Czynniki wzrostu gospodarczego
Aby zacząć rozpatrywać znaczenie wzrostu gospodarczego i jego czynników, należy najpierw zastanowić się nad samą definicją wzrostu gospodarczego. Trzeba określić co to jest wzrostu gospodarczego.
Wzrost gospodarczy jest to stałe zwiększenie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi, mierzona wzrostem PKB.
Zdolności produkcyjne każdej gospodarki zależą przede wszystkim od ilości i jakości występujących w niej zasobów naturalnych, majątku trwałego, jak i również od poziomu techniki produkcji oraz poziomu kwalifikacji pracy.
Wzrost gospodarczy polega więc na rozszerzeniu i ulepszeniu materialnych i osobowych czynników produkcji. Wymaga to ciągłej akumulacji kapitału, dzięki gromadzonym oszczędnościom i inwestycjom, ciągłego doskonalenia ludzkich umiejętności i dokonywania postępu technicznego.
Wzrost gospodarczy nie jest jednak procesem, który przebiega równomiernie i bez zakłóceń. W długim okresie produkcja i produkt krajowy rosną, ale wzrostowi towarzyszą okresowo powtarzające się odchylenia - w górę i w dół. Mamy wówczas do czynienia odpowiednio z ożywieniem i recesją w gospodarce.
Proces wzrostu gospodarczego uzależniony jest od czynników ekonomicznych, politycznych, kulturowych, demograficznych i przyrodniczych. Czynniki to warunki, w których odbywa się gospodarowanie. Mogą one sprzyjać szybkiemu wzrostowi gospodarczemu lub mogą ten wzrost hamować.
Czynników wzrostu gospodarczego jest wiele np.:
nakłady pracy i jej wydajność
zasoby naturalne kapitał produkcyjny - budowle, maszyny
kapitał finansowy
technologia - wiedza o tym, jak wykorzystać pracę i kapitał do wytwarzania dóbr i usług
postęp organizacyjny
nauka
czynniki rynkowe, np. rozwój rynków finansowych
polityka gospodarcza państwa
stabilność polityczna
Jednak ekonomiści wymieniają cztery podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego (cztery „siły napędowe” wzrostu). Są to: 1.Postęp techniczny - to wszelkiego rodzaju zmiany w metodach wytwarzania i produktach, w wyniku których uzyskane efekty przewyższają poniesione na nie nakłady. Dokonuje się on poprzez odkrywanie nowej wiedzy, czyli wynalazki, oraz zastosowanie nowej wiedzy w procesie wytwórczym czyli innowacji. Postęp techniczny zależy od poziomu innowacji i badań naukowych. Zwiększa rentowność kapitału i pozwala stawić czoła konkurencji rozwiniętych gospodarek. Jednak warunkiem wykorzystania innowacji technologicznych i wyników badań naukowych jest zaplecze finansowe. Tylko silny i bogaty kraj może sobie pozwolić na finansowanie badań naukowych, a następnie wdrożenie wyników tych badań. Jest to czynnik, który powoduje długoterminowy wzrost gospodarczy. Do postępu technicznego możemy też zakwalifikować wiedzę techniczną . Wiedza techniczna jest jednym z najważniejszych czynników wzrostu gospodarczego. Część tej wiedzy zapisano w książkach i dokumentacji technicznej. Jednak w dużej części wiedza techniczna jest zawarta jednak w praktycznych umiejętnościach i kwalifikacjach, będących efektem żmudnego zdobywania doświadczenia zawodowego.
W tym przypadku wzrost produkcji nie wynikł na skutek zmiany zasobu kapitału, lecz dzięki postępowi wiedzy technicznej. .
2.Praca - zarówno pod względem ilości, jak i jakości (na ogół okresy spadku liczby ludności odpowiadają okresom mniejszego wzrostu lub stagnacji ekonomicznej). Poziom wykształcenia polepsza jakość i zwiększa rentowność pracy. Bardzo duże znaczenie mają koszty pracy, czyli koszty, które musi ponosić pracodawca z tytułu zatrudnienia pracownika (na przykład ubezpieczenia zdrowotne i świadczenia socjalne). Kolejnym czynnikiem wpływającym na efektywność pracy jest zakres jej automatyzacji oraz stopień rozwoju technologicznego kraju. Im on jest wyższy tym wyższy jest wskaźnik efektywności wykorzystania czasu pracy i potencjału pracowników.
Dlatego też wzrost gospodarczy zależy także od zatrudnionej w gospodarce siły roboczej. Możemy wywnioskować więc, że tempo wzrostu gospodarczego zależy także od tempa wzrostu zatrudnienia i tempa wzrostu wydajności pracy oraz że wykorzystanie potencjalnych zasobów ludności zdolnej do pracy, a więc do pomnażania dochodu narodowego zależy m. in. od stopnia aktywności zawodowej ludności, poziomu i wykorzystania kwalifikacji pracowników.
3.Kapitał - to zasoby środków wykorzystane w procesie wytwarzania produkcji.(maszyny, fabryki, ludzie, wiedza itp.)
Podstawowe formy kapitału produkcyjnego to: -Kapitał rzeczowy- kapitał rzeczowy jest tym większy, im większy jest kapitał finansowy w gospodarce. Kapitał rzeczowy stanowi bowiem formę lokowania (inwestowania) kapitału finansowego. -Kapitał finansowy- w gospodarkach rozwiniętych wolnym kapitałem finansowym (tj. możliwym do zamiany na kapitał rzeczowy) dysponują instytucje finansowe. Do instytucji finansowych zaliczamy banki, fundusze inwestycyjne czy emerytalne, pełniące funkcje instytucji pośrednictwa finansowego, ale także takie podmioty, jak giełda, Komisja Papierów Wartościowych i Giełd, czy inne wykonujące specyficzne funkcje na rynkach finansowych. Sposób organizacji tych instytucji, instrumenty finansowe, którymi dysponują, a także przyjęte w gospodarce zasady ich funkcjonowania tworzą system finansowy. System finansowy decyduje o zdolności gospodarki do efektywnego transformowania kapitału finansowego w kapitał rzeczowy. Słabo rozwinięty system finansowy ogranicza możliwości szybkiego powiększania rozmiarów kapitału rzeczowego. -Kapitał ludzki- są to ludzie zdolni i chętni do pracy. -Kapitał intelektualny- w ostatnich latach coraz większego znaczenia dla gospodarki nabiera właśnie ten kapitał.
Przy danej liczebności siły roboczej wzrost całkowitych zasobów kapitału i kapitału przypadającego na 1 zatrudnionego pozwala na zwiększenie produkcji. Jednak w miarę upływu czasu kapitał się zużywa. Do utrzymania istniejącego zasobu kapitału konieczna jest określona wielkość inwestycji. Inwestycje te muszą być odpowiednio duże, jeśli przy wzroście zatrudnienia chcemy utrzymać na niezmienionym poziomie wielkość kapitału przypadającego na 1 zatrudnionego. Przy jeszcze większych rozmiarach inwestycji wzrośnie techniczne uzbrojenie pracy, co pozwoli zwiększyć wydajność pracy, czyli wielkości produkcji wytwarzanej przez 1 zatrudnionego. Wzrost zasobu kapitału jest zatem jednym z podstawowych czynników wzrostu gospodarczego.
4.Otoczenie zewnętrzne - żaden kraj nie może rozwijać się sam. Gospodarka krajowa prowadzi ze światem zewnętrznym wymianę towarów, kapitałów, wyników badań naukowych. Dlatego też otoczenie ma również ważny wpływ na rozwój gospodarki.
Pomiędzy czynnikami wzrostu gospodarczego istnieją zawsze mniej lub bardziej ściśle związki i wzajemne relacje. Mogą one mieć charakter bezpośredni (ilościowe ujęcie), lub pośredni. Oddziaływanie tych czynników występuje w różnych okresach, z różną siła, i nie jednokierunkowo.
Manipulując różnymi czynnikami odpowiedzialnymi za wzrost gospodarczy można do niego doprowadzić. Jeśli jest on możliwy do osiągnięcia powstaje pytanie czy jest pożądany i czy należy do niego dążyć. Ciągłe rozszerzanie potencjału produkcyjnego nie prowadzi do niczego dobrego, bowiem wiąże się z nim ryzyko, np. wyczerpanie zasobów złóż naturalnych. Rozszerzanie się potencjału gospodarczego powoduje również coraz większe zatrucie środowiska, uciążliwości życia codziennego (np. hałas, stres) itp.
|
FINANSE I RACHUNKOWOŚĆ
Ilona Tomaszewska Marta Śledź
4