Procesy poznawcze - wykład 9 (Pani dr Maria Zając, 25 kwietnia 2005r.)
Dygresje
Würzburg: Myślenie jest aktem dostrzegania stosunków.
Synonimy: przecentrowanie, Umzentrierung, redefinicja; wgląd, olśnienie, iluminacja, insight.
Semiotyka to ogólna teoria znaków, zajmująca się ich typologią, istotą i rolą w porozumiewaniu się,
Semantyka zajmuje się badaniem znaczeń i ich historii,
Syntaktyka (składnia) zajmuje się funkcją wyrazów w zdaniu oraz związkami i zależnościami między zadaniami,
Pragmatyka zajmuje się stosunkiem między językiem a tymi, którzy się nim posługują, (komunikowanie, wyrażanie, rozumienie.
Komentarz do taksonomii reprezentacji Squire'a V.A. rycina 18 - 3: pamięć niedeklaratywna to pamięć proceduralna.
Na konwersatorium 9, 10 maja V.A. rozdział 18.
Bogaty materiał o Tulvingu: http://www.science.ca/scientists/scientistprofile.php?pID=20
Wykład właściwy
Endel Tulving
Urodzony w 1927 r. w Estonii, prowadził prace naukowe, żyjąc w Kanadzie, a dziś jest emerytowanym profesorem Uniwersytetu w Toronto.
Rozróżnienie na pamięć semantyczną i epizodyczną (artykuł Episodic and semantic memory, 1972)
Badania Tulvinga wykazały, że w procesach rejestrowania zdarzeń w pamięci (encoding) ważną rolę odgrywają struktury czołowe lewej półkuli, zaś w procesach wydobywania tych informacji z pamięci (retrival) struktury czołowe położone w półkuli prawej. Tym samym Tulving dowiódł swoistej specjalizacji półkulowej dotyczącej różnych etapów pamięci. Hipoteza ta zwana HERA (hemispheric encoding retrival asymmetry) znalazła potwierdzenie w wielu badaniach.
Krytyka postaciowców pod adresem Würzburczyków: myślenie nie polega na operowaniu stosunkami (naoczność), ale na operacji wyobrażeniami (nienaoczność). Nie można przekształcać struktury wyjściowej sytuacji naocznej. Problem do rozwiązania to nierozważone pod względem swej treści naocznej pole fenomenologiczne, z pustymi miejscami. Powstanie napięcia, pobudzenia emocjonalnego. Zmiana organizacji obrazu po szeregu kolejnych przekształceń. Rozwiązanie zadania może umożliwić wgląd.
Wgląd polega na uchwyceniu więzi i wzajemnych stosunków pomiędzy elementami sytuacji, od której zależy rozwiązanie zadania, np. nowe ujęcie problemu. Ważny dla fazy generowania pomysłów.
Według Sternberga wgląd to odkrycie nowego sposobu lub kierunku poszukiwań, podcelów, a w końcu celu. Zrozumienie natury czegoś w ogóle. Wyniku uzyskany w rezultacie wglądu nie zawsze jest poprawny, - trzeba mieć na uwadze aspekt emocjonalny i konieczność sprawdzenia, (np. w cyklu rozwiązywania problemów Sternberga faza siódma Ocena wyniku).
Rodzaje wglądu
Kodujący - proces tworzenia reprezentacji zmysłowej, w którym informacje istotne odróżnione są od nieistotnych,
Łączący - proces prowadzący do nowej syntezy istotnych informacji,
Porównujący - uświadomienie sobie powiązań pomiędzy nowymi informacjami, a posiadaną wiedzą.
Na modelu hipotetycznej sieci poznawczej Nosala (1990) realizuje się to w systemie danych.
U Finkego wgląd może mieć charakter konwergencyjny lub dywergencyjny. Pierwszy z nich zachodzi, gdy człowiek skupia się na pojedynczym wzorcy czy strukturze, ograniczając zbiór rozproszonych danych. Drugi kiedy odchodzi się od określonej formy czy struktury, szukając jej alternatyw.
Rodzaje informacji (materiału)
Figuratywne, ze spostrzeżeń, wtórne wyobrażenia,
Symboliczne, np. cyfry,
Semantyczne, związane z językiem,
Behawioralne, np. spostrzeganie emocji.
Składniki czynności rozwiązywania problemów
W rozwiązywaniu problemów otwartych ważniejsza jest generacja pomysłów, w zamkniętych ewaluacja, gdyż propozycje rozwiązań są już dane jedynie oznaczenie elementów spełniających warunku (myślenie zbieżne).
Typologia problemów wg Greena i Simona
Uporządkowania
Transformacji
Wymagające odkrycia struktury (indukcja)
Wymagające oceny argumentów logicznych (dedukcja)
Podejścia do twórczości
Egalitarne - każdy może być twórcą;
Elitarne - analiza jedynie dział najwyższej rangi;
Psychometryczne.
Definicja twórczości Sternberga (z nurtu egalitarnego): proces wytwarzania nowych, a zarazem użytecznych produktów.
Triada kryteriów twórczości wg Nęcki (brak podmiotu)
Proces: ruchliwość i zmiana nastawienia;
Produkt: nowość i wartość;
Reakcja odbiorcy: zdziwienia i akceptacja
Fenomenologiczna teoria twórczości Władysława Stróżewskiego
Dialektyka twórczości 1983
A czymże jest wartość?
Proces twórczy to pewna rzeczywistość duchowa wypływająca niejako z aktywności określonego podmiotu i w nim zakotwiczona. Jest to proces świadomościowy, duchowy, a więc dostępny wyłącznie człowiekowi (1980).
Etapy kształtowania się idei działa (1983)
Sytuacja wyjściowa
Człowiek podmiotem i centrum
Komponenty poza podmiotowe (odpowiedniki systemowych teorii)
Świat natury i stosunków społecznych
Zastana dziedzina twórców kulturowych (domena)
Dany do dyspozycji materiał (tworzywo)
Obowiązujące reguły twórcze
Uznane wartości i związane z nimi oceny
Przenikająca te czynniki siła tradycji
Proces twórczy ma charakter dialektyczny i dialogowy.
Piotr Kowalski http://www.computerworld.pl/artykuly/35806.html
Anna Grabowska http://kiosk.onet.pl/charaktery/1090657,1251,artykul.html?MASK=0
2
Myślenie produktywne
Myślenie
Reproduktywne
Sytuacja wyjściowa
Punkt wyjścia
Początek
Fazy twórczego działania
Koniec
Procesy
motoryczne
Procesy
Pamieciowe
Wyszukiwarka