SZWAJCARIA

Ewolucja systemu politycznego:

1291 - początek kształtowania się systemu politycznego, kiedy to 3 gminy alpejskie (Szwyc, Uri, Unterwalden) zawarły „wieczysty sojusz”, w walce przeciwko Habsburgom (gminy przybrały później nazwę kantonów). Później do tych 3 dołączyły dalsze.

Połączenie 13 gmin pozostających początkowo jeszcze w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, uzyskały pełąną suwerenność po Traktacie Westfalskim z 1648 roku.

Na początku ustrój Szwajcarii cechował się słabą władzą centralną. Funkcjonował wówczas Sejm Związkowy, będący zgromadzeniem reprezentantów poszczególnych kantonów, rozstrzygający wspólne sprawy na zasadzie jednomyślności. Bieżące sprawy załatwiał rząd jednego z kantonów (Berna, Zurychu, Lucerny - zmieniały się co roku). Zdobycie Szwacjarii przez Napoleona Bonaparte (1798) przyniosło usamodzielnienie terytoriów zależnych od pewnych kantonów.

1848 - konstytucja Szwajcarii (uchwalona po wojnie domowej z 1847), która zmienia ustrój. Przekształciła konfederację szwajcarską w federację szwajcarską. Rozwiązania z tej konstytucji zostały też przyjęte w następnej konstytucji federalnej (1874). Rozszerzyły się kompetencję władz centralnych.

10.09.2002 - przystąpienie Szwajcarii do ONZ

Konstytucja i zasady ustrojowe

Konstytucja Konfederacji Szwajcarskiej została uchwalona 18.12.1998 roku (150-lecie uchwalenia I konstytucji). Naród zatwierdził ją w referendum w 18.04.1998 roku, a obowiązuje ona od 1.01.2000 roku.

Jest to konstytucja sztywna. Jest utrudniony tryb zmiany. Konieczność przeprowadzenia tzw. podwójnego referendum.

Całkowita zmiana konstytucji w drodze następujących działań:

1. inicjatywa ustawodawcza zgłoszona przez: 100 tysięcy obywateli i jako taka podlega dalszemu biegowi, o ile w rozpisanym w tym celu referendum zostanie poparta przez większość ogólnej liczby mieszkańców Szwajcarii.

2. Wysunięcie propozycji zmiany całkowitej przez Radę Narodową lub Radę Kantonów. Poparcie propozycji przez Radę Kantonów oznacza wszęcie procedury parlamentarnej. Brak akceptacji Rady Kantonów powoduje rozpisanie w tej sprawie referendum i to naród zdecyduje, czy należy nadal prowadzić pracę nad całkowitą zmianą konstytucji, czy też nie. W przypadku akceptacji posmysłu, zostaje skrócona kadencja parlamentu i wybór nowego składu izb.

3. Uchwalenie nowej konstytucji z inicjatywy parlamentarzystów.

Niezależnie od tego, kto występuje z propozycją zmiany konstytucji to i tak organem uchwalającym nową konstytucję jest parlament. W konstytucji i przepisach nie przewiduje się specjalnych wymogów do podjęcia tego rodzaju decyzji. Przyjęcie nowej konstytucji musi być za zgodą narodu i kantonów (poprzez referendum). A jest nazywane podwójnym, bo żeby ją wprowadzić, to ZA musi być większość narodu i większość kantonów.

Istnieje także możliwość częśćiowej zmiany konstytucji. Inicjatywa również może należeć do obywateli. Pomysł może przybrać formę :

• propozycji o ogólnym charakterze → składana jest do parlamentu. Jeżeli on się zgadza to opracowuje projekt częściowej zmiany w myśl tej ogólnej propozycji i potem przedstawia się go narodowi i kantonom pod głosowanie (podówjny charakter referendum). Ale jeżeli parlament odrzuca inicjatywę, to też idzie pod głosowanie i obywatele decydują czy nadać bieg projektowi czy nie. Jeżeli jest na TAK. No to Zgromadzenie Federalne musi opracować projekt.

• Projektu - zostaje on przedstawiony narodowi i kantonom pod głosowanie. Zgromadzenie Federalne zaleca przyjęcie inicjatywy lub jej odrzucenie. W przypadku odrzuceniamoże przedstawić projekt przeciwny. Naród i kantony głosują równocześnie nad inicjatywą obywateli i projektem przeciwnym (obywatele mogą się godzić na obie opcje). Jeżeli jedną popiera większość obywateli a druga ma większość kantonów. To żadna nie wchodzi w życie.

Trzecia procedura przeprowadzenia zmiany w części konsytucji to uchwalenia zmian przez parlament a potem przeprowadzenie podwójnego referendum.

Konsytucja - rozbudowana, preambuła, 6 tytułów, każdy podzielony na rozdziały, a te są podzielone na oddziały → łącznie ok 200 artykułów + przepisy przejściowe.

Zasady ustrojowe:

a. Zasada demokratycznego federalizmu (duże znaczenie form demokracji bezpośredniej)

Przejawia się w strukturze terytorialnej państwa. Szwajcaria podzielona jest na 26 kantonów. Kantony są jednostkami posiadającymi charakter państw. Każdy kanton posiada własną konstytucję, własny parlament, rząd, prawo. Konstytucja federalna przeprowadza podział kompetencji między federację a kantony. Zapewnia kantonom udział w kształtowaniu woli federacji, jak i federacji pewien nadzór nad kantonami. Fundamentalna zasada federalizmu polega na tym, że federacja może przyjąć od państw członkowskich tylko te zadania, które jej wyraźnie przekazuje konstytucja. Kantony mogą swobodnie realizować i podejmować władne działania publiczne (subsydiarność - akcent na partnerstwo w stosunksvh między federacją a kantonami). Ta zasada opiera się na elementach:

• na materialnej autonomii kantonów w określaniu i wykonywaniu ich zadań i w materialnym współdziałaniu w spełnianiu zadań federacji

• na materialnej autonomii kantonów w określaniu ich organizacjioraz na pobieraniu i przeznaczaniu ich dochodów - materialna odpowiedzialność za finansowanie zadań

• na materialnej autonomii kantonów w określaniu ich organizacji i ich politycznego działania

• na materialnej autonomii kantonów do współdziałania w kształtowaniu woli federacji

• na szerokim współdziałaniu kantonów i federacji.

(i tu do tej zasady chyba można podłączyć te formy demokracji bezpośredniej)

b. Zasada jednolitości i nadrzędności władzy państwowej zasada charakterystyczna dla rządów zgromadzenia. System ten polega na zapewnieniu przewagi parlamentowi przed wszystkim przez odrzucenie założenia o konieczności organizacyjnego podziału władzy jako niezbędnej konsekwencji jej funkcjonalnego podziału. Parlament jest w tym państwie określany jako „organ sprawujący najwyższą władze”w federacji. Wskazuje na wielostronność funkcji parlamentu, który realizuje funckję:

• ustawodawczą,

• kontrolną, związaną z wymiarem sprawiedliwości,

• funkcji rządzenia i kierowania politycznym państwem.

Nie występuje tu:

• skracanie kadencji

• zwoływanie i zamykanie sesji przez egzekutywę

• sądownictwo konstytucyjne

• sądowa kontrola ważności wyborów

Na rzecz zasady podziału władzy może tu przemiwać m.in. wyróżnienie wśród organów władzy federalnej: Zgromadzenia Federalnego, Rady Federalnej (funkcja rządzenia i wykonawcza)i Trybunału Federalnego(wymierzanie sprawiedliwości)

Zasada monokratyczności egzekutywy federalnej - całość władzy wykonawczej skoncetrowana jest w rękach jednego kolegialnego organu, wybieranego przez parlament. Nie jest on wybierany przez naród, w przeciwsieństwie do rządów kantonalnych.

Zasada państwa socjalnego państwo pomaga osobom, które znalazły się w ciężkiej sytuacji materialnej. Artykuł 41 konstytucji. Cele socjalne, to uzupełnienie osobistej odpowiedzialności i indywidualnej inicjatywy, są urzeczywistnieniem w ramach konstytucyjnych kmpetencji federacji i kantonów oraz pozostających do ich dyspozycji środków. Państwo powinno troszczyć się o jak największą równość szans dla obywateli. Poza tym art. 4 uznający 4 języki narodowe: niemiecki, francuski, włoski, retroromański za języki posiadające ten sam status.

Zasada praw i wolności obywatelskich

Referenda i inicjatywa ludowa występują w Szwajcarii na wszystkich 3 stopniach struktury federalnej (federacji, kantonu i gminy). Wola narodu wyrażana bezpośrednio decyduje o aktach zasadniczych i najważniejszych sprawach publiznych jednostek terytorialnych.

Konstytucja przewiduje dwa referendum: obligatoryjne i fakultatywne.

REFERENDUM
OBLIGATORYJNE	FAKULTATYWNE
Kiedy występuje?
- zmiana konstytucji federalnej - przystąpienie do organizacji zbiorowego bezpieczeństwa lub do wspólnot międzynarodowych - w przypadku ustaw federalnych uznanych za pilne, które nie mają podstaw konstytucyjnych i których czas obowiązywania przekracza więcej niż 1 rok. Muszą być w ciągu roku po przyjęciu przez ZF przedstawione pod głosowanie	- na żądanie 50 tysięcy obywateli - na żądanie 8 kantonów
Narodowi przedstawia się pod głosowanie:
- inicjatywy w zakresie całkowitej zmiany konstytucji federalnej - inicjatywy ludowe w sprawie częściowej zmiany konstytucji federalnej lub w formie propozycji o ogólnym charakterze, która została odrzucona przez parlament - pytanie czy należy przeprowadzić całkowitą zmianę konstytucji - wtedy, gdy izby nie są jednomyślne	Akty prawne: - ustawy, które wchodzą w życie po 100 dniach - ustawy federalne uznane za pilne, których czas obowiązywania przekracza rok - uchwały federalne, o ile przewiduje to konsytucja lub uchwały - umowy międzynarodowe, które są: bezterminowe i nie przewidują wypowiedzenia; przewidują przystąpienie do organizacji międzynarodowej; wprowadzają wielostronne ujednolicenia prawa

Projekty przedstawione narodowi pod głosowanie zostają przyjęte, jeżeli wypowie się za nimi większość głosujących. Projekty przedstawione narodowi i kantonom pod głosowanie zostają przyjęte jeżeli wypowie się za nimi większość głosujących i większość obywateli (każdy kanton ma 1 głos).

Postępowanie konsultacyjne (forma demokracji bezpośredniej) - polega na obowiązku władz federalnych, w procesie przygotowywania projektów ustaw, uzyskania stanowiska partii politycznych, kantonów oraz wszystkich podmiotów, których ten projekt dotyczy. Jest prowadzone przez rzą federalny.

Inne formy demokracji bezpośredniej:

• Inicjatywa ludowa, która dotyczy ustaw kantonalnych,

• referendum budżetowe - bużety nie mają formy ustaw,

• zgromadzenie ludowe (funkcjonuje w niektórych kantonach) jest to tzw. Lansgeminde. Podejmuje ono decyzje w sprawach budżetu, ustaw, wyboru, rządu i innych organów.

Parlament

Struktura i wybory:

Parlament szwajcarski ma strukturę dwuizbową. Składa się z Rady Narodowej i Rady Kantonów.

Rada Narodowa:

• 200 deputowanych wybieranych w kantonach

• okręgami wyborczymi są kantony, a liczba wybieranych przez nie deputowanych powinna być zgodna z zasadą równości wyborów, propocjonalna do liczby mieszkańców

• wybory do tej izby są propocjonalne

• w kantonach wybierająych jednego deputowanego odbywają się one w systemie większościowym, większości zwykłej

• kadencja wynosi 4 lata

Rada Kantonów:

• 46 deputowanych, reprezentantów kantonów jako federacji

• każdy kanton dysponuje 2 głosami

• wybory odbywają się na zasadzie większościowej, w dwóch turach głosowania. W I turze wymagana jest większość bezwzględna, w II większość zwykła

• większość konstytucji kantonalnych zawiera zakaz ubiegania się o mandat parlamentarny członkom kantonalnych rządów i parlamentów

• czas ważności mandatów i moment początkowy określają poszczególne przepisy kantonów. Nie można też mówić tutaj o kadencji!

Organizacja wewnętrzna i tryb funkcjonowania:

Na czele każdej izby stoi przewodniczący:

• wybierany na roczną kadencję, nie może być ponownie wybrany.

• W pracach parlamentarnych ma do pomocy 2 wiceprzewodniczących.

• Kieruje obradami izby

• w razie równości głosów w głosowaniu plenarnym dysponuje głosem rozstrzygającym

Izby wybierają też skrutatorów (w Radzie Kantonów).

Biuro danej izby tworzy: przewodniczący, wiceprzewodniczący, przedstawiciele frakcji partyjnych lub skrutatorzy. Biura ustalają merytoryczny program każdej sesji, ustalają liczebność komisji i powołują składy. Biura izb tworzą razem Konferencję Koordynacyjną. W pracach konferencji bierze udział prezydent federalny i kanclerz federalny.

Obie rady powołują w swych regulaminach taką samą liczbę komisji stałych (12). Komisjami stałymi są komisje o profilu problemowym (komisja spraw bezpieczeństwa publicznego), komisje funkcjonalne (k.nadzoru, finansów).

Funkcjonowanie komisji nie opiera się na jednolitych zasadach. Działalnością ustawodawczą zajmują się komisję ad hoc, odrębne dla każdego projektu ustawy (komisja kończy pracę po uchwaleniu ustawy). Są to komisje niestałe, podobnie jak komisje dochodzeniowo - śledcze.

Mianowanie członków komisji przez biuro odbywa się proporcjonalnie do liczebności frakcji.

Zgromadzenie federalne:

• obraduje w trybie sesyjnym, rok = 4 sesje

• pierwsze posiedzenie w ramach każdej sesji ustalają biura izb, natomiast następne odbywają się w kolejnych dniach sesji od pon - pt

• sesje nadzwyczajne - prawo żądania posiada Rada Federalna oraz ¼ deputowanych w jednej lub drugiej izbie. Dla ważności obrad konstytucja wymaga obecności większości ich członków

• deputowani mają mandat wolny, posiadają immunitet materialny (zakaz pociągania do odpowiedzialności za działalność związaną z wykonywaniem mandatu) i formalny (zakaz pociągania deputowanego do odpowiedzialności karnej bez zgody parlamentu lub samego deputowanego)

• deputowani w parlamencie mogą zrzeszać się we frakcje (ugrupowania łączące parlamentarzystów obu izb, dopuszczalne wówczas, gdy przynajmniej w jednej z izb znajduje się 5 członków danej partii)

• grupy parlamentarne - skupiają deputowanych na podstawie innych, wspólnych interesów, gospodarczych lub społecznych. Zrzeszają deputowanych z wielu partii. Mają dążyć do zabezpieczenia pewnych interesów w postępowaniu parlamentarnym

Kompetencje parlamentu:

• wybiera Radę Federalną (rząd) - w całości przez ZF, na początku każdej nowej kadencji parlamentu, rząd funkcjonuje przez 4 lata

• wybiera prezydenta i wiceprezydenta Federacji - wybór odbywa się co roku, wybór spośród członków rządu, a stanowiska te zajmują kolejni ministrowie

• wybiera Trybunał Federalny - na 6letnią kadencję lub jako wybory uzupełniające

• wybiera przewodniczącego i wiceprzewodniczącego Trybunału Federalnego - w sytuacjach wakatów nie corocznie

• wybiera „Generała” czyli głównodowodzącego armią - w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa państwowego

• wybiera kanclerza federalnego - czyli szefa „ogólnej placówki sztabowej Rady Federalnej” jaką jest Kancelaria Federalna

• stanowienie prawa - funkcja ustawodawcza.

Konstytucja szwajcarska wyróżnia następujące formy, w których może przejawiać się regulacja ustawodawcza:

• ustawy zwykłe - wszystkie ważne przepisy mają być wydawane w formie ustaw

• ustawy zwykłe z klauzulą pilności

• rozporządzenia parlamentarne

• powszechnie obowiązujące ustawy

Inicjatywa ustawodawcza ma:

• każdy deputowany jednej i drugiej izby

• komisja parlamentarna

• frakcja

• Rada Federalna

Postępowanie ustawodawcze może rozpocząć się w każdej z izb. Wymogiem jest przyjęcie ustawy w jednakowym brzmieniu przez obie izby. Przyjęcie przez drugą izbę pozytywnego stanowiska izby pierwszej, kończy postępowanie ustawodawcze. Przyjęty tekst trafia do Komisji Redakcyjnej, która przygotowuje tekst ustawy w językach urzędowych. Formalnie nad wersjami tymi odbywa się jeszcze jedno głosowanie tzw. głosowanie finalne.

W przypadku braku zgody jednej z izb, powołana zostaje specjalna komisja pojednawcza. Jeśli komisji nie uda się doprowadzić do porozumienia, projekt upada. Jeśli komisja zdołała opracować jednolity tekst, zostaje on przedstawiony obu radom do zaakceptowania. Są to głosowania ostateczne. Jeśli wyniki będą odmienne, postępowanie ustawodawcze kończy się negatywnie.

• funkcja kontrolna - zespół środków służących kontroli nad rządem:

+ na początku kadencji rząd przedkłada parlamentowi do przedyskutowania tzw. wytyczne polityki rządowej. Pod koniec kadencji odbywa się dyskusja nad realizacją tych wytycznych.

+ na początku kadencji rząd przedkłada parlamentowi do przedyskutowania plan finansowy. Co roku jest składane parlamentowi sprawozdanie z realizacji planu finansowego

+ rząd i Trybunał Fed. Co roku składają parlamentowi sprawozdanie ze swojej działalności

+ komisje finansowe obu izb

+ komisje dochodzeniowo - śledcze

+ parlamentowi podporządkowana jest Federalna Kontrola Finansowa - jej kontroli podlegają wszystkie departamenty

+ interpelacje i zapytania deputowanych

+ godzina pytań poświęconych na zapytania dot. spraw aktualnych

• funkcja zarządzania:

+ zapewnienie bezpieczeństwa zew., niezależności i neutralności

+ zapewnienie bezpieczeństwa wew, zachowanie spokoju i porządku

+ wykonywanie postanowień konstytucji federalnej

+ ratyfikowanie traktów i umów międzynarodowych

+ wypowiadanie wojny i ogłaszanie pokoju

+ uchwalanie budżetu

• funkcja związana z wymiarem sprawiedliwości:

+ rozpatrywanie sporów kompetencyjnych między naczelnymi organami federalnymi

+ rozpatrywanie skarg na orzecznictwa sądu w sprawach administracyjnych

+orzekanie o ważności wyborów swych członków w przypadku złożenia protestu wyborczego

+ udzielania prawa łaski osobom skazanym

• współdziałanie w mechanizmie państwa federalnego:

+ sprawowanie nadzoru nad relacjami między Federacją a kantonami

+ gwarantowanie konstytucji kantonalnych

+zatwierdzanie zmian terytorialnych między kantonami

Prezydent:

• jeden z członków Rady Federalnej, którego Zgromadzenie Narodowe powołuje do pełnienia funkcji przewodniczącego Rady Federalnej

• jego wybór odbywa się co roku, zwyczajowo wybierani są kolejni członkowie rządu w porządku starszeństwa piastowania urzędu ministra

• prezydentami zostają osoby, które w roku poprzednim były wiceprezydentami

• spełnia czynności czysto protokolarne

• prawo łaski ma parlament, ratyfikacje umów międzynarodowych rząd, zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi - „Generał” - urząd prezydenta ma niewielkie znaczenie

• przewodniczy Radzie Federacji, prowadzi obrady, pospisuje uchwały

• reprezentowanie państwa na zewnątrz, przyjmuje przedstawicieli innych państw, przyjmuje listy uwierzytelniające, wygłasza orędzia do narodu, przewodniczy ważniejszym uroczystością.

• Wiceprezydent może być uznany za premiera rządu federalnego

Rząd:

• naczelny organ wykonawczy

• skład 7osobowy

• inaczej nazywany Radą Federalną

• wybór odbywa się na początku każdej nowej kadencji parlamentu

• wybierany w całości przez Zgromadzenie Narodowe spoza jej członków

• niepołączalność mandatów deputowanego z członkostwem w rządzie

• wybierany na 4 lata

• w przypadku wakatu parlament dokonuje wyboru uzupełniającego

• muszą zostać wybrani przedstawiciele 4 największych partii

• muszą w rządzie zasiadać reprezentanci głównych grup językowych

• wybierani zostają przedstawiciele 3 najludniejszych kantonów : Zurichu, Berna i Vaud

• przedstawiciele grup wyznaniowych

• kompetencje dot. rządzenia:

+ troszczenie się o generalny sprawy zagraniczne

+ czuwanie nad bezpieczeństwem zew

+ troska o bezpieczeństwo wew

• kompetencje administracyjne:

+ sprawowanie nadzoru nad działalnością wszystkich urzędników i innych pracowników administracji federalnej

+ zawiadywanie wszystkimi dziedzinami administracji

• kompetencje wykonawcze:

+czuwanie nad przestrzeganiem aktów prawa i podejmowanie środków niezbędnych do ich zachowania

+ wykonywanie ustaw i uchwał federalnych

+ wydawanie rozporządzeń o charakterze wykonawczym

• kompetencje prawodawcze:

+ inicjatywa ustawodawcza

+ opiniowanie projektów ustaw

+ określanie daty wejścia w życie nowej ustawy

+ przedkładanie projektu budżetu

+ przedkładanie umów międzynarodowych

• uprawnienia nadzorcze w stosunku do władz:

+ czuwanie nad przestrzeganiem przez kantony prawa federalnego i podejmowanie w razie potrzeby „niezbędnych środków”

+ prawo zatwierdzania przepisów wydawanych przez władze kantonalne

+ możliwość zgłaszania sprzeciwu wobec umów zawieranych przez kantony

• kompetencje kreacyjne - obsada stanowisk państwowych, które nie są obsadzane decyzją parlamentu

• brak odpowiedzialności politycznej przed parlamentem

• konstytucja nie przewiduje możliwości uchwalania przez parlament wotum nieufności

Sądownictwo konstytucyjne - Trybunał Federalny:

• rozpatrywanie skarg konstytucyjnych, które jednostki mogą wnosić z powodu naruszenia przez jakiekolwiek działania władz publicznych ich praw konstytucyjnych. Przedmiotem skargi mogą być akty władzy ustawodawczej jak i przepisy prawne stanowione przez władze wykonawcze i decyzje administracyjne oraz wyroki sądowe. Trzeba pamiętać, że rozpatruje on skargo tylko wówczas, gdy dotyczą one aktów władz kantonalnych, bo wszystko co jest ustanowione przez władze federalne jest dla niego wiążące.

• Rozstrzyga spory kompetencyjne między federacją a kanonami oraz spory publiczno-prawne między kantonami. Oba podmioty są reprezentowane przez swoje rządy. Wyrok trybunału może mieć charakter ustalający (komu przysługuje dana kompetencja) lub kasacyjny (gdy doszło już do wydania aktu, zdaniem Trybunału niezgodnego z podziałem kompetencji)

• rozpatrywanie skarg o naruszenie umów międzynarodowych lub umów zawieranych przez kantony

• rozpatrywanie skarg gmin o naruszenie przez władze federalne lub kantonalne ich autonomii lub naruszenie przez nie innych przywilejów udzielonym gminom przez kantony, o ile to naruszenie nastąpiło na korzyść innej korporacji prawa publicznego.

• Składa się z 39 sędziów, wybieranych na 6letnią kadencję przez Zgromadzenie Federalnego

• sędziowie posiadają immunitet w zakresie prawa karnego

System partyjny:

• system wielopartyjny

• z kadencji na kadencję 80-90% mandatów przypada 4 największym partiom (ciągle tym samym)

• system paropartyny - te 4 największe partie od kilkudziesięciu lat współtworzą rząd

• od 1959 roku istnieje stabilna koalicja 4 największych partii tworzących Radę Federalną, w skład której wchodzi po 2 przedstawicieli z: FDP, CVP, SPS i SVP.

• Partie rządzące dzięki tworzonej koalicji mają wpływ na politykę federalną i duże możliwości przeprowadzenia spraw w trybie ustawodawstwa federalnego

• partie pozarządowe to z reguły małe urupowania występujące w kilku kantonach i wyrażające interesy ideowe lub coraz częściej branżowe. Najbardziej znane partie opozycyjne: GPS, LPS, AP, LdU, PdA, NA

---