1. Proszę podać definicję prawa finansowego
- ogół norm prawnofinansowych w danym państwie i w danym czasie
- reguluje działalność finansową podmiotów publicznych w drodze norm prawnofinansowych (określają one uprawnienia i obowiązki związane z działalnością finansową)
- normuje gospodarkę finansową państwa i reguluje następujące kwestie:
* przygotowanie i uchwalanie budżetu
* finansowanie działalności państwa w jej różnych formach
* zagadnienia podatkowe dotyczące osób fizycznych i prawnych
- prawo finansowe sensu largo - gałąź prawa, która reguluje wszelkie kwestie ustrojowe,
materialnoprawne, proceduralne. W tym ujęciu w ramach prawa finansowego znajduje się pr.
Budżetowe, daninowe, publiczne prawo bankowe, dewizowe, systemu ubezpieczeń
społecznych i wynagrodzeń sfery budżetowej, zasad funkcjonowania różnych
podmiotów należących do sektora finansów publicznych.
- prawo finansowe sensu stricto należy zaliczyć regulacje, które bezpośrednio
dotyczą finansów państwa i samorządu terytorialnego, czyli odnoszą się do
publicznej działalności finansowej.
2. Proszę wymienić cechy charakterystyczne dla zjawisk finansowych.
- bezzwrotne - podatki, opłaty, cła
- zwrotne - pożyczki, kredyty
- przymusowe - podatki, wykorzystać aparat przymusu
- dobrowolne - nabycie obligacji, udzielenie kredytu, pożyczki, darowizny
- zasadnicze - dostarczyć podatki finalne władzom publicznym
- uboczne - grzywny, kary, mandaty
- ogólne - pobierane od ogółu jednostek
- indywidualne - odnoszą się do konkretnej jednostki
- odpłatne i nieodpłatne (ekwiwaletność) - czy trzeba spełnić kontrświadczenie czy też nie.
Klasyfikacja:
1. Przychody i wydatki materialne i osobowe
(Są one również często nazywane przychodami, przepływami ekwiwalentnymi lub rynkowymi).
Cechy charakterystyczne przychodów i wydatków materialnych:
* Ruchowi środków pieniężnych towarzyszy równoczesny ruch wartości materialnej (usługi, dobra)
* Są one regulowane głównie przez mechanizm rynkowy zgodnie z relacjami podaży i popytu.
* Czasami mogą podlegać innym wpływom (opodatkowanie towarów, ustawowe określenie płacy minimalnej)
2. Przychody i wydatki redystrybucyjne
(są też nazywane transferami, płatnościami transferowymi)
Cechy charakterystyczne przychodów i wydatków redystrybucyjnych:
* Występują wtedy, gdy ruchowi pieniądza nie towarzyszy ruch wartości materialnej.
* Nie podlegają regułom rynkowym, lecz są regulowane przez prawo finansowe.
* Charakteryzuje je brak wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu gospodarczego, otrzymującego środki pieniężne od innego podmiotu.
* Do typowych transferów należą: np. podatki, opłaty, zasiłki, emerytury, renty, dotacje, subwencje, darowizny.
3. Przychody i wydatki kredytowe
Cechy charakterystyczne przychodów i wydatków kredytowych:
* Związane są z działalnością gospodarczą banków
* Funkcje kredytowe spełniają przede wszystkim banki komercyjne
* Poza kredytem bankowym występuje również kredyt towarowy.
Dla banku udzielenie kredytu nie jest wydatkiem pieniężnym (nie pomniejsza on własnych zasobów pieniężnych), natomiast kreuje nowy zasób pieniądza kredytowego.
Spłata kredytu przez pożyczkobiorców nie jest przychodem pieniężnym (nie powiększa to zasobów banku, wykreowane wcześniej dla dłużnika zasoby ulegają likwidacji).
4. Przychody i wydatki ubezpieczeniowe
Wyróżniamy dwa rodzaje ubezpieczeń: społeczne i gospodarcze.
Ubezpieczenia społeczne - cechy charakterystyczne:
* Są najczęściej obowiązkowe i powszechne
* Mają chronić przed niedostatkiem, zapewnić niezbędne minimum
* Najczęściej są to ubezpieczenia na koszt pracodawcy i państwa
Ubezpieczenia gospodarcze- cechy charakterystyczne:
* Mają charakter ubezpieczeń osobowych i majątkowych
* Zawierane są dobrowolnie i na koszt pracownika
* Suma ubezpieczeń oraz inne elementy ustalone są na wniosek ubezpieczającego.
* Częściowo występuje brak ekwiwalentności tych płatności oraz brak ich związku
z rynkowym mechanizmem podziału i wymiany.
4. Proszę wskazać główne źródła prawa finansowego.
- Konstytucja RP
- ustawa o finansach publicznych
- Ustawa budżetowa
- Umowy międzynarodowe (ratyfikowane przez polski parlament)
- Akty finansowe (indywidualne)
- Uchwały organów samorządowych (np. uchwały Rad Gmin, Powiatu i Sejmiku Wojewódzki).
5. Jakie materie ustawowe z zakresu finansów publicznych zostały unormowane w Konstytucji RP?
Finansom publicznym jest poświęcony dziesiąty rozdział konstytucji (artykuły od 216 do 227). Rozdział ten normuje finanse publiczne wypełniając światowe standardy konstytucyjne i wymogi stawiane w prawie europejskim. Obejmuje on:
- Określenie sposobu gromadzenia w wydatkowania środków finansowych na cele publiczne
- Uchwalanie budżetu państwa i jego zmiany lub prowizorium budżetowego
- Stanowienie podatków i innych ciężarów publicznych
- Określenie warunków i form korzystania z kredytu publicznego oraz udzielania gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo, ratyfikacji umów międzynarodowych przewidujących znaczne obciążenia państwa pod względem finansowym
- Określenie organizacji i zasad działania NBP
- Określenie zasad i trybu nabywania, zbywania i obciążenia nieruchomości, udziałów i akcji oraz emisji papierów wartościowych przez Skarb Państwa, NBP lub inne osoby prawne
- Określenie organizacji Skarbu Państwa oraz sposobu zarządzania majątkiem Skarbu Państwa
- Określenie organizacji systemu kontroli państwowej (w tym kontroli finansowej i budżetowej) np.NIK
- Ustanowienia monopoli
- Finanse samorządu terytorialnego
6. Jakie materie są przedmiotem regulacji ustawy o finansach publicznych?
Art. 1 Ustawa określa:
1) zasady i sposoby zapewnienia jawności i przejrzystości finansów publicznych;
2) formy organizacyjno-prawne jednostek sektora finansów publicznych;
3) zasady planowania i dysponowania środkami publicznymi;
4) zasady kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych;
5) zasady zarządzania państwowym długiem publicznym oraz procedury ostrożnościowe i sanacyjne wprowadzane w razie nadmiernego zadłużenia;
6) sposób finansowania deficytu i zasady operacji finansowych dokonywanych przez jednostki sektora finansów publicznych;
7) zakres projektowanych i uchwalanych budżetów opartych na dochodach publicznych;
8) zasady opracowywania projektów i uchwalania budżetów;
9) zasady i tryb wykonywania budżetów;
10) zasady i tryb gospodarowania środkami pochodzącymi z:
a) budżetu Unii Europejskiej,
b) innych źródeł zagranicznych niepodlegającymi zwrotowi.