STRUKTURA TEKSTU DRAMATYCZNEGO

Słowa w dramacie mają podwójny charakter: są skierowane do innych bohaterów (wg definicji dramatu - dramat traktowany jako dzieło literackie), ale też do publiczności (dramat jako utwór do przedstawiania na scenę).

Słowo w dramacie jest składnikiem akcji, jej elementem i przekazem. Jest jednym z przejawów działań bohaterów, stanowi sposób oddziaływania na inncyh (narzędzie zmain sytuacji)

Wyróżniamy dwie podstawowe formy wypowiedzi w dramacie:

• monolog

*gdy bohater jest sam na scenie

* na stronie (tzn inni bohaterowie są obecni, ale „nie słyszą” danej wypowiedzi

- dialog

W greckiej tragedii poza monologiem i dlaogiem istaniała jeszcze wypowiedź chóru, w późniejszych odmianach bezpośredni zwrot do publicznści, ale formy te nie były powszechne.

DIALOG

• w przeciwieństwie do dialogu w utworze epickim jest niezależny, tzn. nie podlega nikomu

• jest główną formą wypowiedzi bohaterów, tworzy akcję, z niej dowiadujemy się wszystkiego o bohaterach (pomijając info w didaskaliach)

• nawet jeśli występują inne formy wypowiedzi, to i tak najczęściej w kontekście dialogowym, tzn> monolog, choć jest odrębną formą, to często ma charakter walki bohatera ze sobą samym - w rzeczywistości jest rozmową bohatera ze sobą samym

• w dramatach antycznych występował w nich tylko styl wysoki wypowiedzi (oparty na zasadach retoryki), styl niski i groteska zostały dopuszczone dopiero w dramacie szekspirowskim. Od dramatu realistycznego i naturalistycznego kładziony był nacisk na dokładne odzwirciedlenie rzeczywistości, tzn styl potoczny itp.

MONOLOG

• nie jest tak uniwersalny jak dialogowym

• charakterystyczny głównie dla dramatu dawnego, gdzie opierano się na retoryce, później jeszcze widoczny, aż do romantyzmu

• w romantyzmie monolog stał się wypowiedzią liryczną, czasem tak samodzielą, że można go było traktować jako odrębny utwór (np.”Wielka improwizacja”), był motywowany ekspresją bohatera

• stopniowo ograniczany wraz z naciskiem na realność przekazu ( głośna rozmowa postaci ze sobą samą była traktowana jako nienaturalna), ale też dlatego, że dramaty zaczęto pisać prozą

• obecnie jest spotykany w dramatach historycznych i poetycko-fantastycznych, pelni głównie funkcję stylizacyjną, ma charakter groteskowy

TYRADA - dłuższe przemówienie bohatera w dialogu, upodabniające się do monologu

TEKST GŁÓWNY I TEKST POBOCZNY

• tekst główny - wypowiedzi bohaterów

• tekst poboczny (didaskalia) - nie jest wyglaszany w teatrze, stanowi wskazówkę dla inscenizatora. Pełnią funkcję informacyjną: kto wchodzi na scenę, kto na niej jest, gdzie toczy się akcja, jakie stroje itp.

Tekst poboczny zyskał walor artystyczny dopiero w XIXw. Wtedy też zaczął narastać do sporych rozmiarów (np. U Wyspiańskiego). Funkcje, które spełniał:

• wstępna prezentacja bohatera: charakterystyka wewnętrzna i zewnętrzna,

• wyrażenie stosunku autora do zdarzeń

• zarysowani tła (czasem bardzo dokładne)

• był też formą oddziaływania autora na teatr, dzięki dokładnym wskazówkom co i jak ma wyglądać.

---