Systemowe ujęcie transportu.

System - zbiór elementów powiązanych ze sobą relacjami wraz z otoczeniem zachowującym się w sposób celowy.

Wszystkie obiekty biorące udział w procesie transportowym i związane z tym procesem tworzą system transportowy.

• Bierny system transportowy - jego zadanie sprowadza się do ułatwienia ruchu obiektów, a w jego skład wchodzą bierne elementy takie jak sieć drogowa i urządzenia zabezpieczające ruch.

• Aktywny system transportowy - jego zadaniem jest przemieszczanie obiektów. W skład tego systemu wchodzą aktywne urządzenia transportowe np. samochody, statki, pociągi, samoloty, itp.

Bierny system transportowy ułatwia transport obiektów aktywnych, a system aktywny umożliwia transport obiektów biernych.

Opis systemu:

1. Morfologiczny, (z czego system się składa - z podróżnych, ładunków, pojazdów, dróg, kolei, itp.)

2. Funkcjonalny, (na czym polega jego działanie - służy przemieszczaniu osób i towarów)

3. Behawioralny (jak system się zachowuje - osoby i pojazdy się poruszają, samochody parkują itp.)

1. Ujęcie morfologiczne.

• Podział gałęziowy ze względu na środek lokomocji i środowisko przemieszczeń.

• Uproszczony podział gałęziowy transportu:

- Drogowy

- Kolejowy

- Lotniczy

- Wodny

- Rurociągowy

• Podział wg. rodzaju napędu:

- Silnikowy-trakcja

spalinowa

parowa

elektryczna

atomowa

- Siła mięśni (pieszy, zwierze zaprzęgowe, rower, itp.)

- Prąd wodny

- Wiatr (żaglowce, balony)

- Siła grawitacji

• Podział ze względu na typ ładunku (obiekt przemieszczeń):

- transport pasażerski (uniwersalny i wyspecjalizowany)

- transport towarowy (uniwersalny i wyspecjalizowany)

• Podział ze względu na dostępność do użytkownika

- publiczny (komunikacja miejska, autobus, tramwaj, taksówki, spedycja, kolej, samochód)

- indywidualny (prywatny)

- zakładowy

• Podział ze względu na zasięg przemieszczeń:

- daleki

lokalny (miejski)

regionalny

krajowy

kontynentalny

międzykontynentalny

- bliski (taśmociągi, dźwigi, itp.)

• Podział ze względu na relację do obszaru:

- wewnętrzna (miasto, dzielnica, kraj)

- tranzytowy

- docelowo - źródłowy

2. Ujęcie funkcjonalne.

SYSTEM TRANSPORTOWY
Podsystem Infrastruktury ruchu	Podsystem Infrastruktury obsługi	Podsystem obiektów ruchomych	Podsystem informacyjny	Podsystem decyzyjny	Podsystem motywacyjny
Geometria i nośność form budowlanych stanowiących środowisko ruchu	Geometria i nośność form budowlanych obsługujących pojazdy w spoczynku	Obiekty posiadające zdolność ruchu lub przeznaczone do przewozu	Nośniki oraz treść informacji, która określa zasady korzystania z systemu	Kompetencje osób i instytucji zarządzających systemem praw oraz zdolności decyzyjne użytkowników systemu	Zbiór uwarunkowań powodujący odbywanie podróży
-droga -ulica -skrzyżowanie -pas startowy lotniska -korytarz powietrzny -linia tramwajowa -itp.	-parkingi -stacje paliw -stacje obsługi - zajezdnie -wagonownie -górki rozrządowe	-różnego rodzaju pojazdy, środki lokomocji, pasażerowie oraz różnego rodzaju ładunki	-znaki drogowe -kodeks drogowy -rozkład jazdy -semafor -taryfy -sygnalizacja świetlna -policjant()	-ministerstwo transportu -zarząd transportu miejskiego -zarząd dróg, kolei, lotnisk -policjant () karzący mandatem	-różne formy aktywności rozmieszczone w przestrzeni

3. Ujęcie behawioralne (zajmuje się skutkami jego funkcjonowania).

Podejście ontologiczne (teoria bytu)

Typ kategorii	Kategoria (cecha systemowa)	Subkategoria
KATEGORIA TWORZYWA - fizyczność	Materiałochłonność Przestrzennochłonność Czasochłonność Energochłonność Grawitacja
KATEGORIA TWORZYWA - pochodzenie	Byt ożywiony Byt nieożywiony Byt naturalny Byt sztuczny
KATEGORIA TRWANIA	Zużywanie Destrukcja Niezniszczalność	Wypadkowość
KATEGORIA POSTACI	Złożoność	Liczność rodzajów elementów Liczność elementów Superinterakcyjność (wielorakość rozwiązań) konsekwencja spójności
KATEGORIA DOSTĘPU	Byt społeczny (publiczny) Konfliktowość (przejazd kolejowy, przejście dla pieszych)
KATEGORIA SWOBODY	Różnorodność sprzężeń z otoczeniem Adaptacyjność Hierarchiczność	Samoorganizacja Subordynacja (system ulic, zarządzanie) Koordynacja (pozioma, pionowa) Specjalizacja
KATEGORIA ZMIENNOŚCI	Dynamizm Progowość zmian Stochastyczność Inercjalność	Istota procesu ruchu Nierównomierność rozwoju składników Skokowe zmiany struktury Przemienność użytkowania Losowość procesów ruchu Przypadkowość trendów Zachowawczość struktury Przeciwstawianie się zmianom

---