NAUCZYCIEL-UJĘCIE OSOBOWOŚCIOWE, ZAWODOWE FUNKCJE.
OSOBOWOŚĆ nauczyciela ma zasadniczy wpływ na jakość relacji z uczniami, w dużym stopniu rozstrzyga także o nauczycielskim autorytecie i o wizerunku szkoły w społeczeństwie.
Znaczenie pojęcia nauczyciel zmieniło się na przestrzeni wieków.
Zasadniczą funkcją nauczyciela było: uspołecznienie dzieci i pokazanie im dziedzictwa kulturowego, tak aby były przygotowane do funkcjonowania w społeczeństwie.
Wraz z rozszerzeniem zadań zawodowych zmieniło się wykształcenie nauczycieli.
Początkowo wystarczyło aby nauczyciel poznał to, czego nauczał. Gdy kształcenie dzieci stało się masowe, nauczyciel musiał zdobyć wykształcenie w zakresie metod nauczania i wychowania.
Ujęcia osobowe nauczyciela:
1.psychologiczne-o dobrym nauczycielu decydowały cechy osobowościowe, a właściwie ich idealna struktura.
2.technlogiczne- ważne były kompetencje, przesądzające o sprawstwie działaniowym nauczyciela.
3.humanistyczne- liczyła się indywidualność nauczyciela, jego niepowtarzalność.
4.socjologiczne-akceptuje się rolę zawodową, jako strukturę oczekiwań w postaci norm i zasad działania nauczyciela.
5. pedagogiki krytycznej-liczy się za angażowanie nauczyciela na rzecz zmian w sferze publicznej.
Intelektualne kompetencje nauczyciela-umożliwiają zmienianie się tylko osobowości ucznia(w sferze poznawczej, uczuciowej ,sprawnościowej), ale także środowiska społecznego. Stąd nazwa "nauczyciel trans formatywny intelektualnie".
Przemiany funkcji zawodowych nauczyciela są sprzężone ze wzrostem wiedzy o nauczycielu i jego pracy oraz ze zmianami kulturowo-społecznymi i cywilizacyjnymi. Przebiegają: od przekazu wiedzy i dominacji intelektu do uczenia sposobów odkrywania wiedzy, samodzielności intelektualnej i egzystencjalnej.
KONCEPCJE KSZTAŁCENIA NAUCZYCIELI WG. HENRYKI KWIATKOWSKIEJ:
TECHNOLOGICZNA - opiera się na zasadach psychologii behawioralnej (bodziec - reakcja) i polega na wytworzeniu szeregu nawyków, reakcji na określony typ stymulatorów. Nie wymaga przygotowania teoretycznego. Jest to rzemieślnicze przygotowanie nauczycieli. Pomija się tutaj aksjologiczne aspekty kształcenia nauczycieli. Behawioryzm należy do scjentystycznych koncepcji kształcenia nauczycieli. Liczy się skuteczność. Występuje tutaj daleko posunięta sterowność - nauczyć się pewnych konfiguracji, zespołu czynników środowiskowych aby wiedzieć z góry jak postępować. Nauczyciel powinien być wyposażony w gotowe schematy co niweluje jego plastyczność, elastyczność, innowacyjność czy twórczość.
HUMANISTYCZNA - opiera się na zasadzie psychologii humanistycznej i pedagogiki humanistycznej, która z niej czerpie. Ma tutaj miejsce pełna troska o rozwój, samodzielne
myślenie i działanie, otwieranie się na postawy alocentryczne - tolerancja i otwartość, rozwijanie samoświadomości. McCombs jest autorem pierwszej koncepcji kształcenia nauczycieli. Stwierdził, że nauczyciel jest najbardziej humanistyczny.
3 zasady kształcenia wg. McCombsa:
tożsamość osobowa nauczyciela, jego filozofia świata powinna się krystalizować w toku kształcenia
postrzeganie i rozumienie siebie
uznanie faktu, że kluczową potrzebą egzystencjalną jest wymóg osobistej adekwatności.
Przyszły nauczyciel ma sam pracować nad swoją osobowością i postawą. Panuje w tej koncepcji nastawienie na personalizm, indywidualny program, tok, ścieżki kształcenia według naturalnego rytmu. Zasada McCombsa: kształtowanie siebie jako instrumentu działania. Docenia się tutaj fachową wiedzę, ma ona pomagać w zrozumieniu siebie i świata. Nie może być stała, w gotowych schematach. Praktyka zawodowa jest ważna, ma ona uzmysłowić znaczenie teorii.
FUNKCJONALNA - jej istotą jest przekładalność teorii nad praktykę aby była regulatorem ludzkich poczynań. Najpierw należy określić cel, a następnie działanie. Działanie ma falsyfikować bądź konfirmować wiedzę teoretyczną a więc weryfikować. Cechą tej koncepcji jest nadmiarowość teorii i kwalifikacji. Zakłada ona, że im więcej wiedzy, tym łatwiej ją wykorzystać. Adept powinien mieć świadomość własnego ja, co ma wpłynąć na auto selekcjonowanie informacji. Afirmowanie własnej osoby, samoakceptacja są bardzo ważne ponieważ jest to element strategiczny w sferze działań i zachowań, a także motywów. Zbyt niska samoocena wpływa na ocenę własnej wartości i może blokować zachowania obronne i asekuracyjne. Uwzględnia się też tutaj stronę aksjologiczną (cele), a uzyskana wiedza również podlega ocenie. Powinno być zestawienie celów założonych z efektami. Brak tutaj odniesienia do praktyki. Nie do określoność nadmiaru wiedzy, panuje tylko przekonanie, że im jej więcej tym lepiej.
( Koncepcje te są obrazem różnych podejść do kształcenia. Nie ma jednej dobrej koncepcji. Powyższe koncepcje obrazują głównie to, czego można się dowiedzieć.)
ETYKA ZAWODOWA NAUCZYCIELA
Etyka- nauka o moralności, która skupia się na ustalaniu pewnych właściwości wspólnych, ocen, norm, zachowań człowieka, ustala które z nich mogą być moralnie dobre lub złe. Bada społeczno i psychologiczne źródła powstawania poglądów moralnych, ich funkcję społeczną i historyczny rozwój kryteriów ocen.
To także zespół ocen moralnych przyjętych w danej epoce, i w danym środowisku, społeczeństwie, klasie, itp.
Praca to nie tylko obowiązek, ale uprawnienia do godziwej zapłaty, godziwych warunkow pracy i życia, do wartości, powinności i uprawnień moralnych.