapewnia gromadzenie dóbr, które nie są rozpraszane

4. Socjalizacja nowego pokolenia - to proces trwający całe życie, to socjologia pierwotna i wtórna ( mąż, żona, matka, dziadkowie - uczenie się nowych ról)

5. Kontrola społeczna - do rodziny oczekujemy reakcji ( od rodziców w stosunku do dzieci , od żony reakcje na zachowanie męża i odwrotnie ) Stopień pokrewieństwa wskazuje stopień reakcji na zachowania, na kontrolę zachowań społecznych - rodzina

6. Ochrona i wsparcie emocjonalne - zadaniem rodziny jest pomoc wzajemna wspieranie się wzajemne ( porada, informacje, ekonomia ); To relacje osobowe nasycone emocjonalne to rodzina zapewnia wsparcie emocjonalne psychiczne; dzielenie codzienne życia z tego wynika wzajemne zobowiązanie

Różne formy małżeństwa i rodziny

Na formę rodziny mają wpływ warunki ekologiczne i zasoby środowiska, w jakim żyje dane społeczeństwo, sytuacja demograficzna, typ gospodarki i poziom rozwoju gospodarczego.

Istotny wpływ mają także, normy kultury. Normy te jednakże nie są niezmienne i z czasem ulegają modyfikacjom tak pod wpływem zmian zachodzących w danej zbiorowości, jak i oddziaływań otoczenia zewnętrznego

Mimo zmienności form rodziny istnieją dwa stałe elementy, które pozwalają różne postacie organizacji reprodukcji włączać do tej samej ogólnej kategorii „rodziny".

Rdzeń rodziny ludzkiej tworzy społecznie uznany związek kobiety i mężczyzny, czyli małżeństwo, oraz dzieci zrodzone z tego związku.

1. Kryterium ilości partnerów w małżeństwie

1. monogamia - jeden mężczyzna jedna kobieta

1. Poligamia - jeden mężczyzna + więcej kobiet; jedna kobieta i dwóch lub więcej mężczyzn )

2. Zasady doboru małżonka :

1. Endogamia - nakaz zawierania związku małżeńskiego wewnątrz własnej grupy (Żydzi) np. mezalians

2. Egzogamia - nakaz zawierania związku małżeńskiego z grupy obcej poza własnym plemieniem wioski

3. Hierarchia prestiżu i władzy

1. Patriarchat - oparte na strukturze władzy zajmowanej przez ojca

2. Matriarchat - oparte na strukturze władzy zajmowanej przez matkę

Obecnie małżeństwa partnerskie - nie ma władzy przypisanej żadnej z płci, każda płeć ma takie samo praw;

4 Miejsce zamieszkania po ślubie

1. Patrylokalny - nakazuje kobiecie zamieszkiwanie w domu męża po wyjściu za mąż

2. Matrylokalny - odwrotnie

3. Neoloklany - jeśli nowa para małżeńska organizuje własne gospodarstwo domowe

Cykle życia małżeńsko rodzinnego

Fazy-cyklu życia wg Adamskiego:

1. narzeczeństwo

2. od ślubu do urodzenia pierwszego dziecka

3. małżeństwo z dzieckiem do lat 6

4. małżeństwo z dzieckiem/dziećmi w wieku 6 - 18

5. małżeństwo z dziećmi w wieku pozaszkolnym

6. małżonkowie samotni z dziećmi usamodzielnionymi życiowo i rodzinnie

7. małżonkowie samotni -z dziećmi usamodzielnionymi, mającymi małe dzieci,.-

8. małżonkowie samotni z dziećmi usamodzielnionymi, mającymi dorastające lub dorosłe dzieci

Fazy cyklu życia wg Tyszki:.

1. narzeczeństwo

2. małżeństwo bezdzietne..

3. małżeństwo z małymi dziećmi,

4. małżeństwo z odchodzącymi dziećmi

5. okres małżeństwa odłączonego od dzieci

Typy rodzin

Mała rodzina nuklearna

Duża rodzina wielopokoleniowa

Dezorganizacja rodziny

Dezorganizacja czyli ograniczenie lub zanik dotychczas wypełnianych ról i funkcji rodzinnych Możemy mówić o konfliktach :

Małżeńskim , społecznym, międzypokoleniowym

Funkcje rodziny

Perspektywa Tyszki

1. Funkcja ekonomiczna: polega na zaspokojeniu materialnych i ekono­micznych potrzeb rodziny, a pośrednio zaspokaja też ekonomiczne i materialne po­trzeby społeczeństwa:

a. Podfunkcja produkcyjna: w Polsce socjalistycznej poza rodzinami chłopskimi
mało było rodzin-zaspakajających tą funkcje. Zakładała ona istnienie warsztatu rodzinnego - rodzina była samowystarczalna

b. Podfunkcja zarobkowa: funkcja produkcyjna od XX w. zanika na rzecz funkcji zarobkowej która zdobywa prymat - nic tylko mężczyzna pracuje zarobkowo.

c. Podfunkcja gospodarczą: ma miejsce, gdy rodzina jest zasobna i potrafi gromadzić trwałe środki materialne np. dom, samochód

4. Podfunkcja usługowo - konsumpcyjna: są to wszystkie prace usługowe na poziomie podstawowym, które są niezbędne do funkcjonowania rodziny np. porządek w domu. Łączy się ona bezpośrednio z wcześniejszą podfunkcją

2. Funkcja opiekuńczo - zabezpieczająca:

Podfunkcje: opiekuńcza i zabezpieczająca.

Jest to materialne i fizyczne zabezpieczenie rodziny np. babci lub. dziecka. Dotyczy nie wszystkich członków rodziny, lecz tylko tych, którzy sami nie mogą sobie jej zre­alizować np. mali, starzy, chorzy. Cały ciężar spada na żonę i matkę gdyż ta funkcja jest tradycją, rolą społeczną mocno utrwalona na ko­bietę. Intensywność realizacji tej funkcji w rodzinie jest odwrotnie proporcjonalna do rozmiarów opieki społecznej w każdej dziedzinie, i dla dzieci, starców, czy chorych. Gdyby wysokość emerytur i rent oraz ilość miejsc w szpitalu itp. była wystarczająca to funkcja ta straciłaby znaczenie.

• Funkcja klasowa:

determinuje pochodzenie klasowe. Dotyczy pochodzenia dziecka z

danej klasy, bardzo się zmieniła. Jest to wstępne określenie pozycji społecznej, którą będziemy posiadać, jeśli jej nie powiększymy lub pomniejszymy. Tradycja mówi, że to przynależność ojca jest wyznacznikiem pozycji dziecka, a kiedyś nawet jego żony. Im większa jest ruchliwość w społeczna tym większa jest możliwość zmiany - po­większenia statusu. Subkultura danej klasy ma tu duże znaczenie, bo internalizacja norm kulturowych odbywa się nie w rodzinie, ale w tej subkulturze. Ta funkcja wy­znacza tylko nasze potencjalne miejsce w strukturze społecznej, bo możemy je zmie­niać, np. przez ożenek [mezalians]. Decyduje ona również w sporym stopniu o starcie życiowym i szansach na dalszą drogę życiową. „Dziedzice"- maja wysoko usytuowa­nych rodziców np. lekarzy, prawników; oni mają najkrótszą drogę do sukcesu. „Cu­downi"- sami dochodzą do wysokich pozycji, mają trudniejszą drogę. W socjalizmie mówiono, że ta funkcja nie ma znaczenia, ale obecnie mamy do czynienia z jej rene­sansem. Pozycja społeczna rodziców [wykształcenie, stan posiadania] ma wpływ na karierę i szczęście dzieci.

4 Funkcja legalizacyjno - kontrolna: zmiany w tej funkcji zaszły bardzo daleko.
Dotyczy sankcjonowania szeregu zachowań i działań członków rodziny przez innych jej członków na forum; działań, które są uważane za odstępstwo od normy
Ta funkcja sankcjonuje legalizację - współżycie płciowe, socjalizację itp.

• Funkcja socjalizacyjna [socjalizacja] - udział w biegu zdarzeń, wprowadzenie w świat kultury społecznej, przygotowanie do pełnienia ról społ. Wychowanie - celowe i świadome (żeby dziecko dało sobie radę w życiu). Od wrażliwości, miłości i poświe­cenia rodziców zależy wychowanie dziecka. W rodzinie mamy do czynienia i z socja­lizacją i wychowaniem, które są nierozłączne. Dziecko ma świadomość zadań i ról, które wykonują rodzice i samo się uczy.

• Funkcja kulturalna:

Życie kulturalne rodziny jako całości, a członków rodziny, co uwidacznia się przy okazji zyskiwania autonomii przez dziecko;

funkcji kulturalnej rodziny możemy właściwie mówić do czasu, gdy dziecko zyska autonomię;

Życie kulturalne rodziny toczy się w indywidualnych kontaktach z instytucja­mi kultury [zapoznawanie dziecka z historią-kultury; estetyka życia codzienne­go; „wytrenowanie", pokazanie sposobu, w jaki korzysta się z treści kultury: to rodzic winien dziecko nauczyć dziecko czytać, a nie szkoła];

Duże zróżnicowanie rodzin [w przypadku tej funkcji]: różnice w języku [w ja­kim rodzice zwracają się do dzieci.

Obecnie znaczenie funkcji kulturalnej zmalało, gdyż rodzinę [rodziców, atmosferę ro­dzinną] zastąpiły instytucje, np. media, instytucje kultury wysokiej, renesans kultury disco — polo.

7 Funkcja rekreacyjno-towarzyska:'

• traktowanie domu, jako miejsca wypoczynku, odpoczynku;

• składa się na nią dbałość członków rodziny o atmosferę

• ma własności psychologiczne: dla odprężenia psychicznego, utrzymania rów­nowagi psychicznej, dla wypoczynku;

• utrzymywanie nieformalnych, zażyłych, opartych na bliskości emocjonalnej i fizycznej kontaktów z niewielkim gronem ludzi, które to grono realizuje po­trzebę oddźwięku, współbrzmienia; potrzebę posiadania przyjaciół;

• jest to funkcja psychohigieniczna, rozładowuje przychodzące z zewnątrz na­pięcia psychiczne.

8 funkcja emocjonalno-ekspresyjna:

Najistotniejsze potrzeby emocjonalne, potrzeba ekspresji siebie i wyrażania swojej osobowości rozpatrywanie w tym względzie długoletnich przyjaźni oraz związków nieformalnych [długoletnich - „małżeństwo nieformalne"]

Kochanie i bycie kochanym, odbieranie i dawanie miłości, przekonanie miło­ści;

Powiązania między małżeństwem, rodzeństwem, między dziećmi i rodzicami, tak silne, ze mówimy o porozumieniu się bez słów;

Daje poczucie bezpieczeństwa, poczucie oparcia, wyraź solidarności [material­nej, duchowej];

Zaspokajana w ramach permanentnej wymiany [manifestowanie siebie w natu­ralny sposób, wypowiadanie poglądów bez autocenzury, bez skrępowania, ma-

9 Funkcja prokreacyjna i seksualna

rozdzielenie tych funkcji to novum XX wieku.[po I wojnie światowej]. Związane to także było z uczestniczeniem kobiet w wojnie. Rewolucją było to, że nie zawsze akt seksualny miał na celu spłodzenie dziecka. Dotąd było odwrotnie, służyć temu miało traktowanie małżeństwa jako instytucji [do dodawania dzieci i mnożenia majątku]. Obecnie prokreacja zaspokaja potrzeby macierzyństwa i ojcostwa reprodukcyjne po­trzeby społeczeństwa.

---