Dystans odbioru
(Uprzedzam, że tego tekstu nie rozumiem i nie napiszę tego zrozumiałym, prostym językiem bo nie potrafię;] Dodałam ogólną wiedzę, by się połapać o co w tym wszystkim chodzi.)
Dystans „duży” (perfektywny) jest wówczas, kiedy odbiór jest przewidziany w utworze jako przebiegający po zakończeniu czynności narracyjnych w sensie aktu twórczego . Analogicznie o dystansie małym (imperfektywnym) będziemy mówić, jeżeli odbiór dzieła przypada przynajmniej częściowo w toku owych czynności.
Mówiąc po polsku: Dystans odbioru w wypadku, kiedy narrator mówi o wydarzeniach, które się skończyły, odbierany jest jako w czasie przeszłym czyli mamy wszystko podane, nie dzieje się to w momencie, kiedy czytamy; w wypadku kiedy narrator opowiada o wydarzeniach, które się nie zakończyły, które teraz się dzieją - to czytając tak jakby przenosimy się do owych wydarzeń, jednak nie jest to całkowicie nakierowane na teraźniejszość i z tego względu odbiorca zawsze odbiera cały tekst jako przeszły. Na tym polega różnica między epiką a dramatem - bo epik opowiada o danym wydarzeniu jako należącym całkowicie do przeszłości, a dramatopisarz przedstawia je jako całkowicie współczesne.
Istnieją takie teksty, które `zamazują' dystans perfektywny, w których dystans odbioru jest wcześniejszy od czasu nadawania - teksty autotematyczne. Podobną funkcję pełnią praesens historicum (przedstawianie zdarzeń w czasie przeszłym za pomocą czasu teraźniejszego) czy czas absolutny (dotyczy tych elementów świata, które nie uległy ewolucji - dlatego są nam współczesne).
*Dystans uobecnienia - pierwszy plan, prezentacja sceniczna, mamy wrażenie, że wszystko dzieje się tu i teraz; takie przedstawianie wydarzeń przez narratora, że odbiorca ma wrażenie, iż historia dzieje się na jego oczach, występują to pierwszoplanowe elementy utworu epickiego, nasycenie szczegółami, drobiazgowość opisów, posługiwanie się dialogiem, używanie czasu teraźniejszego
* Dystans niepełnej obecności - panoramiczność opisów, streszczanie wydarzeń, przedstawianie tła historycznego, odległych zdarzeń z historii
I to co najważniejsze:
Dystans między okresem narracji a momentem odbioru - zazwyczaj adresat utworu epickiego i czas jego percepcji są bliżej nieokreślone, więc ciężko określić ów dystans (wyjątki - w wypadku pamiętników spisywanych dla potomności;] czy też w utworach autotematycznych oraz monologu wypowiedzianym).
Wobec tego mamy do czynienia z dwoma wypadkami:
- z sytuacją narracyjną jawiącą się odbiorcy jako ukończona
- z sytuacją narracyjną jakby dostępną obserwacji i współprzeżywaniu
Powieść przyszłościowa - sytuacja narracyjna i zdarzenia przedstawione na ogół umiejscowione w czasie późniejszym niż czas założony jako czas odbioru (zjawisko dwu równolegle obok siebie występujących przedstawionych układów nadawczo-odbiorczych; czas narracji zamknięty wobec czasu odbioru podobnie jak w wypadku sytuacja narracyjna jawi się odbiorcy jako ukończona).
Zdarzenia przedstawione - odbiór:
Horyzont czasowy narracji
szeroki horyzont czasowy swoboda i niezależność narratora, opowiadanie prowadzone jest zazwyczaj z ustalonego, nie podlegającego zmianom punktu widzenia, wiedza narratora nie ulega zmianie (zwiększeniu), co oznacza, że nie jesteśmy świadkami narastania wiedzy narratora, odnosimy wrażenie, że przebywa on cały czas w jednym punkcie; może przedstawiać wydarzenia, nie dbając o porządek chronologiczny, każda faza opowiadania może być widziana równocześnie z innymi fazami, wprowadza kolejne fakty i wskazuje ich przyczyny i skutki, segreguje następstwa i cele, posiada rozległą wiedzę - widzi całość wydarzeń; ukazuje się przed oczyma odbiorcy tok powieści, poszczególne fazy wypowiedzi posiadają zdolność antycypowania (sięgania w przyszłość) i reinterpretacji (cofanie się do przeszłości)
wąski horyzont narracji wiedza narratora nie jest gotowym zbiorem informacji, ulega przekształceniu i rozwojowi, jest tymczasowa i niepełna, niezdolna przedstawiać całościowej orientacji w przedstawionym świecie, narrator przedstawia krótkie wycinki czasowe, jak kronikarz, osoba pisząca listy lub dziennik od czasu do czasu zatrzymuje się i opisuje dane wydarzenia, użycie ruchomego sposobu narracji ze „skokowym” punktem widzenia, fazy powieści nie są przewidywalne, narrator nie wie co się wydarzy dalej, dokonywanie się operacji poznawczych wobec świata razem z odbiorcą.