BADANIA JAKOŚCIOWE

Techniki badań:

1. Obserwacja

2. Analiza treści (ogłoszenia matrymonialne)

3. Wywiad indywidualny pogłębiony

4. Wywiad grupowy - focus

5. Eksperyment

Zalety badań jakościowych:

• głębsze rozumienie zjawisk społecznych niż ilościowe

• umożliwiają obserwację postaw i zachowań w sytuacjach codziennych

• pozwalają na badanie zjawisk społecznych, które nie obejmują statystyki

Wady:

• problem rzetelności tych badań

• problem trafności

• anegdotyzm tzn. dostrzeganie tylko zjawisk jaskrawych.

Percepcja społeczna - jest to sposób w jakim ludzie selekcjonują, interpretują i wykorzystują informacje społeczne w celu podejmowania decyzji lub wydawania sądów. Cechą jest jej oszczędność poznawcza- powód: lenistwo - zbyt dużo informacji, więc musimy ją selekcjonować.

Reguły:

1. Schemat - jest to struktura poznawcza wg. której organizujemy wiedzę o świecie.

2. Kategoryzacja - czyli identyfikacja rzeczy lub ludzi jako jednostki pewnej kategorii.

3. Heurystyka - uproszczone? reguły myślenia, pozwalające na formułowanie sądów bez analizy, na której są powinien się opierać.

1. heurystyka dostępności - wzrost ważności informacji, które łatwo zapamiętać.

• budujemy sądy na podstawie wydarzeń dramatycznych

• konkretnych i wyrazistych

• nie odległych w czasie

• często omawianych w mas mediach

• lokalnie dominujących

2. heurystyka zakotwiczenia - oceniając jakąś wartość liczbową bierzemy za punkt wyjścia jakąś łatwo dostępną liczbę a następnie modyfikujemy dane do tej liczby.

3. heurystyka symulacyjna - wydawanie sądów w oparciu o umysłową symulację przebiegu zdarzeń, np spóźnienie samolotu.

4. heurystyka kontr fakturalna - myślenie co mogłoby się zdarzyć choć się nie zdarzyło czyli następstwa nietypowych zdarzeń, a oceniane jako bardziej negatywne, ponieważ łatwo wyobrażać sobie alternatywy i odwrotnie, np. śmierć ze starości i w wypadku.

5. heurystyka reprezentatywności - klasyfikacja obiektu obserwacji dokonuje się na podstawie stopnia podobieństwa do przypadku typowego, np. 1KKKMMM, 2KKMKMM - prawdopodobieństwo urodzeń wydaje się inne a jest takie samo.

Konsekwencje heurystyki reprezentatywnej:

1. Nie docenianie proporcji podstawowych

2. Wprowadzanie wielkości próby czyli traktowanie małych grup jakby były dużymi grupami

3. Koncentrowanie się na przypadkach jednostkowych

4. Poszukiwanie ważnych przyczyn dla ważnych zdarzeń

5. Upatrywanie przyczyn w zdarzeniach do nich podobnych, np. rodzeństwo złamało na rowerze nogę, widzimy inną osobę i myślimy, że tez złamał w podobnej sytuacji.

Kontekst- informacja o innych obiektach, np. czytając PLAYBOYa mężczyźni częściej narzekają na swoje damy.

Kontrast- sąd zostaje odsunięty od informacji kontekstowej, gdy dodatni kontekst obniża ocenę a ujemny podwyższa ocenę.

Jeżeli ten kontekst obniża ocenę staramy się nie dostrzegać tła społecznego i odwrotnie.

METODY:

OBSERWACJA - najstarsza metoda socjologiczna, która polega na obserwacji, interpretacji zachowań jednostek i grup społecznych w znaczeniach społecznych, tzn subiektywne jest różne od znaczeń społecznych, np drapie się po głowie, bo mnie swędzi, a inni myślą, że myślę, zastanawiam się.

Rodzaje obserwacji:

1. Uczestnicząca

2. Nieuczestnicząca

*ze względu na wiedzę obiektu obserwowanego:

1. Jawna

2. Ukryta - obiekt nie wie, że jest obserwowany

*ze względu na warunki:

1. W warunkach naturalnych

2. Laboratoryjnych

* ze względu na czas i miejsce

1. Systematyczna w celowo wybranych terminach i miejscach

2. Niesystematyczna

ANALIZA TREŚCI - technika, w której realizujemy zapisaną lub zarejestrowaną treść wypowiedzi bądź publikacji.

Etapy:

• dobór materiału badawczego

• dobór jednostki badawczej

• operacjonalizacja problemu badawczego

• analiza treści

• wnioski i interpretacja - zawsze powinna być wg. jakiejś teorii socjologicznej.

WYWIAD INDYWIDUALNY POGŁĘBIONY- rozmowa skoncentrowana na uzyskaniu ukrytych opinii, motywów, postaw respondenta.

Etapy:

1. Operacjonalizacja problemu badawczego i celów badawczych

2. Dobór próby→ dobierana celowo→ wyników nie możemy rozciągać na całą populację

3. Przygotowanie narzędzia badawczego- scenariusz wywiadu

4. Rekrutacja

5. Przygotowanie warunków technicznych

6. Przeszkolenie ankieterów

7. Realizacja badania→ wywiad zazwyczaj trwa średnio 30-120 min

8. Integracja danych: transkrypcja, analiza materiałów pomocniczych

9. Analiza czyli interpretacja danych

10. Raport

Schemat scenariusza:

1. Wstęp (do 5 minut): formuła, przedstawienie się, wyjaśnienie celów badania, wyjaśnienie reguł wywiadu, poinformowanie respondenta o nagrywaniu wywiadu i prośba o zgodę.

2. Pytania wstępne (do 15 min):

• Pytania otwarte

• Pytania łatwe

• Luźno związane z problemem badawczym

• Raczej o fakty niż opinie

3. Pytania wprowadzające (do 20 min):

• Dotyczące ogólnych doświadczeń respondenta

• Nie powinny mieć krytycznego charakteru (nie zbyt poważne, głębokie, zagrażające, takie którymi można zakończyć rozmowę)

4. Pytania zasadnicze (do 60 min):

• Pytania drażliwe, głębokie, poważne

• Pytania projekcyjne

• Pytania zamykające, podsumowujące- weryfikujące, kontrolujące zrozumienie wypowiedzi respondenta i jego prawdomówność

Rodzaje pytań stosowanych w trakcie wywiadu indywidualnego pogłębionego:

1. Pytania otwarte (na początku rozmowy)

• Plusy: eksploracja doświadczenia, opinii, postaw respondenta

• Minusy: prowokowanie osób gadatliwych

2. Pytania zamknięte (pytania o fakty, o rozstrzygnięcie)

• Plusy: pomagają respondentowi sprecyzować swój pogląd

• Minusy: nie zachęcają do odpowiedzi, ukierunkowują odpowiedź, ograniczają dynamikę dyskusji

3. Pytania sondujące (służą pogłębianiu wywiadu)

• Klaryfikacje- np. co ma pan na myśli?

• Egzemplifikacja- podanie przykładu

• Pogłębianie- czy mógłby pan coś dodać do tego?

• Werbalne wzmocnienia zwrotne- pokazanie, że słuchamy respondenta (niewerbalne wzmocnienie zwrotne to np. kiwanie głową)

• Plusy: uzyskiwanie dogłębnych informacji

• Minusy: mogą być odebrane jako zagrażające

4. Pytania wielokrotne (dwa lub więcej pytań w jednym, np. jak często je pan masło, gdzie pan kupuje, z czym je?

• Plusy: daje możliwość rozgadania się respondenta

• Minusy: może spowodować zakłopotanie respondenta, bo nie będzie wiedział na które pytanie odpowiedzieć

5. Pytania hipotetyczne (służą pogłębianiu informacji, np. co byś zrobił, gdybyś wygrał w toto lotka?)

• Plusy: pogłębienie informacji, oraz konfrontacja opinii respondenta z nowymi sytuacjami

• Minusy: respondenci mają problemy z wyobrażeniem sobie sytuacji

6. Pytania sugerujące (służą prowokowaniu respondenta do wypowiedzi niepopularnych lub nieuświadomionych

• Minusy: mogą wymuszać niekoniecznie prawdziwe interpretacje

7. Pytania odzwierciedlające (są parafrazujące, sedno wypowiedzi respondenta)

• Plusy: poczucie zrozumienia i akceptacji, zachęcenie do dalszych wypowiedzi, weryfikują czy dobrze interpretujemy wypowiedzi respondenta.

• Minusy: często brzmią nienaturalnie

SPRAWOZDANIE

Części sprawozdania:

1. Ewidencyjno-informacyjno:

• Problem badawczy

• Cele wywiadu

• Krótka charakterystyka przebiegu rozmowy

• Data, miejsce i czas trwania, warunki w jakich przebiegał wywiad

• Kto prowadzi wywiad, który z kolei był to wywiad tej osoby

• Data sporządzenia sprawozdania

2. Merytoryczna:

• Relacjonujemy sens wypowiedzi w porządku chronologicznym

3. Oceniająca:

• Czy uzyskaliśmy planowane informacje

• Czy wystąpiły braki informacji, jeżeli tak to dlaczego

• Ocenimy wiarygodność uzyskanych informacji od respondenta

• Oceniamy atmosferę w której był przeprowadzony wywiad

Wywiad indywidualny pogłębiony może być:

1. Ustrukturyzowany-treść i kolejność pytań jest niezmieniona

2. Nieustrukturyzowany- ankieter ma wolną rękę w formie zadawania pytań

Techniki projekcyjne- nieustrukturyzowane formy pytania, gdzie respondent projektuje własne:

1. Skojarzenia (metoda ta polega na poddawaniu respondenta bodźcowi werbalnemu: nazwa, nazwisko, pojęcie):

• Swobodne-z czym kojarzy się woda

• Ukierunkowane-z jaką porą roku kojarzy ci się woda

• Grupowanie skojarzeń według ich wartości: pozytywne neutralne, negatywne

• Szacowanie zgodności skojarzeń z wyrażeniami, np. Matka- skojarzenie pozytywne

• Poszukiwanie różnic pomiędzy skojarzeniami

2. Uzupełnienia:

• Niedokończone zdanie-respondent ma dokończyć zaczęte przez nas zdanie

• Uzupełnienia historyjki

3. Konstruowanie:

• Reakcja na zdjęcie

• Testy rysunkowe

• Personifikacja-np marka Nokia i opisać osobę według niej

• Animalizacja-zamiast człowieka zwierzę

• Reifikacja-przedmiot

• Kolarz- grupowa technika:

• Ułożenie historyjki ze zdjęć

• Wycinanie z gazet i tworzenie konstrukcji

• Jednostki grupowe- typowy student UKSW to...

4. Podejmowanie roli:

• Odgrywanie roli-prosimy respondenta o udział w inscenizacji, przedstawieniu, może sam wymyślać co mówić

WYWIAD GRUPOWY-focus group

Cechy:

1. Jest zrealizowany z wieloma respondentami( od 7 do 12)

2. Jest skoncentrowany na jednym określonym temacie.

3. Przeprowadzone przez moderatora

4. Dobór jest zawsze celowy

5. Wywiad jest rejestrowany

6. Powinien być przeprowadzany w fokusowanich

7. Przeprowadza się serię wywiadów grupowych ze względu na warstwy (osobno dal kobiet i mężczyzn, starszych i młodych)

Rodzaje:

1. Wydłużony-trwa od 2 godzin

2. Mini- z mniejsza liczbą osób niż 7-12

3. Ekspercki- z ekspertami na temat który badamy

4. Kreatywny- burza mózgów

5. Konfliktowy- dwóch moderatorów, dwie grupy, grupy antagonistyczne

Etapy:

1. Zaplanowanie kosztów

2. Czas realizacji

3. Zaplanowanie warunków lokalowych i technicznych

4. Dobór osób badanych(płeć, wiek sytuacja materialna, wykształcenie)

5. Zaplanowanie zasad selekcji uczestników (czy płacimy itp)

6. Zaplanowanie liczby grup.

1. Rekrutacja:

• wynagrodzenie zależy od czasu trwania- za 1,30h średnia stawka wynosi 30-50zł

• kontakt z uczestnikami badania powinien być wcześniejszy- dzień, dwa przed właściwymi badaniami.

• na focus zaprasza się 3-4 osoby więcej

• należy pamiętać o cateringu

• na koniec badania można wręczyć respondentom podarunki.

1. Scenariusz wywiadu

Scenariusz - plan wywiadu określający zaganienia i czas, np opakowanie - 20 min, kolor - 5 min, inne - 5 min.

• Scenariusz powinien również dyktować ważność poszczególnych elementów, tj. 1. kolor, 2. kształt, 3. inne.

• Kolejność tych zagadnień powinna być logiczna, a przejście pomiędzy naturalne.

• Niewskazane jest pytanie, ma to być swobodna rozmowa.

• Nie może być zbyt dużo zagadnień.

1. Moderator

Cechy dobrego moderatora:

• doświadczenie;

• posiada kompetencje komunikacyjne;

• osoba kompetentna pod względem nauk społecznych;

• ma wyczucie czasu;

• radzi sobie z trudnymi respondentami;

• ma poczucie humoru;

• ma dobrą pamięć.

1. Uczestnicy

Typy niebezpieczne: dominatorzy, wszechwiedzący, antagoniści, gaduły, szeptacze, wycofani.

Zachowania przeszkadzające:wypowiedzi bez związku, atakowanie wypowiedzi innych uczestników, atakowanie moderatora, zadawanie pytań moderatorowi, zadawanie pytań innym uczestnikom.

Techiniki stosowane:

• Indywidualne - personifikacja, animalizacja, skojarzenia, testy niedokończonych zdań, testy rysunkowe.

• Grupowe - kolarz, sortowanie, personifikacja, animalizacja, skojarzenia.

Zalety:

• bogactwo wniosków i interpretacji;

• możliwość przeprowadzenia z kilkoma osobami w jednym czasie;

• efekt synergii, tzn. rozmowa kilku osób powoduje zwerbalizowanie opinii respondenta;

• możliwość stymulowania aktywności przez moderatora;

• możliwość minimalizowania czynników zaburzających;

• szybka metoda.

Wady:

• koszta;

• brak możliwości estymacji - wnioski tylko o tych badaniach

• negatywny wpływ moderatora na przekazywanie informacji od respondentów "efekt ankieterski";

• powierzchowność informacji względem wywiadu indywidualnego pogłębionego;

• częste błędy nadinterpretacji.

5. Typologia respondentów na FG.

1. Respondent bezradny: odpowiedzi lakoniczne bądź "nie wiem", często nie rozumie treści dyskusji, ma problemy ze sformułowaniem wypowiedzi, wywiad traktuje jako egzamin (sytuacja stresująca), nie potrafi abstrahować od własnych doświadczeń, stereotypizuje.

2. Respondent indywidualista - wypowiedzi bogate,spójne lecz zindywidualizowane, ma problemy z pytaniami zamkniętymi, często w kafeterii wybiera odpowiedz "inne", nie jest kreatywny.

• indywidualista zawodowy - traktuje wywiad jako zadanie, które należy wykonać;

• ekspresyjny - wywiad jako sytuacja do "błyszczenia" czyli ekspresji własnej.

3. Respondent pragmatyczny - traktuje wywiad jako obowiązek, często wchodzi w rolę eksperta od wszystkiego, potrafi argumentować, zrekonstruować cel badania (dostosować swoje odpowiedzi do celu).

• pragmatyczny krytyczny - sumiennie odpowiada na pytania ale jest krytyczny do formy, logiki pytań, przebiegu wywiadu, kompetencji moderatora.

• perfekcjonista - wyczerpująco odpowiada na pytania, uzasadnia nawet jak się go o to nie prosi.

6. Rekrutacja respondentów.

Rekrutujemy grupy homogeniczne, osoby pełnoletnie, nie powinniśmy tych osób znać, płacimy respondentom, trzeba przewidzieć catering, upominki, lokalizacja - łatwo dostępna, neutralna - nikt nie będzie przeszkadzał, prywatna - przytulna i przyjemna aranżacja, a nie, np. hałas.

WYWIADY GRUPOWE ON-LINE

Odbywają się pośrednio przez internet.

Zalety:

• elastyczność czasu przeprowadzenia;

• szybkość organizacji;

• szybkość przeprowadzenia;

• szybkość analizy (napisane);

• poczucie anonimowości respondentów,co sprzyja większej szczerości;

• możliwość podejmowania tematów trudnych, wstydliwych, itp.;

• możliwość prezentowania różnego rodzaju materiałów, filmów, dźwięków, itp.;

• dostęp do szerszych, bardziej zróżnicowanych i trudno dostępnych grup społecznych (z daleka, niepełnosprawni);

• możliwość śledzenia przebiegu badań przez zleceniodawcę.

Wady:

• autoselekcja - tylko ci co posiadają internet;

• ryzyko przerwania udziału respondenta w badaniu (problem techniczny, ktoś mu przeszkadza);

• anonimowość sprzyja wypowiadaniu opinii skrajnych, konfliktowych, nieprawdziwych;

• brak standaryzacji warunków przeprowadzenia wywiadu;

• brak możliwości zachowań niewerbalnych;

• możliwość testowania tylko bodźców wizualnych, dźwiękowych;

• zróżnicowane kompetencje badanych.

ZASTOSOWANIE WYWIADÓW ON-LINE

* w naukach społecznych się nie stosuje;

* w badaniach marketingowych:

• przy wprowadzaniu nowości:

• generowanie idei;

• tworzenie koncepcji;

• kreowanie wizerunku.

• testowanie koncepcji

• testowanie gotowych rozwiązań lub produktów

• nazwę;

• wrażliwość cenowa;

• kolorystyka, grafiki;

• pomysły na badania promocyjno-reklamowe.

• badania ogólnych wzorów korzystania z internetu

• odwiedzane serwisy, opinię o serwisach, czas.

BADANIA AUDYTATYWNE

- badania muszą być typowe.

Dobór próby:

1. Dobór losowy

1. dobór losowy prosty - ze zwracaniem i bez;

2. dobór losowy systematyczny - służy do operatów, które są wymieszane

k= N/n, gdzie "N" to liczebność operatu;

2. Dobór losowy warstwowy

1. proporcjonalny - populacja K = 100, M = 50, próba = 15 - osobny operat dla kobiet i mężczyzn;

2. nieproporcjonalny - którąś grupę powiększamy, by dokonać estymacji;

3. optymalny

• ze zróżnicowaniem, wariancją;

• ze zróżnicowaniem i kosztami

Bezrobotni

I	II	III
Mieszkańcy płd. Polski	Płn. wschód	Północ
K i M 18-60 lat	M 40-60 lat	M 18-60 lat
biorę: 100 os.	20 os.	40 os.

Jeżeli grupa jest mało zróżnicowana, można wziąć mniej respondentów a uzyskamy te same wyniki.

• Musimy wiedzieć jaki jest koszt jednostkowy.

- do Płn. wsch. dojazd do Warszawy będzie najdroższy.

1. mieszany - polega na tym, że z jednej warstwy losujemy, a z drugą badamy całą;

2. dwukierunkowy - odmiana doboru proporcjonalnego, krzyżujemy ze sobą 2 zmienne: płeć i wiek.

	K	M
Młodzi	300	310
Starzy	400	380

3. dwufazowy.

3. PSP

4. Sekwencyjny

5. Monetarny - nie da się stosować do badań jakościowych.

---