Teoretyczna konstrukcja miar podaży pieniądza

Agregat M₀ - baza monetarna

1. Rezerwy obowiązkowe banków komercyjnych

2. Rezerwy nadwyżkowe banków komercyjnych

3. Obieg pieniądza gotówkowego

Agregat M₁ - baza monetarna + depozyty na żądanie w bankach komercyjnych

Agregat M₂ - M₁ + depozyty krótkoterminowe w bankach komercyjnych

Agregat M₃ - M₂ + depozyty średnio i długoterminowe w bankach komercyjnych

Agregat ogólnej płynności gospodarki L (M₄) - M₃ + papiery wartościowe i dokumenty handlowe

Rzeczowe formy pieniądza

PIENIĄDZ

1. Pieniądz towarowy

• Towary powszechnego użytku (sół, skóry, bydło)

• Pieniądz metalowy

• ważony (w tym wyroby użytkowe)

• odliczany

• Pełnowartościowe monety

Pieniądz symboliczny (znak pieniądza)

1. Metalowy

1. Bilon

1. o pełnej mocy zwalniania z zobowiązań

2. o ograniczonej mocy zwalniania z zobowiązań - tzw.

skarbowy

b) Monety

• pełnowartościowe

• niepełnowartościowe

2. Papierowy

1. banknot (bilet bankowy)

2. skarbowy pieniądz papierowy (bilet skarbowy)

3. Bezgotówkowy

1. emitowany przez banki komercyjne (depozyty)

2. emitowany przez bank centralny (tzw. rezerwowy)

SYSTEM BANKOWY obejmuje całokształt instytucji bankowych, a także normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.

ATRAKCYJNOŚC PROCESU KONSOLIDACYJNEGO

• Przejęcie obsługi wybranych sektorów gospodarki

• Przejęcie sieci placówek bankowych

• Znaczne zmniejszenie własnych nakładów

• Zwiększenie wartości rynkowej banków uczestniczących

DUŻE BANKI

Wzrost skali Większe możliwości Fuzje i przejmowanie

działalności wprowadzania innowacji innych banków

produktowych i technologicznych

Dywersyfikacja usług Większe możliwości eksploatacji Niższe koszty wejścia

na rynku na nowe rynki i

poszerzenia obszarów

działalności

Zmniejszenie ryzyka i

zwiększenie bezpieczeństwa

finansowego banku

Zwiększenie stabilności banku

METODY KONSOLIDACJI W POLSKIM

SYSTEMIE BANKOWYM

• konsolidacja globalna

polega na łączeniu (w drodze fuzji lub przejęcia) i prowadzi do skumulowania kont konsolidowanych banków, a więc do powstania jednego organizmu bankowego.

• konsolidacja proporcjonalna (konsolidacja metodą praw własności)

najpowszechniejszą formą konsolidacji banków jest tworzenie między nimi powiązań kapitałowych. Banki, których akcje kupuje inny bank nie tracą podmiotowości prawnej, korzystają natomiast z siły kapitałowej inwestora.

Banki inwestycyjne - nie przyjmują depozytu od swoich klientów, środki pozyskują z emisji swoich akcji.

Kredyt bank kupił PBI i zastosował metodę konsolidacji. Powstała grupa bankowa: KBPBI i Prosper Bank.

Polityka pieniężna w szerszym znaczeniu to przedsięwzięcia mające na celu kształtowanie systemu monetarnego kraju.

Polityka pieniężna w węższym znaczeniu oznacz taką kombinację celów i środków, której zadaniem jest sterowanie procesem gospodarowania pieniądzem. Proces ten charakteryzuje się zmianami podaży pieniądz i popytu na pieniądz w czasie.

Wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadłości banków na przykładzie 60 bankructw

PRZYCZYNY WEWNĘTRZNE

I. Złe zarządzanie aktywami w tym: 50

1. straty spowodowane złą gospodarką kredytową, czyli złymi procedurami kredytowymi, zbytnim zaangażowaniem w kredytowanie spółek powiązanych oraz nieprzestrzeganiem norm kredytowych 30

2. koncentracja kredytów w słabych, niestabilnych sektorach gospodarki 13

3. bankructwa głównych kredytobiorców 5

II. Brak właściwego kierownictwa i sprawnych wewnętrznych procedur kontrolnych,

w tym: 23

1. złe inwestycje banku lub przedsiębiorstwa zależnego 7

2. fałszywe dane finansowe banku, w tym bilanse i rachunki wyników 6

3. oszustwa podatkowe 2

4. zbyt ambitna polityka właściciela, zbyt ryzykowne operacje 2

III. Zła pozycja finansowa banku 2

IV. Niedokapitalizowanie banku 2

PRZYCZYNY ZEWNĘTRZNE

V. Spadek zaufania społeczeństwa, run na banki 8

VI. Problemy innego banku, grupy zależnej lub holdingu, którego częścią jest bank 5

VII. Złe warunki makroekonomiczne 1

VIII. Niekorzystne komentarze w prasie 1

Upadek części banków pociągnąłby za sobą niezwykle poważne następstwa. Wynika to z faktu, że:

• większa część majątku obywateli zdeponowana jest w bankach i tym samym społeczeństwo utraciłoby dużą część majątku narodowego,

• nastąpiłoby przerwanie dopływu środków w postaci kredytów, co spowodowałoby ograniczenie aktywności gospodarczej i pociągnęłoby za sobą negatywne skutki dla rynku pracy,

• zakłócenie lub całkowite przerwanie obrotu płatniczego również pociągnęłoby za sobą zmniejszenie rozmiarów aktywności gospodarczej.

PODSTAWOWE ZASADY BUDOWY SPRAWNEGO SYSTEMU

NADZORU BANKOWEGO W UNII EUROPEJSKIEJ

Równe traktowanie uczestników rynku

Identyczność podstawowych procedur licencjonowania i nadzoru nad bankami

Porównywalność działań banków w Unii Europejskiej (zasada przejrzystości)

Kontrola ze strony krajowych władz nadzorczych

Szeroka współpraca i wymiana informacji między organami nadzoru

Efektem końcowym powinno być podwyższenie bezpieczeństwa i stabilności systemu bankowego przy zachowaniu warunków niezbędnych dla zapewnienia jego konkurencyjności

SYSTEM BEZPIECZEŃSTWA SEKTORA BANKOWEGO to powiązane ze sobą funkcjonalnie, instytucjonalnie i prawnie podmioty, jednostki organizacyjne i rozwiązania normatywne, których wzajemne relacje i współpraca powodują podwyższenie pewności obrotu oraz wzrost efektywności gospodarowania, przy zachowaniu warunków konkurencji banków w kraju i na rynkach międzynarodowych.

ELEMENTY SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA SEKTORA BANKOWEGO

• państwowy nadzór

• nadzór właścicielski

• biegli rewidenci (audytorzy zewnętrzni)

• instytucje zrzeszające banki

• instytucje gwarantujące depozyty bankowe

Instytucja nadzoru bankowego, której podstawowym zadaniem jest czuwanie nad prawidłowością funkcjonowania systemu bankowego oraz bezpieczeństwem wierzycieli działa we wszystkich krajach, w których rozwój systemu bankowego osiągnął wysoki poziom. Formy organizacyjne oraz sposób sprawowania nadzoru różnią się w poszczególnych krajach, lecz w swej istocie służą temu samemu celowi.

Celem działania państwowych instytucji sprawujących nadzór bankowy powinno być przede wszystkim stworzenie warunków do optymalizacji przepływu zasobów finansowych poprzez stymulowanie zdrowej konkurencji. Ważną kwestią jest również zmniejszenie możliwości wystąpienia niewypłacalności banków dzięki odpowiednio wczesnym działaniom na rzecz wzmocnienia ich bazy kapitałowej, właściwego monitorowania ryzyka i nadzorowania kadry kierującej. Niezbędne jest także utrzymywanie kontroli nad bezpośrednimi i pośrednimi kosztami jakie ponosi państwo z tytułu utrzymywania systemu bezpieczeństwa sektora bankowego oraz istnienia instytucji gwarantowani depozytów. Nie można zapomnieć o promowaniu przejrzystości działań banków poprzez zapewnienie powszechnej dostępności odpowiednich informacji.

FUNKCJE NADZORU BANKOWEGO

• funkcja licencyjna: dbanie o dopuszczanie do działalności bankowej ludzi i kapitału, który pozwala na to aby bank spełniał warunki zaufania

• funkcja regulacyjna: realizowana jest poprzez określenie minimum standardów bezpieczeństwa, do których należą normy kapitałowe, limity koncentracji kredytów

• funkcja kontrolna: realizacja odbywa się przez systematyczne, szybkie i precyzyjne dokonywanie oceny sytuacji finansowej banków i określenie zagrożenia w ich funkcjonowaniu

• funkcja dyscyplinująca: skuteczne podejmowania działań zapobiegawczych, naprawczych

REGULACJE OSTROŻNOŚCIOWE określić można jako normy prawne adresowane do banków, określające minimalne wymagania dotyczące ich sytuacji finansowej lub też ustalające zakres, skalę, tryb i warunki działania, mające na celu ograniczenie możliwości podejmowania nadmiernego ryzyka i podwyższenie poziomu bezpieczeństwa oraz stabilności sektora bankowego.

CELE REGULACJI BANKOWYCH

1. zapewnienie wysokiego stopnia sprawności świadczenia usług finansowych w interesie całej gospodarki narodowej;

2. zagwarantowanie stabilności systemu finansowego;

3. ochrona interesów wszystkich stron korzystających z usług finansowych.

Współczynnik - Fundusze własne

wypłacalności - Aktywa i zobowiązania

pozabilansowe ważone ryzykiem

PRANIE BRUDNYCH PIENIĘDZY polega na wprowadzeniu do legalnego obrotu pieniędzy, papierów wartościowych lub innych walorów majątkowych pochodzących z przestępstwa lub uczestnictwa w jego popełnieniu. Jest to więc inwestowanie środków finansowych (zwłaszcza gotówki), pochodzących z przestępstwa w legalnie funkcjonujące przedsięwzięcia.

PRANIE BRUDNYCH PIENIĘDZY POLEGA NA:

1. likowaniu, zamianie, wymianie lub transferze przedmiotów majątkowych ze znajomością faktu, że pochodzą one z działalności przestępczej, bądź z uczestnictwa w tego rodzaju działalności, w celu ukrycia lub zamaskowania nielegalnego ich źródła, bądź wspomagania osób biorących udział we wspominanych działaniach, aby w ten sposób mogły one uniknąć konsekwencji prawnych dokonywanych czynów;

2. maskowaniu lub ukrywaniu rzeczywistego stanu, co do charakteru, pochodzenia, sytuacji, wykorzystania czy obrotu, w odniesieniu do przedmiotów majątkowych bądź rzeczywistej ich własności lub odpowiednich praw ze znajomością faktu, ze przedmioty te pochodzą z działalności przestępczej bądź z uczestnictwa w tego rodzaju działalnościach;

3. nabywaniu, posiadaniu lub używaniu przedmiotów majątkowych, jeśli osobie podejmującej te czynności było wiadomo, że pochodzą one z działalności przestępczej bądź z uczestnictwa w tego rodzaju działalnościach;

4. udziale (uczestnictwie) w jednym z trzech wymienionych etapów: połączeniu się w celu wykonania tego rodzaju działania; usiłowaniu takiego działania; uczestnictwie, podżeganiu albo doradzaniu wykonania wspomnianego czynu bądź usiłowaniu jego realizacji.

FAZY PRANIA BRUDNYCH PIENIĘDZY

Pierwszą fazą jest „lokata”, czyli zamiana gotówki na instrumenty finansowe lub dobra materialne.

W drugiej fazie chodzi o zatajenie pochodzenia pieniędzy, ukrycie (maskowanie) faktu przeprowadzenia operacji prania pieniędzy poprzez złożone transakcje finansowe i wydłużenia drogi, przez którą przechodzą środki, przy wykorzystywaniu każdej możliwości związanej ze stosowaniem instrumentów na okaziciela.

Trzecia faza to integracja, której celem jest zalegalizowanie brudnych pieniędzy, jest to ostateczna legitymizacja pochodzenia środków poprzez uzyskanie dokumentów świadczących o ich legalnym pochodzeniu.

KLASYFIKACJA OPERACJI BANKOWYCH

Operacje bankowe mogą być klasyfikowane według:

• podmiotów

• własne,

• klientów,

• obce

• terytorium

• krajowe i zagraniczne,

• międzybankowe i między oddziałowe

• rodzajów operacji

• bilansowe,

• pozabilansowe

• przedmiotu działania

• czynne (aktywne)

• bierne (pasywne)

• pośredniczące (usługowe, komisowe)

• form rozliczeń

• rodzaju waluty

• w złotych,

• w walutach obcych

Operacje bankowe są specjalistyczną formą działalności usługowej realizowanej przez banki. Specyfika tych usług polega na tym, że przedmiotem działalności są pieniądze i inne wartości, a zakres to udział w przepływie strumieni pieniężnych.

Można powiedzieć, że operacje bankowe są to sposoby i techniki wykonywania czynności bankowych.

Tabela Rodzaje operacji bankowych

Kryterium podziału	Operacje
Podmiot	własne klientów
Przedmiot	bierne czynne pośredniczące
Podział terytorialny	krajowe zagraniczne
Forma rozliczeń	bezgotówkowe gotówkowe

W praktyce bankowej najczęściej przeprowadza się podział operacji bankowych na podstawie kryterium przedmiotu.

Charakterystyka operacji bankowych

BIERNE

Pozyskiwanie źródeł finansowania działalności banku:

1. gromadzenie środków na rachunkach bankowych

2. emisja własnych papierów wartościowych

3. lokaty międzybankowe pozyskane

CZYNNE

Alokacja środków pieniężnych w aktywa dochodowe:

1. udzielanie kredytów,

2. inwestowanie własnych funduszy w formie:

• udziałów w kapitale podmiotów gospodarczych,

• skupu papierów wartościowych

• lokaty międzybankowe udzielone

POŚREDNICZĄCE

Usługi bankowe:

1. obsługa rachunków bankowych,

2. przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych (gotówkowych i bezgotówkowych).

3. pośrednictwo w operacjach papierami wartościowymi,

4. doradztwo finansowe.

ISTOTĘ UMOWY RACHUNKU BANKOWEGO stanowi zobowiązanie banku wobec posiadacza rachunku do przechowywania jego środków pieniężnych na czas oznaczony lub nie oznaczony oraz do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych.

GŁÓWNE ZASADY PROWADZENIA RACHUNKÓW BANKOWYCH:

• zasada swobodnego wyboru przez klienta banku, w którym chce otworzyć rachunek bankowy

• zasada pełnej swobody dysponowania przez posiadacza rachunku zgromadzonymi na nim środkami

• możliwość oprocentowania środków na rachunkach bankowych

• zasada ochrony interesów depozytariuszy

Do najbardziej typowych rodzajów rachunków bankowych zalicza się:

• rachunki bieżące (tzw. podstawowe)

• rachunki pomocnicze

• rachunki lokat terminowych

• rachunki oszczędnościowe (wkłady oszczędnościowe)

Można wyróżnić kilka rodzajów lokat:

• lokaty o oprocentowaniu zmiennym i stałym

• lokaty standardowe i negocjowane

• lokaty na określony i nieokreślony termin

KATALOG PODSTAWOWYCH OBOWIĄZKÓW BANKÓW:

1. obowiązek utrzymywania płynności płatniczej

2. obowiązek zachowania szczególnej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa powierzonych bankowi środków pieniężnych

3. obowiązek zachowania tajemnicy bankowej

4. obowiązek przeciwdziałania wykorzystywaniu działalności banku dla prania pieniędzy

5. obowiązek równego traktowania przez bank wszystkich kontrahentów

6. obowiązek publicznego ogłaszania stosowanych przez bank stawek oprocentowania depozytów, kredytów i pożyczek pieniężnych, stawek prowizji i wysokości opłat pobieranych za usługi bankowe

PODSTAWA ZMIANY STOPY PROCENTOWEJ

• WIBOR jest to stopa oprocentowania środków międzybankowych w złotych polskich na rynku warszawskim. Depozyty międzybankowe standardowe składane są na okresy jednodniowe, tygodniowe, miesięczne, trzymiesięczne i sześciomiesięczne.

Najczęściej w kredytowaniu wykorzystywane są stopy WIBOR jedno- i trzymiesięczne (tzw. WIBOR 1M - jednomiesięczny i WIBOR 3M - trzymiesięczny)

• stopa kredytu lombardowego NBP

• stopa redyskontowa weksli w NBP

W przypadku kredytów walutowych jako podstawę zmiennego oprocentowania kredytu stosuje się głównie stopy procentowe na daną walutę na podstawowych rynkach finansowych:

• EURIBOR - jest to stopa oprocentowania środków oferowanych na europejskim rynku międzybankowym;

• LIBOR - jest to stopa oprocentowania środków w Londynie. Najczęściej stosowana jest w przypadku kredytów w funtach brytyjskich (GBP), bądź w dolarach amerykańskich.

ZASADY FUNKCJONOWANIA BANKÓW KOMERCYJNYCH:

1. zasada samodzielności banków

2. zasada samofinansowania się banków

3. zasada uniwersalizmu działania banków

4. zasada poddania działalności banków kontroli wewnętrznej oraz nadzorowi bankowemu

Podstawowe powody, dla których powołuje się instytucje odpowiedzialne za gwarantowanie wypłat powierzonych bankom depozytów:

• konieczność stabilizacji systemu bankowego poprzez zmniejszenie możliwości wystąpienia masowych wypłat depozytów przez klientów zaniepokojonych stopniem ich bezpieczeństwa

• potrzeba „ochrony konsumenta” - drobnego ciułacza, który nie będąc przygotowany do samodzielnej oceny kondycki finansowej banku, powierza mu swoje oszczędności jako licencjonowanej przez państwo instytucji zaufania publicznego

Podstawowe metody zmniejszenia możliwości wystąpienia zjawiska „moralnego hazardu”, który może być uprawiany przez właścicieli banku (głównych akcjonariuszy), jego kierownictwo lub też klientów:

• górny limit ograniczający w sposób stały kwotę gwarantowanego depozytu

• „udział własny” depozytariusza w wypadku niewypłacalności banku, tj. system w którym gwarantowana jest wypłata tylko części depozytu (np. 75%)

• zmienna stawka składki płaconej przez banki gwarantowi depozytów uwzględniająca stopień ryzyka występującego w działalności danej instytucji (obecnie stosowana tylko w USA)

• działalność zmniejszająca możliwość dopuszczania przez banki nadmiernego ryzyka (np. nadzór bankowy i regulacje ostrożnościowe)

Celami ustawowego systemu gwarantowania są:

• ochrona deponentów, którzy nie mają możliwości samodzielnej oceny stanu ryzyka finansowego - powierzają je bankom jako instytucjom zaufania publicznego

• stworzenie systemowych warunków udzielania pomocy finansowej bankom, które znajdują się w stanie zagrożenia wypłacalności

• monitorowanie sytuacji finansowej podmiotów objętych systemem gwarantowania depozytów

Koncepcja działania BFG oparta jest na dwojakiego rodzaju interwencjach:

• zwrotnej pomocy finansowej bankom

• wypłacie gwarantowanych depozytów

Cztery zasady systemu gwarantowania depozytów

1. Zasada powszechności systemu gwarantowania wkładów i równego traktowania instytucji kredytowych

1. Każde państwo ma obowiązek zapewnienia oficjalnego uznania na swoim terytorium jednego lub kilku systemów gwarantowania wkładów (Instytucja kredytowa nie będąca członkiem takiego systemu nie ma prawa przyjmowania wkładów).

2. Wkład to każde saldo kredytowe pochodzące z funduszów złożonych na koncie lub okresowych stanów wynikających z normalnych transakcji bankowych, które instytucja kredytowa musi zwrócić.

3. Przedmiotem systemu gwarantowania mogą być zarówno wkłady podmiotów gospodarczych, jak i osób fizycznych.

2. Zasada zapewnienia szybkości i efektywności wypłat w ramach systemu gwarantowania

1. Niedostępność wkładu, to stan w którym należny i płatny nie został wypłacony przez instytucję kredytową zgodnie z warunkami prawnymi lub wynikającymi z umowy.

2. Decyzja w sprawie niedostępności wkładu powinna zostać podjęta w ciągu 3 tygodni od chwili, gdy właściwe władze po raz pierwszy powzięły wiadomość, że instytucja finansowa nie wypłaciła wkładów.

3. Data początkowa niedostępności wkładu wyznacza bieg terminów dokonywania wypłat uprawnionym podmiotom, które nie powinny przekraczać 3 miesięcy, z możliwością dwukrotnego przedłużenia.

3. Zasada ustalania minimalnego limitu gwarancji wkładów

1. Kwotę minimalną wyznacza w zasadzie suma 20 000ecu, a wyjątkowo do końca 1999 r. 15 000 ecu, przy czym granice te mają być zachowane również w tych systemach, które zakładają tzw. udział własny deponenta.

2. Przy wypłacie kwot gwarantowanych z rachunków wspólnych mogą być wprowadzone w systemie prawa wewnętrznego krajów członkowskich dwa warianty:

1. rachunek może być podzielony równo między deponentów i wtedy ograniczenia kwotowe odnoszą się do każdego z deponentów z osobna,

2. gdy rachunek wspólny dotyczy przedsiębiorstwa, stowarzyszenia lub ugrupowania o podobnym charakterze, bez osobowości prawnej, może on być traktowany jako złożony przez jednego deponenta.

4. Zasada terytorialności

1. System gwarancji danego państwa członkowskiego Unii powinien obejmować deponentów w filiach utworzonych przez instytucje kredytowe na obszarze innych państw członkowskich.

2. Uczestnictwo filii (oddziałów) w systemie gwarantowania depozytów danego państwa, zależy od tego, czy ich centrale mieszczą się w państwach członkowskich Unii (uczestnictwo w systemie gwarantowania jest wtedy dobrowolne), czy też poza krajem członkowskim Unii (przystąpienie do systemu jest wtedy obligatoryjne, o ile brak odpowiednich zabezpieczeń po stronie danej instytucji zagranicznej).

3. Obowiązek zapewnienia klientom banku dostępu do wszystkich niezbędnych informacji związanych z systemem ochrony wkładów.

Wyróżniamy instrumenty bezpośredniego oddziaływania

1. Instrumenty kontroli ogólnej (powszechnej)

2. Instrumenty kontroli selektywnej - bezpośrednie oddziaływanie

3. Oddziaływanie przez perswazję

4. Polityka kursu walutowego

1-3 pozwalają na podaż pieniądza przez banki komercyjne.

Limity kredytowe, pułap, inaczej plafony - poszczególne banki 9-tki posiadają określone limity.

Bank Centralny emitując bony pieniężne - ściąga pieniądz.

12

---