dr Katarzyna Kościewicz

Program zajęć z HLP: Pozytywizm i Młoda Polska

Studia stacjonarne I stopnia, II rok, semestr letni, 30 h

1. Zajęcia wstępne: omówienie programu, literatury przedmiotu i warunków zaliczenia przedmiotu.

2. Światopogląd Pozytywizmu

Teksty:

Aleksander Świętochowski, My i Wy, w: Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, wstęp J. Kulczycka-Saloni, Warszawa 1985.

Opracowania:

Edward Polanowski, Demograficzne i geograficzne uwarunkowania literatury polskiej drugiej połowy XIX wieku, w: Geografia literacka a historia literatury. Problemy życia literackiego w Królestwie Polskim drugiej połowy XIX wieku, cz. II, pod red. S. Frybesa, Wrocław 1987, s. 39-46.

Janusz Maciejewski, Miejsce pozytywizmu polskiego w XIX-wiecznej formacji kulturowej, w: Pozytywizm. Języki epoki, pod red. G. Borkowskiej i J. Maciejewskiego, Warszawa 2001.

Referat: Noc postyczniowa (Jerzy W. Borejsza, Noc postyczniowa, w: tegoż, Piękny wiek XIX, Warszawa 1985, s. 308 - 337).

Kluczowe zagadnienia: literacka zmiana warty; geografia literacka; sytuacja polityczna w Królestwie Polskim w drugiej połowie XIX w.

3. Jaka sztuka, jakie społeczeństwo?

Teksty:

Jan Dobrzański, Zapiski literackie, w: Publicystyka okresu pozytywizmu 1860-1900. Antologia, Warszawa 2002.

Piotr Chmielowski, Niemoralność w literaturze, w: Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, wstęp J. Kulczycka-Saloni, Warszawa 1985.

Aleksander Świętochowski, Pleśń społeczna i literacka, w: Programy i dyskusje...

Opracowania:

Janina Kulczycka-Saloni, Wstęp do: Programy i dyskusje...

Referat: Społeczno-literackie czasopisma pozytywistyczne („Przegląd Tygodniowy“, „Prawda“, „Kłosy“ „Tygodnik Ilustrowany“, „Wędrowiec“).

Kluczowe zagadnienia: estetyka realistyczna (temat, bohater, preferowane gatunki literackie); czasopisma okresu pozytywizmu; społeczne zadania literatury.

4-5. Pod presją cenzury

Teksty:

Henryk Sienkiewicz, Szkice węglem.

Opracowania:

Zdzisław J. Adamczyk, Cenzura, [hasło w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, Wrocław 2002.

Anna Martuszewska, Ezopowy język, [hasło w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, Wrocław 2002.

Jerzy Pietrkiewicz, „Wewnętrzna cenzura“ w literaturze polskiej, w: tegoż, Literatura polska w perspektywie europejskiej, Warszawa 1986, s. 217-234.

Referat: Cenzura w zaborze rosyjskim w latach 1864-1918 (ref. 1: B. Mazan, Interpretacja przepisów cenzuralnych oraz piśmiennictwa polskiego i obcego przez Warszawski Komitet Cenzury w okresie pozytywizmu. Syndrom „kawy z mlekiem“, w: Piśmiennictwo - systemy kontroli - obiegi alternatywne, pod red. Janusza Kosteckiego i Aliny Brodzkiej, Warszawa 1992, t. 1. Ref. 2: J. Sosnowska, Cenzura carska wobec sztuk plastycznych, „Przegląd Powszechny“ 1989, nr 7-8; Szweykowski Z., Skreślenia cenzuralne w „Lalce“ Bolesława Prusa, „Tygodnik Ilustrowany“ 1925; z. 24; S. Zabierowski, „Popioły” pod presją rosyjskiej cenzury, w: Stefanowi Żeromskiemu w setną rocznicę urodzin, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach, Zeszyt Ogólnouczelniany nr 34, Katowice 1967; R. Węgrzyniak, Cenzura rosyjska wobec „Wesela“, „Teatr“ 1989, nr 1).

Kluczowe zagadnienia: cenzura w zaborze rosyjskim w latach 1864-1918; język ezopowy; editio castigata.

6-7. Doświadczenie nowoczesności

a)

Teksty:

Bolesław Prus, Lalka, BN (wstęp J. Bachórza).

Opracowania:

Tomasz Sobieraj, Wizje wielkiego miasta, w: tegoż, Fabuły i „światopogląd”. Studia z historii polskiej powieści XIX-wiecznej, Poznań 2004.

Referat: Bolesław Prus - portret literacki.

Kluczowe zagadnienia: Bolesław Prus - życie i twórczość; poetyka powieści realistycznej; urbanizm.

b)

Teksty:

Cyprian K. Norwid, Larwa (T, H)

Aleksander Michaux, Ballada. Obrazek nie-flamandzki (T, H)

Wiktor Gomulicki, Z dziejów dnia, Ślepy, Strofy uliczne V, VI (http://azyl.urs.pl/index.php?dzial=wiersze&ida=wikgom&idt=010)

Włodzimierz Stebelski, Cynizm (T)

Maria Konopnicka, Na Janikulum, I. (z tomu Italia), w: tejże, Poezje, oprac. Jan Czubek, Warszawa 1915; 1925t. IV,

H - Zbiór poetów polskich XIX wieku, ułożył i opracował P. Hertz, Warszawa 1962, księga 3.

T - Księga wierszy polskich XIX wieku, zebrał J. Tuwim, Warszawa 1965, t. 2 i 3.

Opracowania:

Magdalena Rybicka, Problematyka urbanistyczna w literaturze polskiej XVIII i XIX wieku, w: tejże, Modernizowanie miasta. Zarys problematyki urbanistycznej w nowoczesnej literaturze polskiej, Kraków 2003.

Referat: Samobójcy i marzyciele - portret literacki poetów pozytywistycznych (Jan Tomkowski, Esej o zabijaniu poetów, w: tegoż, Samobójcy i marzyciele. O zabijaniu poetów, Kielce 2002).

Kluczowe zagadnienia: rekwizyty nowowczesnej cywilizacji; estetyka brzydoty; antyurbanizm; recepcja Baudelaire'a.

8-9. Naturalizm polski

a)

Teksty:

Stanisław Witkiewicz, Malarstwo i krytyka u nas; Mickiewicz jako kolorysta; „Największy”obraz Matejki, w: tegoż, Sztuka i krytyka u nas, oprac. M. Olszaniecka, Kraków 1971.

Emil Zola, O powieści eksperymentalnej, w: J. Kulczycka - Saloni, Pozytywizm, Warszawa 1971.

Opracowania:

Artur Międzyrzecki, Kampania „Wędrowca”, w: tegoż, Warszawa Prusa i Gierymskiego, Warszawa 1957, s. 94-101.

Michał Kabata, Popowstaniowa sytuacja polskiej sztuki w ocenie „Wędrowca”, w: tegoż, Warszawska batalia o nową sztukę („Wędrowiec” 1884-1887), Warszawa 1978, s. 17-32.

Referat: Stanisław Witkiewicz, Antoni Sygietyński - portret literacki.

b)

Teksty:

Władysław Reymont, Ziemia obiecana.

Opracowania:

Magdalena Popiel, Brzydota i patos cywilizacji. „Ziemia obiecana“ Władysława Reymonta, w: tejże, Oblicza wzniosłości. Estetyka powieści młodopolskiej, Kraków 1999.

Referat: Wielkie miasto w prozie okresu Młodej Polski a problemy naturalizmu (I. Maciejewska, Wielkie miasto w prozie okresu Młodej Polski a problemy naturalizmu, w: Problemy lit. polskiej okresu pozytywizmu, seria III, por red. E. Jankowskiego i J. Kulczyckiej-Saloni, Wrocław 1984).

Kluczowe zagadnienia: przedstawiciele naturalizmu polskiego; światopoglądowe i estetyczne założenia naturalizmu.

10. Dyskusje literackie Młodej Polski

Teksty:

Artur Górski, Młoda Polska; Wacław Nałkowski, Forpoczty ewolucji psychicznej i troglodyci; Stanisław Przybyszewski, Confiteor, w: Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, opracowała Maria Podraza-Kwiatkowska, Wrocław - Warszawa - Kraków 2000.

Opracowania:

Maria Podraza-Kwiatkowska, Wstęp do: Programy...

Referat: Młodopolskie czasopisma literackie: „Chimera“, „Życie“ warszawskie, „Życie“ krakowskie, „Lamus“, „Sfinks“, „Muesion“, „Krytyka“.

Kluczowe zagadnienia: światopogląd i estetyka Młodej Polski; młodopolskie czasopisma literackie.

11. Dekadentyzm

Teksty:

Kazimierz Przerwa Tetmajer, Nie wierzę w nic, Fałsz, zawiść..., Wielbić naturę?, Schnąca limba, Evviva l'arte, Albatros, Hymn do Nirwany; Stanisław Korab-Brzozowski, Próżnia, O przyjdź!, Dusza ma cierniem uwieńczona. (Antologia liryki Młodej Polski, wybór i oprac. I. Sikora, Wrocław 1990; Poezja drugiej połowy XIX wieku. Antologia, oprac. J. Bajda, Warszawa 2007).

Opracowania:

Teresa Walas, Światopogląd dekadencki, w: tejże, Ku otchłani. Dekadentyzm w literaturze polskiej 1890-1959, Kraków 1986).

Referat: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Stanisław Korab-Brzozowski - portret literacki.

Kluczowe zagadnienia: dekadentyzm; Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Stanisław Korab-Brzozowski - życie i twórczość.

12. Ekspresjonizm

Teksty:

Jan Kasprowicz, Hymny (Dies irae, Salome).

Opracowania:

Dariusz Trześniewski, „A trwanie twoje jest, jak śmierć, na zawsze - coraz straszniejsze i krwawsze... - modernistyczny wizerunek Salome, „Pamiętnik Literacki“ 2001, z. 1; K. Stępniak, Formuły modelowe modernistycznej poezji ekspresjonistycznej, w: Ekspresjonizm w literaturze Młodej Polski, pod red. E. Łoch, Lublin 1988.

Referat: Jan Kasprowicz - portret literacki.

Kluczowe zagadnienia: ekspresjonizm; motywy biblijne w literaturze Młodej Polski; Jan Kasprowicz - życie i twórczość.

13. Symbolizm

Teksty:

Stanisław Wyspiański, Wesele.

Opracowania:

Franciszek Ziejka, „Wesele“ w kręgu mitów polskich, Kraków 2001.

Referat: Stanisław Wyspiański - portret literacki.

Kluczowe zagadnienia: symbolism; Stanisław Wyspiański - życie i twórczość.

14. Portret artysty

Teksty:

Wacław Berent, Próchno.

Opracowania:

Magdalena Popiel, Ironia, paradoks i „człowiek dostojny“, w: tejże, Oblicza wzniosłości. Estetyka powieści młodopolskiej, Kraków 1999.

Referat: Młodopolska powieść o artyście (M. Popiel, Powieść o artyście jako gatunek i rodzaj dyskursu, w: tejże, Wyspiański. Mitologia nowoczesnego artysty, Kraków 2008).

Kluczowe zagadnienia: młodopolska powieść o artyście; Wacław Berent - życie i twórczość.

15. Test i zaliczenie.

Adres e-mail: [e-mail]

Warunki zaliczenia zajęć: obecność, aktywność, test.

---