- Komórki nerwowe:

- wypustki nerwowe - dośrodkowe dendryty (afarentne), odśrodkowe aksony (eferentne)

- nagie, z otoczką Schwanna, z otoczka mielinową

Mózgowie - 1100-2000 g

1. rok życia - 500g

2. 6. rok życia - 800g

3. 20. rok życia - masa ostateczna

4. w miarę starzenia - zmniejszenie masy o 10-35%, zwiększanie komór mózgu

Masa mózgowia jest wprost proporcjonalna do masy ciała. Stosunek masy mózgowia do masy rdzenia kręgowego wynosi 43. Przewaga masy kresomózgowia nad masą pnia mózgu. Dobrze rozwinięty płat czołowy (30% powierzchni). Istota szara - więcej w korze niż jądrach istoty białej.

Kresomózgowie (w płaszczu mózgu), międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie

Kresomózgowie:

• parzyste (dwie półkule oddzielone szczeliną podłużną)- płaszcz, jądra podstawne, istota biała, komory boczne

• nieparzyste - ciało modzelowate, przegroda przezroczysta, spoidło modzelowate, blaszka krańcowa, sklepienie

Płaszcz mózgu:

- wyspa (część płaszcza położona w bruździe bocznej)

- hipokamp (część wpuklina do rogu dolnego komory bocznej)

- węchomózgowie (na powierzchni dolnej i przyśrodkowej półkul)

Kora mózgu - największa część, do 5mm, 6 warstw (drobinowa, ziarnista zewnętrzna, piramidalna zewnętrzna, ziarnista wewnętrzna, zwojowa lub piramidalna wewnętrzna, wielokształtna), płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny; okolice: zachowania i emocji, ruchowa, czuciowa, słuchowa, wzrokowa, smakowa, wzrokowa mowy, czuciowa mowy, przetwarzania informacji

W głębi półkul - skupienie komórek nerwowych czyli jądra kresomózgowia (podstawne)

Międzymózgowie

- wzgórzomózgowie

• wzgórze

• -zawzgórze (podkorowe ośrodki wzroku i słuchu; wzgórze i zawzgórze  ośrodek przekaźnikowy dla wszystkich dróg czuciowych z wyjątkiem drogi węchowej)

• -nadwzgórze połączone z szyszynką (szyszynka należy do nadwzgórza)

- podwzgórze (ośrodki: pokarmowy czyli głodu i sytości, pragnienia, agresji i ucieczki, termoregulacji, rozrodczy) [Rola tej części u ssaków została zmniejszona. Główną jego funkcją jest obecność w nim jąder ruchowych III okoruchowego i IV bloczkowego]

- spoidło nadwzgórzowe

- III komora

- niskowzgórze

Wypustki biegnące w tym samym kierunku tworzą drogi nerwowe:

1. droga nerwowo-kojarzeniowa - łączy ośrodki tej samej struktury

2. drogi spoidłowe - łączą ośrodki tych różnych półkul

3. drogi rzutowe(?) - łączą korę mózgu z efektorami (ruchowe czyli zstępujące - czyli przekazują informację z mózgowia do rdzenia kręgowego oraz łączące receptory z korą mózgu; czuciowe czyli wstępujące - z rdzenia kręgowego do mózgowia)

Śródmózgowie:

- konary śródmózgowia

- wodociąg śródmózgowia

- pokrywa śródmózgowia

W obrębie śródmózgowia, częściowo międzymózgowiu i rdzeniu przedłużonym, rozrzucone są komórki zwane układem siatkowatym bądź tworem siatkowatym. Twór ten pełni b. ważną funkcję. Pod jego kontrolą pozostaje aktywność całego OUN łącznie ze stanem snu i czuwania. Twór ten jest wrażliwy na środki nasenne, narkotyczne i psychotropowe, Mieszczą się tam ośrodki regulujące oddychanie, ciśnienie krwi, częstość akcji serca. Ponadto odgrywa rolę w regulacji wydzielania gruczołów dokrewnych, tworzeniu odruchów warunkowych, procesach uczenia się, utrzymaniu stanu świadomości.

Tyłomózgowie:

- móżdżek - istota biała z jądrami móżdżku i istota szara

- most - wyraźnie odgraniczony od sąsiednich części. Jest częścią pnia mózgu łączącego mózg z rdzeniem kręgowym. Most z rdzeniem przedłużonym kontrolują oddychanie, regulują czynność układu krążenia. Rdzeń przedłużony łączy się z kręgowym bez wyraźnej granicy. Stanowi on skupienie ośrodków nerwowych dla wielu ważnych czynności odruchowych, tj. ssanie, żucie, połykanie, kichanie, mruganie, kaszel. Reguluje ośrodek oddechowy i czynność serca.

Badania mózgu:

-tomografia komputerowa

-rezonans magnetyczny

-tomografia emisyjna

-EEG

-angiogram mózgu

Nerwy rdzeniowe - 33-35 par

Rdzeń kręgowy - istota szara i biała na zewnątrz

Litera H: rogi przednie (komórki ruchowe), tylne (komórki czuciowe) i pośrednie (komórki zawierające rdzeniowy ośrodek współczulny)

Rdzeń kręgowy:

• 8 par nerwów szyjnych

• 12 par nerwów piersiowych

• 5 part nerwów lędźwiowych

• 5 par nerwów krzyżowych

• 1 para nerwów guzicznych

Opony mózgowo-rdzeniowe:

- twarda

- pajęczynówka (przestrzeń podpajęczynówkowa z płynem mózgowo-rdzeniowym)

- miękka

Funkcje płynu:

-ochrania OUN

-reguluje nerwowo-czaszkowe stosunki objętościowo-chemiczne

-ochrania przed naciskiem mózgowia na naczynia i nerwy

-wymiana substancji między OUN i płynami mózgowo-rdzeniowymi

Obwodowy układ nerwowy

12 nerwów czaszkowych, 23 nerwów rdzeniowych

Każdy nerw rdzeniowy powstaje w kanale kręgowym w pobliżu otworu międzykręgowego z zespolenia dwóch korzeni rdzeniowych (brzusznego i grzbietowego). Powstały z połączenia korzeni pień nerwu rdzeniowego dzieli się na 4 gałęzie: brzuszną, grzbietową, oponową i łączącą.

Gałęzie brzuszne nerwów szyjnych, lędźwiowych i guzicznych zespalają się ze sobą tworząc sploty nerwowe. Gałęzie grzbietowe unerwiają skórę grzbietu, mięśnie głębokie grzbietu, połączenia kręgosłupa. Gałąź oponowa jest niewielką gałęzią, która wraca do kanału kręgowego i unerwia czuciowo opony rdzenia kręgowego. Gałąź łącząca zawiera włókna współczulne rozpoczynające się w rogach bocznych rdzenia kręgowego.

Pojedyncze nerwy łącząc się tworzą sploty nerwowe rdzeniowe. Wyróżnia się splot szyjny, ramienny, nerwy międzyżebrowe, splot lędźwiowy, krzyżowy, sromowy, guziczny.

Splot szyjny - utworzony przez pierwsze 4 gałęzie brzuszne nerwów szyjnych C1-C4. Odchodzą od niego nerwy skórne i mięśniowe.

Nerwy skórne (potyliczny mniejszy, uszny wielki, poprzeczny szyi, nadobojczykowe przednie, środkowe i tylne) - unerwiają skórę okolicy potylicy, małżowiny usznej i częściowo klatki piersiowej

Nerwy mięśniowe - unerwiają mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy, czworoboczny, mięśnie głębokie szyi.

Splot ramienny - tworzą go gałęzie brzuszne 4 dolnych nerwów szyjnych C5-C8 i gałąź brzuszna pierwszego nerwu piersiowego Th4. Część nadobojczykowa - nerwy tej części unerwiają mięśnie obręczy kończyny górnej i niektóre mięśnie grzbietu (np. dźwigacz łopatki, m. równoległoboczne, m. najszerszy grzbietu, m. zębaty przedni). Część podobojczykowa - jej nerwy unerwiają części kończyny górnej dolnej (m. pachowy, promieniowy, pośrodkowy, nerwy piersiowe)

Splot lędźwiowo-krzyżowy - utworzony przez gałęzie brzuszne nerwów lędźwiowych, krzyżowych i gałąź brzuszną I nerwu guzicznego L1-Co1, które można podzielić na splot lędźwiowy L1-L4 i krzyżowy L5-Co1.

Splot lędźwiowy - leży przed wyrostkami poprzecznymi kręgów lędźwiowych w mięśniu lędźwiowym większy, oddaje gałęzie krótkie unerwiające mięśnie brzucha oraz gałęzie długie unerwiające mięśnie kończyny dolnej.

Splot krzyżowy - największy splot w organizmie. Powstaje z gałęzi brzusznych IV i V nerwu lędźwiowego i wszystkich nerwów krzyżowych.

Oddaje nerwy: skórny udam, pośladkowy - unerwiające mięśnie obręczy kończyny dolnej i nerw kulszowy unerwiający tylną grupę mięśni uda, przednią grupę mięśni goleni i stopy. Nerw kulszowy - największy w organizmie pod względem długości, liczby włókien, obszaru unerwienia.

Splot sromowy - największym nerwem splotu jest nerw sromowy unerwiający mięśnie dna miednicy mniejszej, skórę krocza, okolicy odbytu, moszny, prącia, warg sromowych większych.

Splot guziczny - utworzony przez nerw lub nerwy guziczny unerwiające mięsień dźwigacz odbytu, skórę w okolicy odbytu.

Nerwy czaszkowe (pary):

I węchowy

II wzrokowy

III okoruchowy

IV bloczkowy

V trójdzielny

VI odwodzący

VII twarzowy

VIII przedsionkowo-ślimakowy(słuchowy)

IX językowo-gardłowy

X błędny

XI dodatkowy

XII podjęzykowy

Nerwy czaszkowe ze względów funkcjonalnych dzielimy na:

1. czuciowe - wyłącznie włókna czuciowe (afarentne czyli dośrodkowe) I, II, VIII

2. ruchowe - wyłącznie włókna ruchowe (eferentne czyli odśrodkowe)

III - zaopatrują mięśnie zewnętrzne oka, zwieracz źrenicy, rzęskowy  ich uszkodzenie może powodować zeza, problemy z akomodacją i rozszerzenie źrenicy

IV - zaopatrują m.in. mięsień prosty oka,  ich uszkodzenie może powodować zeza

XI - zaopatrują mięśnie krtani i niektóre mięśnie ruchowe głowy  ich uszkodzenie może powodować osłabienie ruchów głowy i unoszenie karku

XII - zaopatrują mięśnie języka  ich uszkodzenie może powodować problemy z poruszaniem języka, połykaniem, artykulacją

c) mieszane

V - zaopatrują skórę twarzy, nosa, czoła, błony śluzowej jamy ustnej, nosowej, języka,  ich uszkodzenie może powodować zaburzenia czucia z okolic twarzy, problemy z żuciem

VII - zaopatrują ruchowo mięśnie mimiczne twarzy, część mięśni szyi i czuciowo błonę śluzową przedniej części języka, tylnej części jamy nosowej  ich uszkodzenie może powodować podrażnienie mięśni twarzy

IX - zaopatrują ruchowo mięśnie gardła i czuciowo gardło, nasadę języka, ucho środkowe  ich uszkodzenie może powodować brak czucia z części gardła i krtani

X - zaopatrują mięśnie gładkie dróg oddechowych oraz prawie całego jelita. W nerwach błędnych biegnie około 90% wszystkich włókien układu przywspółczulnego docierających do większości narządów wewnętrznych.

ośrodkowy

obwodowy

rdzeń kręgowy

mózgowie

kresomózgowie

pień mózgu

śródmózgowie

12 par nerwów czaszkowych

31 par nerwów rdzeniowych

międzymózgowie

tyłomózgowie

rdzeń przedłużony

tyłomózgowie wtórne

móżdżek

most

Układ nerwowy

(podział czynnościowy)

Somatyczny

autonomiczny

Piramidowy (ruchy świadome)

Pozapiramidowy (ruchy zautomatyzowane, zachowanie postawy ciała

współczulny

przywspółczulny

układ nerwowy

---