EMBRIOLOGIA ZWIERZĄT

ĆWICZENIA 1
BUDOWA KOMÓRKI

Endocytoza to transport makrocząsteczek i cząsteczek z przestrzeni pozakomórkowej. Transportowany materiał łączy się z błoną komórkową, co powoduje jej wpuklenie. Wpuklina błona komórkowa tworzy w wyniku fuzji pęcherzyk endocytotyczny (endosom) otoczony błoną komórkową. Błona i zawartość endosomu mogą być przetwarzane w obrębie komórki.

Fagocytoza jest odmianą endocytozy - za pomocą fagocytozy są transportowane do komórki cząstki, np. bakterie i inne komórki.

Pinocytoza i patocytoza używa się, gdy komórki pobierają płyn i małe cząsteczki tworzące niewielkie pęcherzyki o średnicy 50 µm.

Egzocytoza stanowi odwrócenie endocytozy i oznacza fuzję pęcherzyków otoczoną błoną komórkową z powierzchni komórki w celu wydalenia ich zawartości do przestrzeni pozakomórkowej.

Jądro komórki

- otoczone jest podwójną błoną jądrową

- zawiera komórki DNA w formie chromatyny

- zawiera jąderko, które odpowiada za wytwarzanie rybosomów

- umożliwia przemieszcza sie substancji tam i z powrotem poprzez pory jądrowe miedzy jądrem a cytozolem

Chromosomy znajdujące się w jądrze rozciągnięte są na długie nici, które silnie skręcają się w czasie podziałów komórki. W nich zawarta jest informacja genetyczna przekazywana z komórki macierzystej na potomne.

Mitochondria odpowiedzialne są za wytworzenie i magazynowanie energii w ATP (zawierają zespoły enzymów uczestniczących w oddychaniu komórkowym). Mają wydłużony kształt i otoczone są podwójną błoną. Błona wewnętrzna jest charakterystycznie pofałdowana (ilość pofałdowań jest proporcjonalna do aktywności metabolicznej komórki). W niektórych komórkach zamiast grzebieni znajdują się kanaliki mitochondrialne.

Siateczka śródplazmatyczna i aparat Golgiego uczestniczą w biosyntezie białek i lipidów w transporcie białek i lipidów. Synteza białek zachodzi przy udziale rybosomów RNA oraz ziarnistej siateczki śródplazmatycznej. Gładka siateczka śródplazmatyczna stanowi miejsce syntezy lipidów błonowych i przetwarzania białek. Aparat Golgiego stanowi system błon uczestniczących w sortowaniu, opakowywaniu i transporcie produktów komórkowych.

System błon aparatu Golgiego spełnia 3 ważne funkcje:

- modyfikacja makrocząsteczek przez dodanie cukrów z wytworzeniem oligosacharydów

- Proteolityczny rozpad peptydów do form aktywnych

- sortowanie różnych makrocząsteczek do specjalnych obłonionych pęcherzyków

Aparat Golgiego podzielony jest na 3 podziały czynnościowe:

- powierzchnię

- część środkową

- sieć transportu aparatu Golgiego

Lizosomy - kuliste ziarenka otoczone błoną, zawierające enzymy, które dostają się komórki, w tym także substancje niepotrzebne lub szkodliwe dla organizmu. Szczególnie dużo lizosomów występuje w takich komórkach jak makrofagi i leukocyty.

Peroksymy - otoczone błoną pęcherzyki posiadające duże znaczenie w metabolizmie kwasów tłuszczowych o długich łańcuchach.

Mikrotubule i filamenty stanowią szkielet komórki. Mikrotubule są rurkowatymi strukturami zbudowanymi z białka - tubuliny. Wchodzą w skład centrioli - struktur organizujących wrzeciono mitotyczne, są także składnikiem rzęsek i witek. Filamenty są elementami podporowymi i kurczliwymi.

Wyróżnia się 3 rodzaje:

- cienkie - aktynowe

- pośrednie - o różnym składzie

- grube - miozynowe

Wtręty komórkowe i produkty zapasowe to niestałe składniki cytoplazmy. Ich występowanie i ilość należy do stanu czynnościowego komórki, np. w czasie podziału wtręty zupełnie znikają i na nowo gromadzą się dopiero w komórkach potomnych. Mają postać ziaren, kropel lub kryształów.

Do wtrętów komórkowych zaliczamy:

- substancje zapasowe (białka, węglowodany, tłuszcze)

- wydzieliny

- wydaliny

- barwniki

- wtręty nieorganiczne dostające się do środowiska zewnętrznego drogą fagocytozy, np. różnego rodzaju pyły gromadzące się w nabłonku pęcherzyków płucnych

Kształt i wielkość komórek zależą od miejsca występowania i pełnionych funkcji:

- w środowisku płynnym komórka ma kształt okrągły lub owalny

- w środowisku stałym lub w których jest ściśnięta przybiera różne kształty: wrzecionowate, cylindryczne, sześcienne, gwiaździste, stożkowate

Komórki mogą posiadać wypustki, które w zależności od kształtu określa się jako:

- blaszkowate - lameliopodia

- palczaste lub ameboidalne - pseudopodia

- nitkowate - filopedia

- cienkie, krotki, pałeczkowate - mikrokosmki, które mogą pokrywać komórkę w formie rąbka szczoteczkowego (enterocyty)

Komórki w organizmie tworzą zespoły zwane tkankami, które są częściami narządów.

W tkance komórki stykają się ze sobą błonami komórkowymi lub łączą się ze sobą za pomocą specjalnych połączeń międzykomórkowych, które:

- mają znaczenie mechaniczne:

* desmosomy - zgrubienia błony komórkowej, do których przytwierdzają się włókienka cytoplazmatyczne

* strefy zamykające

* połączenia ścisłe

- pośredniczą w transporcie substancji z komórki do komórki:

* połączenie szczelinowe, przez które przechodzą jony i małe cząsteczki.

---