1. ROLA EDUKACJI W SPOŁECZEŃSTWIE INFORMACYJNYM

Sposoby przetwarzania i przyswajania informacji:

• 
  
  Manipulowanie i działanie

• Organizacja percepcji i tworzenia wyobrażeń

• Posługiwanie się symbolami

Dydaktyka - gr. didasco - uczę, nauczam, didascas - nauczyciel.

• Jan Amos Komeński - ojciec dydaktyki „Didactica Omnia” procesy i metody kształcenia, klasowo-lekcyjny system nauczania

• Jan Fryderyk Herbart - teoria nauczania to dydaktyka zależności od tego, jaki jest nauczyciel taki jest efekt kształcenia

• John Dewey - szkoła nowego wychowania przez aktywne działania,

Dydaktyka to nauka o kształceniu i samokształceniu, ich cechach, treściach, metodach, środkach, formach organizacji, wymiar wychowawczy i narzucający.

• Dydaktyka ogólna to teoria nauczania w różnych typach szkoły

• Dydaktyka szczegółowa to metody nauczania poszczególnych przedmiotów

Teoria nauczania - jak uczeń opanowuje to, co mu chcemy przekazać. Cechy:

• jakie doświadczania najskuteczniej wyrabiają w jednostce chęć do uczenia się

• Sposoby nadawania zasobowi wiedzy struktury, które czyniłyby tę wiedzę łatwiej przyswajalną dla ucznia

• Porządek kolejny, w jakim materiał jest przedstawiony do przyswojenia

• Charakter i częstotliwość stosowania nagród i kar w procesie nauczania i uczenia się

Przejście od nagród zewnętrznych (pozytywna ocena, pochwała) do wewnętrznych (satysfakcja ucznia, że coś zrobił dobrze, że pozytywnie go oceniono).

Przejście od nagrody natychmiastowej (ocena za zadanie) do odroczonej (wynik większego nakładu pracy).

Edukacja - educatio - wychowania, Wincenty Okoń - twórca słownika pojęć pedagogicznych, ogół procesów oddziaływań, których celem jest zmienianie ludzi, przede wszystkim dzieci i młodzieży w istniejącym społeczeństwie, ogół procesów wychowania i kształcenia, oświata nie jest czymś narzuconym, każdy pojmuje ją inaczej.

Społeczeństwo informacyjne - bardzo ważną rolę odgrywają media przekazujące informacje, informacje interpretuje ten, kto je odbiera.

Raporty edukacyjne:

• Raport Filipa Combsa - 1968, „Światowy kryzys edukacji, analiza systemów”

• Raport Edgara Faurea - 1972, „Uczyć się, aby być”, rolą przezwyciężenie zagrożeń rozwoju cywilizacyjnego, katalizator, nauczanie niezbędne dla ucznia, potrzeba uczenia się przez całe życie

• Raporty Klubu Rzymskiego - 1979, najważniejszy, „Jak uczyć się bez granic”. Antycypujące i przewidujące rozwój procesu nauczania, odkrywanie się nowych sytuacji, w których się znajdujemy.

• Biała Księga Komisji Europejskiej - 1995, „Na drodze do uczącego się społeczeństwa”, debata o aktywnych i przyszłych stanach i znaczeniu edukacji i całego systemu edukacji, katalizowanie odpowiednich relacji międzynarodowych w kształceniu, 3 czynniki warunkujące reformy: postęp naukowo-techniczny, umiędzynarodowienie handlu - globalny rynek pracy, postanie społeczeństwa informacyjnego - aby odnaleźć się w nowym świecie

• Raport Jacquesa de Lorsa - 1996, „Edukacja, jest w niej ukryty skarb”, 4 zjawiska determinujące przyszłość: globalizacja, rozwój krajów spoza cywilizacji zachodniej, koniec zimnej wojny i rozpad ZSRR, rosnące znaczenie środków informacji; edukacja przyszłości - uczyć się, aby wiedzieć, działać, żyć wspólnie, aby być

• PISA - Program Międzynarodowej Ochrony Uczniów - co 3 lata od 2000r alfabetyczne w krajach zrzeszonych z OEDS, testy: efektywne komunikowania się, czytanie ze zrozumieniem, matematyka, rozumowania w warunkach przyrodniczych, najlepsze wyniki mają Finlandia i Hongkong.

2. POLSKI SYSTEM EDUKACJI

• Populacja uczących się w Polsce to ok. 4,5mln

• Administracja i finansowanie nauczania:

Szkoły publiczne i niepubliczne (prywatne, zw. zawodowych)

Skarb państw czesne, sponsorzy,

i urząd centralny fundacje, stowarzyszenia

• Szczeble edukacyjne i ich specyfika:

- Ed. przedszkolna - od 3-6lat (6lat obowiązkowa)

5h dziennie bezpłatnie

płatne zajęcia dodatkowe

- 10lat obowiązkowego kształcenia:

6 - zerówka

7 - nauczanie zintegrowane bezpłatne,

10 - szkoła podstawowa kryterium wiek

13 - gimnazjum

1. 1-3 (zajęcia polonistyczne, matematyczne,

przyrodnicze, wf, religia lub etyka)

4-6 (polski,historia,wos,przyroda,mat, test na koniec S.P

muzyka,plastyka,wf,technika,religia,g.wych)

Gim (j.w. + chemia, biologia, geografia, fizyka) test gim. (8OKE, 1CKE)

2. Ponadgimnazjalne (j.w. + PP, PO, informatyka)

- o przyjęciu decyduje wynik testu gimn. i pkt. za działania dodatkowe

- zakończone Egzaminem Maturalnym (w tech + egz. zawodowy)

3. Wyższe (uniwersytet,akademia,politechnika,wyż.szkoły,ucz.teologiczne,WSZ)

I st - zawodowe; 3-4lata, licencjat lub inżynier

II st - magisterskie; 2lata,magister

III st - doktoranckie; 4lata, doktor (suplement do dyplomu - st za granicą)

• Kształcenie specjalne:

Dodatkowe wynagrodzenia dla nauczyciela, orzeczenie poradni, rodzic decyduje

Klasy do 20osób, 2nauczycieli (prowadzący i wspomagający)

• Kwalifikacje nauczycieli:

- stażysta

- kontraktowy

- mianowany

- dyplomowany

- profesor oświaty

4. USZCZEGÓŁOWIENIE CELÓW KSZTAŁCENIA

W koncepcjach projektowania dydaktycznego istotną rolę odgrywa wspomaganie procesu uczenia się przez nauczanie. Ma zbliżyć jego uczestników do złożonych celów edukacji szkolnej. Taksonomię celów stanowią narzędzia nie tylko ich klasyfikacja, ale i operacjonalizacja. Cel kształcenia z tego wynikający może być zdefiniowany jako zadanie, dla którego ustalono kryterium poziomu wykonaniu w odniesieniu do jego głównego składniku. Taki cel szczegółowy powinien spełniać kryteria: odpowiedniość, jednoznaczność, wykonalność, logiczność, obserwowalność, mierzalność.

Operacjonalizacja celów kształcenia polega na przekształceniu ich postaci ogólnej i nadaniu im kształtu sprecyzowanego, uszczegółowionego, konkretnego. Zamiana celów ogólnych na cele operacyjne. Cele ogólne ulegają tu zmianom:

• Sprecyzowanie - pozbawienie sformułowań luźnych, ozdobnych

• Uszczegółowienie - lakoniczne zdanie zmienia się na dłuższe o bogatszej treści

• Konkretyzacja - działanie się dokonuje i stan końcowy, do którego się zmienia muszą być dokładnie określone

• Upodmiotowienie osiągającego cel - osobisty wkład

Cele formułowane jako kierunki dążeń pedagogicznych - cele ogólne, cele formułowane jako zamierzone osiągnięcie - cele operacyjne. (B. Niemierko)

Cel operacyjny (EWG. R.H. Darris, L.T. Alexander, S.L. Yelon) jest to opis zachowania, jakie ma przejawiać uczący się po ukończeniu nauki. Składa się z:

• Zachowanie końcowe - jest częścią celu operacyjnego, odnosi się do zamierzonych efektów, określa, co uczeń będzie w sanie zrobić, żeby wykazać, że założony cel osiągnął. Wszelka aktywności, zachowanie, które można zaobserwować. Wymaga się by było opisane za pomocą czasowników. Dobrym sposobem ustalenia tego jest pytanie testowe.

• Warunki przejawiania tego zachowania określonych w teście - opis sytuacji, w której wymaga się od ucznia zademonstrowania zachowania końcowego. Trzy rodzaje warunków, mających wpływ na wykonanie zadań testowych: pomoce i przybory, z których uczeń może korzystać przy wypełnianiu testu, ograniczenia nakładane na ucznia, forma, w jakiej mają być przedstawione informacje.

• Standardy osiągnięć zachowania końcowego - minimalny poziom realizacji, który może być uznany za świadectwo, że uczący osiągnął cel. Zależy on od charakteru zachowania końcowego i dziedziny obejmującej uczenie się. Powinien on dostarczać obiektywnego kryterium dla oceny zachowania ucznia.

Od standardów należy odróżnić stałość realizacji zachowań końcowych, określają one ile razy uczeń powinien zademonstrować zachowanie końcowe przynajmniej na poziomie standardów realizacji, aby można było uznać, że osiągnięte cele nie mają charakteru przypadku, lecz osiągnięto je.

Proponuje się opis celów w kategoriach niewerbalnych. Pokaz przez nauczyciela zachowania końcowego analizowanego od ucznia lub gotowych wytworów jako efektu poprawnego zachowania. Pojęcie tak rozumianego celu jest tożsame z pojęciem celu szczegółowego w ujęciu J.J. Guilbera

Guilbert podaje także elementy celu szczegółowego:

• Działanie - opis zadania, które ma być wykonane, wyrażają to czasowniki w stronie czynnej

• Treść - wyraża przedmiot, temat w stosunku, do których ma być wykonane działanie

• Warunki - okoliczności, w jakich ma mieć miejsce

• Kryterium - to akceptowany poziom wykonania, oczekiwany od uczącego się.

Trzy pierwsze elementy stanowią zasanie, a wszystkie 4 to cel operacyjny

Cele końcowe, cele operacyjne dla każdej jednostki, cele cząstkowe to dla każdego z elementów składowych. Cele cząstkowe określają wiedzę i umiejętności, przyczyniające się do zrealizowania celu końcowego, opis konkretnego zachowania, jakie muszą być wyuczone by osiągnąć cel końcowy. Wyprowadzone są z celów końcowych.

Wprowadzenie i formułowanie operacyjnych celów kształcenia objęto procedurą 5 kroków:

• I krok - napisanie celu ogólnego, równoznaczny z wynikiem nauczania, przedstawia pewną wartość dla uczniów, 3 stałe cele: treść kształcenia, filozofia kształcenia, właściwości uczniów

• II krok - ustalanie sytuacji odniesienia, sytuacja, w której uczniowie zastosują to, czego mają się nauczyć

• III krok - sprawdzanie testu odniesienia sytuacji (TSO), sprawdzian adekwatności umiejętności do wiadomości, które uczniowie mogą zastosować w sytuacji odniesienia, opisuje on okoliczności - zachowanie, warunki ich demonstracji i standardy, jakie uczeń może napotkać w sytuacji odniesienia

• IV krok - napisanie operacyjnego celu kształcenia, taki cel operacyjny, którego części składowe będą się różnić jak najmniej od składników testu sytuacji odniesienia

• V krok - wyznaczanie dolnej granicy stałości realizacji, powinna o być taka sama proporcja powodzeń do ogółu prób, jaką uczeń mógłby osiągnąć w sytuacji odniesienia

Propozycje operacjonalizacji celów opracował B. Niemierko, jej etapy:

• Analiza znaczenia celu ogólnego - niezbędne napisanie tego celu, odczytania go, rozważania sensu jego wyrażeń, wyobrażenie sobie uczniów w pełni osiągających ten cel

• Luźne zapisy celów operacyjnych, w toku burzy mózgów, notujemy wszystkie zachowania, jakie cechują uczniów osiągających cel główny

• Selekcja i klasyfikacja luźnych zapisów, wybór zapisów dotyczących ucznia a nie jego osobowości, porządkowanie czynności wg dziedzin i kategorii taksonomii celów kształcenia

• Określenie warunków wykonywania czynności, określenie sytuacji odniesienia, sytuacje, w których uczeń wykorzysta daną czynność po jej opanowaniu

• Określenie wymagań, co do biegłości wykonywania czynności, zwane standardami, mogą one dotyczyć czasu, błędów, norm, jakości, mogą się znaleźć w celu operacyjnym

• Zredagowanie celów operacyjnych, zwięzłe, jasne

Pierwszą receptę może wykonać sam nauczyciel, w drugiej potrzebuje pomocy osób trzecich.

Wadą jest tutaj behawiorystyczne kategorie ujmowania celów, sprawdzanie kształtowania osobowości dla dość wąskiego repertuaru zachowań. Sytuacja odniesiona jest małą cząstką świata człowieka. Niepokój budzi manipulowanie w zakresie rozwoju i życia człowieka.

J. Poplucz<?> przedstawił propozycją uszczegółowienia celów. Zadanie jest zalążkiem i ośrodkiem organizacji wszelkich działań nauczyciela i uczniów stosowanych dla osiągnięcia celów kształcenia. Realizacja celów wiąże się z określonymi czynnościami, związane jest z realizacją działań. Podstawowe znaczenie mają tu zadanie werbalne - szczegółowe, ale ułożone by po zrealizowaniu wskazać na ich wynik. Zadanie to logiczny fragment celów i treści. Uczeń wie, co i jak należy robić. W każdym zadaniu wyodrębnia się element rzeczowy i operacyjny. Zadanie może być realizowane drogą krótszą lub dłuższą. Na krótszej nie następuje uruchomienie elementu osobowościowego, mogą wychodzić zmiany negatywne. Pomiędzy elementami zadania występują zgodności lub niezgodności. Dobór zadań powinien wyzwalać w uczniach pozytywne motywy uczenia się. W miejsce decyzyjnych celów lekcji proponuje on zamieszczać szczegółowe i wiązać je ze sobą w sieć i struktury.

Zadania wyrażone są jako pytania lub polecenia. W. Kajs uważa, że są one integralnym elementem języka, są potężnym narzędziem kształcenia osobowości. Są w ścisłej zależności do ideałów i celów kształcenia. Z celami wiążą się one poprzez treść, działanie, które wywołują. Cele powinny być związane z problematyką pytań i poleceń.

5. ŚCIEŻKI EDUKACYJNE

Reformy są wprowadzane, bo poprzednie się deaktyalizują do rozwoju społecznego etc. Reforma 1999: funkcje kształcące były górą nad wychowawczymi, analizowanie następowało przez intelekt, wprowadzono modyfikacje: zerówka obowiązkowa, szkoła podstawowa - klasy integracyjna 1-3, klasy 4-6, 3-letnie gimnazjum, szkoły zawodowe, ogólnokształcące. Szkolny program nauczania i system wychowawczy szkoły powinny być spójne, obie fazy mają być traktowane równorzędnie, wyrównywanie szans edukacyjnych, zwłaszcza gimnazjum, miały być sale komputerowe.]

Zajęcia edukacyjne - zajęcia dydaktyczno-wychowawcze, w ich ramach odbywa się nauczanie poszczególnych przedmiotów

Etap edukacyjny - okres kształcenia o wyróżnionych celach kształcenia, są całością dydaktyczną, dostosowane do możliwości rozwojowych dziecka

Ścieżka edukacyjna - zestaw treści i umiejętności o istotnym znaczeniu wychowawczym w ramach określonych ram, 2007: ich treści włączono do poszczególnych przedmów

Modele realizowania ścieżek (kolistyczne pojmowanie świata, wiedza w całości, spójna):

• Linearny - jednoprzedmiotowy, skoncentrowany, jednorodna tematyka, jeden nauczyciel realizuje je w ramach dodatkowych lekcji, wymaga dodatkowej godziny, kompetencje i wiedza nauczyciela

• Rozbieżny - wieloprzedmiotowy, na kilku przedmiotach, bez synchronizacji czasowej, na lekcjach gdzie temat pokrywa się ze ścieżką, realizuje to zespół przedmioty nauczycieli

• Przejściowy - międzyprzedmiotowy, zsynchronizowane treści w czasie, ściśle monitorowany jest przebieg wprowadzenia tych treści, kontrola

Sposoby realizacji ścieżek:

• Spirala - wszystkie ścieżki realizowane są przez cały etap edukacyjny

• WYCINANKI - krótszy czas niż dany etap edukacyjny, nie realizowane przez cały etap

Ścieżka wiodąca w szkole - temat wiodący w danej szkole, efektem tego był jakiś plan uczniów, np. dotyczył regionu, efekty namacalne tej ścieżki, w ramach możliwości rozwojowych

Schemat funkcjonowania zreformowanej szkoły:

• Sprawdzian kompetencji po podstawówce, miał sprawdzić stan wiedzy uczniów, stał się wskaźnikiem rywalizacji (dostanie się do gimnazjum)

• Sprawdzian preorientacyjny po gimnazjum, nie miał być selekcyjny, ale takim się stał

• Matura państwowa także jest selektywna

Trzy etapy kształcenia wyższego: studia zawodowa - licencjackie 3letnie, studia magisterskie 2letnie, studia doktoranckie 4letnie

Ze względu na możliwości uczniów:

• Kształcenie zintegrowane - nie prowadzi się lekcji przedmiotowej, integruje się treści wkoło jakiegoś zagadnienia, ocena indywidualna, opisowa, dominują oceny symboliczne, 7latek ma wielką ciekawość poznawczą - jest ona motorem do działania, działa to w 2 strony: dziecko w domu jest zniechęcane do szkoły - wypowiedzi rodziców, istotne jest zadawanie pytań - porządkują one dzieciom świat, ciekawość jest zaspokajana przez wszystkie zmysły, operacje konkretne, klasy I-III nie myślą abstrakcyjnie.

• Kształcenie blokowe - bloki tematyczne, włączenie ucznia w pracę z umiejętności i zdolności, praca przy wykorzystaniu metod aktywnych, przejście od edukacji elementarnej do edukacji przedmiotowej, 10 - 13 latki, wstęp do funkcjonowania w społeczeństwie, syntetyczno - analizujący model świata, bloki: przyroda - świat nie stworzony przez człowieka, humanistyczny - plastyka, wytwory kulturowe, technika i informatyka - wytwory techniczne, historia i społeczeństwo - wiedza o Polsce i przeszłości, wyłączone z bloków są: w-f, matematyka, etyka i religia, przygotowanie do życia w rodzinie

Ścieżka prozdrowotna wyłącznie do w-f, ekologiczna do bloku przyrodniczego, czytelnicza do literatury, medialna do humanistycznej, przygotowanie do życie w rodzinie poza blokami.

Gimnazjum - 13-15lat, wiedza naukowa, uczniowie podejmują decyzję, co chcą robić w życiu, świat w rozbiciu na dyscypliny wiedzy, wprowadza się edukację filozoficzną, czytelniczą, medialną

Szkołą średnia - kontynuacja wiedzy z gimnazjum, rozbita na bloki przedmiotowe, szkoły zawodowe: nauczanie modułowe, łączenie nauczania praktycznego i teoretycznego, uczy się teorii przez praktykę

Wzorce programów nauczania:

• Wzorce ześrodkowany na materiale - najliczniejsza grupa, koncentrująca się na centralnych pojęciach danej dziedziny, wyróżniamy:

- wzorzec przedmiotowy - intelekt wyróżnia człowieka, poznanie jest funkcją intelektu, nauczyciel jest główną postacią, organizuje, schemat wiedzy, wykład pogadanka, wiedzę najlepiej się zapamiętuje w sposób werbalny, sprzyja poznawaniu warstwy intelektu, zaniedbane są umiejętności, uczniowie nie dochodzą do wiedzy samodzielnie

- wzorzec ześrodkowany na dziedzinie nauki - dominuje w szkołach średnich i wyższych, podział na dziedziny naukowe, przedmioty mają odpowiedniki w nauce, szkoła to pomniejszony świat intelektualny, nauka na terminologii naukowej, pomija wiedzę nienależącą do danej dziedziny naukowej

- wzorzec ześrodkowany na treściach - logicznie zintegrowane treści powiązanych, kilka przedmiotów połączonych w jedno pole treściowe, wiedza multidyscyplinarna, zarzuca jej się powierzchowność

- wzorzec korelacyjny - połączenie przedmiotów bez utraty ich znaczenia, czas realizacji podzielony na bloki, granice wyznacza wyobraźnia uczącego programu, brak czasu na prace, sztywny podział lekcji

- wzorzec procesularny - nastawienie na rozwijanie procesów myślowych uczniów, bez uczenia tylko danej dziedziny, kształtuje proces krytycznego myślenia, obserwowanie, myślenie przestrzenne

• Wzorce ześrodkowane na uczniu - postulowały, aby uczeń był centralnym punktem programu, wywodząca się z progresywizmu, spotykane w szkole podstawowej, oddziaływanie w całości na dziecko, wyróżniamy

- wzorzec ześrodkowany na dziecku - uczeń ma być aktywny w środowisku, od szczegółu do zainteresowań, zwolennikiem był już Russoue, dorośli powinni ukierunkować dzieci, uczenie przez działanie

- wzorce oparte na doświadczeniu - dziecko w centrum, nie ma planu adekwatnego do każdego ucznia, program staje się narzędziem wyjścia nauczyciele do uczniów, przez działanie dziecka szuka się analogii między jego działaniem a umiejętnościami, jak uczeń je wykorzystuje

- wzorzec romantyczny - radykalny, odnosi się do kwestii przebudowy szkoły, dzieci uczyłyby się nie od społeczeństwa, które jest popsute, kontroluje się dzieci, wiedza jest produktem skończonym, uczenie się, interakcje między osobami, stosowanie wiedzy w konkretnej sytuacji

6. PROGRAM NAUCZANIA

Program:

• Jawny zamierzony

• Wdrażany

• Ukryty

• Zrealizowany

Różnica polega na innym w efekcie końcowym, inaczej naświetlany jest program, ale to caly czas ten sam program nauczania

Program ukryty - uczniowie realizują nie tylko to, co jest zapisane, ale również pewne normy zachowań itd. Został wprowadzony przez Jacksona - przygotowuje ten program do poruszania się w pracy uwzględniając zasady, normy, oceny. Wprowadza w świat trzech er, rutynowe formy, reguły, rozporządzenia. Giroux - sformułował program nauczania - „ukryty program nauczania to niewypowiedziane treści nauczania szkoły”.

Szkoła działa w skali mikro.

Typy programów nauczania:

• Analityczne - uczyć się, aby przyswoić. Jak dążymy do wiedzy, jak najskuteczniej się uczyć? Postulat encyklopedyzmu.

• Krytyczne - jak zmieniać świat. Odejście od wiedzy typowo naukowej, trzeba mieć taką wiedze aby móc zakwestionować obecne zasady a zwrócić uwagę na nowe wartości. Przykłada się wagę do umiejętności analizy.

• Hermeneutyczne - jak się ze sobą porozumiewać tworząc świat. Proces uczenia się zbliżony do procesu badawczego uwzględniając interakcje międzyludzkie.

Cechy konstrukcyjne wzorca programu:

• Zakres materiału - ilość i szczegółowość materiału, ważne by w równym stopniu rozwijały się trzy sfery (emocjonalna, fizyczna i intelektualna)

• Integracja - powiązanie wiedzy i doświadczenia, które planujemy w programie mają być zrozumiałe, zachować ciągłość przyczynowo-skutkową

• Kolejność - ułożenie elementów programu, uczenie się od prostego do złożonego, również wg chronologii

• Ciągłość - wracanie do zasadniczych pojęć by poznawać coś coraz lepiej, coraz wyżej zorganizowana wiedza

• Wyrazistość - powiązanie poziome i pionowe, poziome - zakres wiedzy programowej, pionowe - kolejność i ciągłość wzdłuż osi czasu

• Równowaga - między różnymi wzorcami (między skupieniem się na dziecku a na nauczaniu, między zabawą a pracą)

Jakie są poszczególne elementy wzorca programu (tzn. jak budujemy program):

1. Określamy ogólne ideały, zadanie i cele programu

2. Ustalanie struktury programu (ogólne działy, zagadnienia)

3. Uzupełnienie tej struktury treściami

4. Komentarz merytoryczny (precyzuje zakres umiejętności do danego hasła) i metodyczny (jakie metody, formy i środki)

5. Określenie oczekiwanych wyników i standardów (wzorzec, norma). Standardy: programowe (wiadomości i umiejętności, których mamy uczyć), osiągnięć (standardy oceniania), sposobności (warunki jakie należy zapewnić uczniom aby mogli normy osiągnąć).

6. Sposoby oceniania tzn., jak oceniamy umiejętności, wiadomości, postawy zachowania.

Ideał  zadanie  cele ogólne  cele szczegółowe

Konstruując program nauczania bierzemy pod uwagę:

• Cele

• Strukturę wiedzy w danej dziedzinie - wybieramy najważniejsze zagadnienia

• Predyspozycje psychofizyczne uczniów np. wiek

• Czas, jaki jest przeznaczony na program

Program powinien zawierać to co uczeń musi wiedzieć, powinien umieć.

Wymagania:

• Treści konieczne - ocena dopuszczająca - uczeń musi wiedzieć, podstawowe informacje

• Treści podstawowe - ocena dostateczna - treści bezpośrednie (przydatne w życiu codziennym)

• Treści rozszerzające - ocena dobra - pośrednio użyteczne w życiu codziennym

• Treści dopełniające - ocena bardzo dobra - trudniejsze do opanowania, niepotrzebne koniecznie w życiu

• Treści wyróżniające, ponadprogramowe - ocena celująca - olimpiady, konkursy

Kryteria oceniania powinny być obiektywne.

Przyjęcie programu nauczania na listę ministerialną:

• Wniosek osoby prawnej lub instytucji

• Program ma mieć 2 pozytywne recenzje, pod kątem merytorycznym i dydaktycznym

• Zatwierdzenie i wpisanie na listę

Program może być skreślony z listy ministerialnej np. gdy jego założenia ulegną dezaktualizacji.

Nauczyciel może być twórcą podręcznika. Aby został on zaaprobowany potrzebne są 4 recenzje (3 merytoryczne i 1 dydaktyczna). Niezbędne są też recenzje języka, map, schematów. Rzeczoznawca (będący na liście ministerialnej) ocenia i opisuje mapy. Karta pracy nie wymaga ministerialnego zatwierdzenia.

7. ZASADY NAUCZANIA

Zasada nauczania / kształcenia się / uczenia się, niektórzy błędnie używają ich zamiennie. Wg Okonia - jest to jedna z najbardziej kontrowersyjnych definicji w dydaktyce.

Różnie się definiuje:

• Zasada - twierdzenie oparte na prawie naukowym

• Zasada - teza wyprowadzona z doktryny

• Zasada - norma postępowania uznana za obowiązującą

My używamy ostatniej definicji. Przestrzeganie zasad nauczania umożliwia realizację celów kształcenia. Niektórzy zastanawiają się czy zasady powinny być formułowane. Zasady nie powielają podejść różnych autorów, lecz są komplementarne.

Zasady nauczania:

• Zasada wszechstronnego i harmonijnego rozwoju uczniów - ogólne wychowanie, zwraca się uwagę na umysł, emocje, charakter, morale; człowiek postrzegany całościowo, głupotą jest obniżanie wieku szkolnego, bo rozum nie zawsze idzie w parze z ciałem; ta zasada ma kreować wartości duchowe i materialne, oddziaływanie na wszystkie sfery człowieka. Człowiek ma osiągnąć pełnię szczęścia, ma się odnajdywać w rolach społecznych. W praktyce ta zasada oparta jest na personalizmie, człowiek jest podmiotem, niepowtarzalność i indywidualizm trzeba rozwijać. Trzeba uwzględniać treści wychowawcze, komplementarność wychowania tzn. rodzice i szkoła wychowują razem, ale w innych płaszczyznach. Należy wpływać na sferę kreatywną człowieka, tą, która dąży do nowości, oraz uczuciową i sensomotoryczną. Ważna jest też fizyczność ucznia.

• Zasada poglądowości - ma ułatwić zrozumienie i zapamiętywanie nowych treści dzięki pomocom/przedmiotom (mapy, filmy, obrazy). Jest to najstarsza i najbardziej podstawowa zasada. Ma usunąć zbytni werbalizm (dotyk zamiast słowa). Nie ma wyeliminować słowa mówionego, ale je ograniczyć. Wolfgang Randke - „najpierw rzecz poznana na niej samej a potem mówienie o tej rzeczy”. Komeński - „aby ludzie nauczali się jak najwięcej spoza książek, z dębów i z buków”. Ważne jest, aby stosować tę zasadę w nauczaniu przedszkolnym i wczesnoszkolny. Dzieci uczą się pojęcia zbioru i klasyfikacji. Najpierw uczymy tego, co jest łatwiejsze do trudniejszego, od najbliższej mu rzeczy aż do najdalszej, od znanego do nieznanego. Najpierw model a potem nazwa (Komeński). Dzieci posługują się myśleniem konkretno-obrazowym, należy dostosowywać nauczanie do możliwości uczniów.

• Zasada systematyczności - nauczyciel powinien określać stan bazowy wiedzy uczniów i powracać do niego w toku nauczania. Potrzeba ustalania merytorycznego środka ciężkości - program nauczania ma zawierać związane ze sobą elementy wiedzy, które są wprowadzane, ale uczeń ma wiedzieć które definicje są najważniejsze. Trzeba punktować i podkreślać najważniejsze elementy węzłowe, punkty węzłowe/ciężkości. Należy używać wcześniej wprowadzonych pojęć i dokładnie przeprowadzić rekapitulację, przechodzić do nowego materiału dopiero po upewnieniu się, że poprzedni jest dobrze opanowany (częste kartkówki). Wdrażać uczniów do sprawnego formułowania myśli, zwracać uwagę na gramatykę bo błędy utrudniają odbiór. Wdrażać ucznió do samodzielności w działaniu - praca domowa, tabelka obserwacyjna, zielniki, wdrażanie do systematyczności.

• Zasada trwałości wiedzy - im uczeń jest bardziej zainteresowany danym problemem tym lepiej zapamiętuje. Zależy to od stosunku do nauczyciela, jeżeli uczeń go nie lubi to utrudnia mu to zapamiętywanie treści nauczania. Uczeń nie zapamiętuje wszystkiego (pamięć selektywna), zapamiętuje rzeczy interesujące lub najważniejsze, czasem, zapamiętuje rzeczy mimowolnie. Reguły stosowania zasady: przygotowania uczniów przez przekierunkowanie uwagi, wyrobienie pozytywnego nastawienia, szukanie odniesień wiedzy do rzeczywistości, zróżnicowana forma realizacji, ukierunkowanie uwagi, motywacja. Zaznajomienie uczniów z nowym materiałem ma się odbywać przy jak największej aktywności uczniów. Ćwiczenia utrwalające przeformułowanie problemu tak by dotyczył innego aspektu - uczy się szerokopoglądowego spojrzenia. Częste powracanie do starszej wiedzy, wyłapywanie luk.

• Zasada indywidualizacji i zespołowości - zwraca się uwagę na indywidualnego ucznia, ale również staramy się pracować zespołowo (w grupach). Indywidualne możliwości ucznia to pamięć, myślenie, fizyczność, postawa, emocje. Sposoby stosowania: należy uwzględnić kierunkowe zainteresowania uczniów i tempo uczenia się. Indywidualizacja pracy nauczyciela - osoba flegmatyczna pracuje wolniej a energiczna szybciej.

• Zasada wiązania teorii z praktyką - orientuje nauczycieli i twórców programu z wiedzą naukową i praktyką codzienną, teoria - to zespół twierdzeń wyjaśniających dziedzinę wiedzy, a praktyka życie.

Lech: 4 sposoby wiązania teorii z praktyką

- wiązanie myślenia konkretno-obrazowego do abstrakcyjno wyobrażeniowego

- wiedza zwarta w struktury, wiedz teoretyczna w praktyce

- łączenie nauki z techniką

- łączenie poznania z działaniem

• Zasada twórczości - wydaje się oczywista, nowa rola nauczyciela w społeczeństwie - nauczyciel to innowator, człowiek, który pokazuje nabywać wiedze, jest twórcą wiedzy uczniów. Realizacja: pozwolić uczniom na zadawanie pytań, a przez to rozwój ciekawości poznawczej. Nauczyciel powinien stawiać pytania otwarte, problemowe, niesugerujące odpowiedzi. Nie odpowiadać natychmiast na niektóre pytania (poznawczo zaciekawiają). Ukazywać trendy w rozwoju wiedzy.

• Zasada świadomości i doniosłości - uczeń lepiej opanowuje wiadomości które mu się przydadzą w życiu.

• Zasada wykorzystywania doświadczeń

• Zasada wzorcowa - uczeń lepiej przyswaja wiadomości, które nauczyciel przedstawia jako wzorcowe. Zamiast mówić jak coś zrobić lepiej jest to pokazać

• Zasada przyjemności - wiąże się z motywacją

• Zasada ustawiczności kształcenia - stała aktualizacja swojej wiedzy, stały rozwój osobowości uczniów.

• Zasada korelacji - wiedza historyczna z np. malarstwem, historia + wiedza ogólna.

Proces boloński

dominanty w poszczególnych etapach rozwoju człowieka.

---