INSTYTUCJE UNII EUROPEJSKIEJ
2. Rada Europejska
Rada Europejska jest w zasadzie jedynym organem Unii Europejskiej. Pozostałe, czyli Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Europejski Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy są organami Wspólnot. W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub rządów państw członkowskich. O polityce państw, zarówno bieżącej jak i długofalowej, decydują głównie rządy. Państwa członkowskie zatem reprezentują w Radzie głównie premierzy, co wynika z parlamentarno - gabinetowego systemu władzy zdecydowanej większości państw europejskich. Szefowie państw, to prezydenci Francji i Finlandii. Czasami pojawiają się także prezydenci Polski czy Rumunii.
Historia tej instytucji sięga początku lat sześćdziesiątych. W istniejących już wtedy trzech wspólnotach nie wszystko można było uzgodnić w ich organach statutowych. Taka była praktyka ich działania. Pojawiła się zatem konieczność, aby kwestie sporne ustalali, w sposób nieformalny, najważniejsi decydenci - szefowie państw lub rządów. Od początku lat sześćdziesiątych zaczęli się spotykać początkowo nieformalnych szczytach i w kryzysowych sytuacjach i zależnie od potrzeb. Na szczycie w Paryżu w 1975 roku postanowiono, że spotkania takie będą się odbywały regularnie. Jednolity Akt Europejski (podpisany w 1986 - wszedł w życie w 1987 roku), będący najpoważniejszą rewizją Traktatów Rzymskich, postanawiał, że spotkania szefów państw lub rządów będą się odbywały minimum dwa razy w roku. Rada Europejska w prawie pierwotnym (w traktatach) zakotwiczona jest słabo. Wymienia ją z nazwy i przewiduje jej istnienie tylko Traktat z Maastricht. Obecna Rada Europejska jest zatem kontynuacją konferencji szefów państw i rządów państw członkowskich Wspólnot, którzy spotykać się zaczęli, najpierw doraźnie, a później regularnie.
W sposób istotny sytuuje ten organ Traktat Konstytucyjny Unii Europejskiej z 2004 roku, który jednak z braku wymaganych ratyfikacji nie wejdzie już w życie. Nadal jednak może wejść w życie jego modyfikacja w postaci podpisanego w 2007 roku tzw. Traktatu Reformującego, zwanego też z racji miejsca jego podpisania, Traktatem Lizbońskim. Przewiduje on m.in., że szefowie państw i rządów wybiorą stałego przewodniczącego Rady spoza swojego składu.
3. Rada Unii Europejskiej
Najwyższym organem Wspólnot i Unii jest Rada Unii Europejskiej (zwana dalej Radą, nazywana poprzednio Radą Ministrów i Radą Wspólnot. Po wejściu w życie traktatu o Unii Europejskiej przyjęła obecną nazwę. Jest to organ międzyrządowy. Poszczególne państwa są w niej reprezentowane przez członka rządu - ministra konstytucyjnego. Rada nie ma stałego składu osobowego. Obraduje w różnym składzie zależnie od problematyki, którą się zajmuje. Za każdym razem jednak jest to ten sam organ. W składzie ministrów spraw zagranicznych może zajmować się wszystkimi sprawami. W składzie ministrów resortowych zajmuje się wyłącznie materią dotyczącą funkcjonowania danego resortu, np. transportu, komunikacji, finansów czy rolnictwa. Ogólnie Rada spotyka się w dziewięciu rożnych konfiguracjach. Niektórzy ministrowie spotykają się w składzie Rady dwa razy w roku, inni częściej. Kilka razy w roku spotyka się w składzie szefów państw lub rządów. Dla niektórych zagadnień taki skład jest obligatoryjny, np. przy wyrażeniu zgody na przyjęcie nowego członka do Unii. Liczba spotkań Rady nie jest określona, jest to jednak ponad dziewięćdziesiąt posiedzeń w roku. Kompetencje Rady można podzielić na instytucjonalne, prawotwórcze, budżetowe i organizacyjne. W zakresie kompetencji instytucjonalnych Rada powołuje składy wszystkich organów pomocniczych. Uczestniczy także w procedurze powoływania Komisji i Trybunału Obrachunkowego, a więc dwóch z pięciu organów głównych.
Rada jest głównym organem prawodawczym Unii Europejskiej. W stanowieniu prawa wtórnego uczestniczy także Parlament jednak akty prawa, tj. rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie wydaje Rada. Traktat reformujący dokonuje tu kolejnych zmian, o których będzie mowa przy omawianiu kompetencji Parlamentu. Rada nadaje także statuty organom pomocniczym oraz zatwierdza ich regulaminy.
Budżet Unii Europejskiej jest również przyjmowany przez Radę i Parlament. Umowy międzynarodowe, które mogą podpisywać Wspólnoty przyjmuje także Rada, a w jej imieniu umowę podpisuje przewodniczący. O przyjęciu nowego państwa do Unii decyduje też, w głównej mierze Rada.
Przewodnictwo w Radzie jest zmienne zgodnie z tzw. zasadą prezydencji. Prezydencję sprawują przez okres sześciu miesięcy państwa według ustalonej kolejności. W tym czasie w Radzie przewodnictwo sprawuje minister tego państwa, na które przypadła prezydencja. Przewodniczenie w Radzie Unii Europejskiej wpływa na przewodnictwo w Radzie Europejskiej oraz w COREPER' ach. Rada bowiem wspierana jest w swoich działaniach przez dwa Komitety Stałych Przedstawicieli (COREPER). CORERPER I działający na szczeblu ambasadorów państw członkowskich i COREPER II działający na szczeblu wice ambasadorów.
Ministrowie przyjeżdżają do Brukseli na jedno lub dwu dniowe posiedzenia i podejmują decyzje. Nie są w stanie ich przedyskutować w tak krótkim czasie. Na stałe w Brukseli przebywają ambasadorowie państw członkowskich. Mogą się oni spotykać codziennie i wynegocjować stanowiska dla swoich ministrów. Początkowo istniał tylko jeden COREPER, jednak stale rosnący, przedmiotowy zakres działania Wspólnot, spowodował konieczność powołania drugiego COREPERA. Dzielą się oni między sobą negocjowaną problematyką. Jedne dziedziny negocjuje się w COREPER I, a inne w COREPER II.
Do obsługi administracyjnej, logistycznej i technicznej Rady wydzielona jest specjalna grupa urzędników i innych pracowników - Sekretariat Generalny. Skupia on ok. 1200 pracowników, a na ich czele stoi Sekretarz Generalny powoływany przez Radę. Był on kiedyś tylko wysokim rangą funkcjonariuszem Wspólnot, dopóki Traktat o Unii Europejskiej nie powierzył mu również funkcji Wysokiego Przedstawiciela do spraw Stosunków Zagranicznych. Stał się zatem, od tego momentu, głównie politykiem. Jego obowiązki ściśle urzędnicze przejął powołany urząd Zastępcy Sekretarza Generalnego.
Traktat Lizboński przewiduje powołanie Ministra Spraw Zagranicznych Unii Europejskiej, tym samym urząd Wysokiego Przedstawiciela zostałby zlikwidowany. Byłby on bardzo mocno osadzony w strukturach organizacyjnych, a w Radzie byłby stałym przewodniczącym Rady ds. Polityki Zagranicznej. Inni przewodniczący nadal podlegaliby rotacji zgodnie z ustaloną kolejnością prezydencji.
4. Komisja Europejska
Odpowiednikiem władzy wykonawczej (rządu) jest Komisja Europejska składająca się obecnie z 27 komisarzy. Jest to wynikiem ustaleń Traktatu Nicejskiego, który wprowadził jako przejściową zasadę: jedno państwo, jeden komisarz. Komisja jest organem wykonawczym, ale w praktyce to Komisja kieruje całą bieżącą działalnością. najważniejszym
I najistotniejszym bo stale działającym organem Unii. Komisja wykonuje i przygotowuje budżet. Kieruje też całą unijną administracją. Ma zatem największe i rzeczywiste możliwości działania. Komisja i Komisarze wybierani są na 5 lat według ustalonej procedury. Rozpoczyna się ona po wybraniu nowego składu Parlamentu Europejskiego. Procedura rozpoczyna się od wyłonienia kandydata na przewodniczącego Komisji. Ustalają go rządy państw członkowskich na zasadzie consensusu. Może to zrobić Rada Unii Europejskiej, ale w składzie szefów państw lub rządów. Kandydatura jest następnie opiniowana przez Parlament. Przewodniczący musi pochodzić z jednego z państw członkowskich i tym samym zajmuje jedno miejsce. Następnie każdy z pozostałych 26 rządów zgłasza kandydata na komisarza. Dokonuje się to w porozumieniu z przewodniczącym. Tak ustalony skład 27 komisarzy staje następnie przed Parlamentem, który musi zatwierdzić cały skład Komisji. Parlament głosuje nad całą Komisją, a nie nad poszczególnymi komisarzami. Gdyby zatem deputowani mieli zastrzeżenia do jednego komisarza to mogą tylko nie zatwierdzić całego składu. Po przegłosowaniu zatwierdzającym Komisję, Rada dokonuje jej mianowania. Procedura może napotkać praktyczne trudności dlatego jest kilka miesięcy na powołanie Komisji. Nowa Komisja rozpoczyna bowiem urzędowanie 1 listopada, a stara kończy je 31 października. Wybory do parlamentu odbywają się w czerwcu. Komisarze, mimo że pochodzą z państw członkowskich, to nie są ich przedstawicielami. Są wyłącznie funkcjonariuszami Unii i reprezentują tylko jej interesy. Po wyłonieniu składu przewodniczący przydziela poszczególnym komisarzom ich zakresy działania. Wyznacza on także wiceprzewodniczących Komisji.
Skład i tryb powołania Komisji zmieniał się po 1967 roku wraz z poszerzaniem Wspólnot o nowe państwa. Kolejne zmiany wprowadzić ma Traktat Reformujący. Zrywa on z zasadą jedno państwo, jeden komisarz. Komisarzy ma być nie więcej niż 2/3 liczby członków Unii. Duże państwa będą miały zawsze komisarzy, a inne obsadzą te stanowiska rotacyjnie. Inny będzie także tryb powołania Komisji. Idea jest taka, aby jej skład polityczny odpowiadał politycznemu składowi Parlamentu. Obecnie wcale tak być nie musi w związku z zaprezentowaną wyżej procedurą. Przewiduje się, że przewodniczącego Komisji będzie wybierał Parlament, ale tylko spośród kandydatów zgłoszonych przez Radę Europejską. Ta ostatnia jednak, zgłaszając kandydata, będzie brać pod uwagę skład polityczny Parlamentu i zgłosi takiego kandydata, który będzie mógł liczyć na zaakceptowanie. Następnie rządy tych państw, które będą miały do tego prawo, będą zgłaszały kandydatów na pozostałych komisarzy z wyjątkiem jednego. Kandydatury będą musiały mieć akceptację przewodniczącego. Następnie cały skład, zgodnie z Traktatem Lizbońskim, ponownie będzie musiał być zatwierdzonym przez Parlament, a Rada dokona nominacji. Jedynym komisarzem wyłanianym w inny trybie będzie minister spraw zagranicznych Unii Europejskiej. Będzie on powołany przez Radę Europejską i z urzędu będzie wiceprzewodniczącym Komisji.
Kompetencje Komisji dotyczą wielu różnych sfer działania Unii. Jako organ wykonawczy Komisja kieruje całością prac Unii. Zadania wykonawcze realizuje ona poprzez podlegających jej 26 Dyrekcji Generalnych. Dyrekcje można porównać do resortów. Tam zatrudnionych jest ponad 16 tyś. pracowników, w tym głównie urzędników i funkcjonariuszy. Każdy z komisarzy ma w nadzorze którąś z Dyrekcji Generalnych.
W zakresie prawodawczym uprawnienia Komisji to przede wszystkim inicjatywa ustawodawcza. We Wspólnotach inicjatywę ustawodawczą ma tylko Komisja. Komisja może także wydawać akty prawne, ale tylko z wyraźnego upoważnienia Rady. Mają one wtedy na ogół charakter wykonawczy w stosunku do aktów prawnych wydawanych przez Radę. Samodzielnie może wydawać decyzje. Komisja czuwa także nad przestrzeganiem prawa unijnego. Z tego tytułu jest nazywana strażniczką traktatów. Jeżeli stwierdzi naruszenie przez jakieś państwo członkowskie zapisów traktatowych to w odpowiedni sposób reaguje, a na końcu kieruje skargę na to państwo do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. W niektórych wypadkach również sama może nakładać kary.
Komisja realizuje wszystkie polityki sektorowe poprzez inne organy pomocnicze i z ich realizacji składa Radzie i Parlamentowi sprawozdania na ogół raz do roku. Komisja przygotowuje projekt budżetu, a po jego przyjęciu przez Radę i Parlament budżet wykonuje. Jest z tego rozliczana i w wypadku nieudzielenia absolutorium z wykonania budżetu, Komisja kończy urzędowanie przed końcem kadencji.
5. Parlament Europejski
Instytucje unijne są w zasadzie powoływane przez rządy lub są tworami międzyrządowymi. Obywatele Unii na ich tworzenie wpływu nie mają. Można to nazwać pewnym deficytem demokracji w Unii Europejskiej. Jest jednak jeden organ powoływany w pełni demokratycznie poprzez demokratyczne wybory. Jest to Parlament Europejski. Również jego struktura wewnętrzna i skład odzwierciedlają zasady demokracji.
Początkowo składał się on z przedstawicieli parlamentów krajowych. W 1975 roku podjęto decyzję o tym, że skład Parlamentu będzie wyłaniany w wyborach bezpośrednich, a jego kadencja będzie pięcioletnia. Pierwsze bezpośrednie wybory odbyły się w 1979 roku. Wybory odbywają się w czerwcu, ale nie jednego dnia we wszystkich państwach członkowskich i według krajowych ordynacji wyborczych. W Traktacie Ustanawiającym Wspólnotę Europejską jest zapis o przyjęciu jednej europejskiej ordynacji wyborczej do parlamentu, lecz do tej pory takiej ordynacji nie ma.
Kompetencje Parlamentu stale się poszerzały i nadal rosną. Jego początkowa, prawie wyłącznie opiniująco - doradcza rola została zmieniona na istotną i władczą, a do tego jest stale wzmacniana.
Wraz z przyjmowaniem nowych członków zmieniał się skład Parlamentu. Obecny skład został ustalony w Traktacie Nicejskim. Każde z Państw członkowskich otrzymało określoną liczbę mandatów w pewnej proporcji do liczby ludności. Proporcja ta jest niekorzystna dla państw dużych, ale chodziło o to, aby małe państwa miały jednak kilku deputowanych. Liczba mandatów przypadających na poszczególne państwa wygląda następująco:
Podział miejsce w parlamencie Europejskim
Lp. |
Państwo |
Liczba deputowanych |
1. |
Niemcy |
99 |
2. |
Francja, Wielka Brytania, Włochy |
72 |
3. |
Hiszpania, Polska |
50 |
4. |
Rumunia |
33 |
5. |
Holandia |
25 |
6. |
Belgia, Czechy, Grecja, Portugalia, Węgry |
22 |
7. |
Szwecja |
18 |
8. |
Austria, Bułgaria |
17 |
9. |
Dania, Finlandia, Słowacja |
13 |
10. |
Irlandia, Litwa |
12 |
11. |
Łotwa |
8 |
12. |
Słowenia |
7 |
13. |
Cypr, Estonia, Luksemburg |
6 |
14. |
Malta |
5 |
15. |
Razem |
736 |
Opracowanie własne na podstawie strony internetowej Parlamentu Europejskiego
W zakończonej w czerwcu 2009 roku kadencji 2004-2009, liczba deputowanych była zwiększona o dodatkowe 50 miejsc i wynosiła 786 posłów. Wynikało to z tego, że w Nicei przyznano miejsca w Parlamencie z uwzględnieniem Bułgarii i Rumunii. W czasie czerwcowych wyborów 2004 roku oba te państwa nie były jednak jeszcze członkami Wspólnot. Przypadające na nie 50 mandatów podzielono tymczasowo między 25 państw członkowskich. Na Polskę przypadły z tego tytułu 4 dodatkowe miejsca, a więc mieliśmy ich w tej kadencji 54. 1 stycznia 2007 roku Bułgaria i Rumunia zostały państwami członkowskimi Unii Europejskiej i tym samym objęły należne im miejsca w Parlamencie, co spowodowało zwiększenie miejsc, bowiem wybranych już deputowanych nie można było usunąć. W wyborach w czerwcu 2009 roku wybranych zostało 736 deputowanych. Ostateczna ratyfikacja Traktatu Lizbońskiego juz nastąpili wejdzie on w życie w grudniu 2009 roku. Było to możliwe po powtórzonym referendum ratyfikacyjnym w Irlandii.
Zgodnie z Traktatem Lizbońskim deputowanych ma być 750. Liczba ta w przyszłości nie ma już być zmieniana. Faktycznie deputowanych będzie jednak 751. Jeden dodatkowy mandat przyznano Włochom i równocześnie postanowiono, że głos przewodniczącego parlamentu nie będzie liczony. Według tego Traktatu Niemcy będą miały 96 deputowanych, Francja 74, Wielka Brytania i Włochy 73, Hiszpania 54, Polska 51,Holandia 26, Szwecja 20,Austria 19, Bułgaria 18,Łotwa 9, Słowenia 8 i Malta 6. Pozostałe państwa zachowają obecną liczbę deputowanych (patrz tabela).
Kompetencje Parlamentu, jak wspomniano, stale rosną. Znów można je podzielić na zagadnienia instytucjonalne, kontrolne, prawodawcze i inne.
W zakresie kompetencji instytucjonalnych Parlament uczestniczy w procedurze powołania Komisji. Opiniuje ponadto powołanie składu kolejnego organu głównego Unii, a mianowicie Trybunału Obrachunkowego.
Traktatem o Unii Europejskiej zostało ustanowione obywatelstwo unijne. Posiadają je wszyscy ci, którzy posiadają obywatelstwo któregokolwiek z państw członkowskich. Obywatelstwo unijne nie zastępuje bowiem obywatelstw krajowych. W związku z tym utworzony został urząd Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej. Rzecznika wybiera wyłącznie Parlament na czas swojej kadencji. W tym zakresie Parlament ma uprawnienia wyłączne.
Kompetencje prawodawcze Parlamentu to uczestnictwo w tworzeniu prawa wtórnego Unii Europejskiej. Traktaty nie nazywają Parlamentu organem ustawodawczym, ale uczestniczy on w stanowieniu prawa unijnego. Trzy procedury jego stanowienia różnią się właśnie stopniem zaangażowania Parlamentu. Są to procedury konsultacji, współpracy i współdecydowania. Były one wprowadzane kolejno i zdecydowanie zwiększały kompetencje Parlamentu. Zagadnienia stanowienia prawa nie będziemy tutaj omawiali. Warto jednak dodać, że Traktat Reformujący (za Traktatem Konstytucyjnym) nazywa Parlament po raz pierwszy organem ustawodawczym razem z Radą. Jak Traktat wejdzie w życie to każdy akt prawa wtórnego będzie przyjmowany przez Radę i Parlament.
Do uprawnienia ustawodawczego Parlamentu można także zaliczyć prawo do zatwierdzania większości umów międzynarodowych, które zawiera Wspólnota, a w jej imieniu podpisuje przewodniczący Rady po zatwierdzeniu przez Radę. Również przyjęcie nowego państwa członkowskiego wymaga zawsze zgody Parlamentu. Szczegółowo określa to inna procedura.
Osobną procedurą ustawodawczą jest przyjmowanie budżetu Unii Europejskiej. Traktat szczegółowo omawia procedurę jego stanowienia. Ważne jest, że budżet zawsze musi być zatwierdzony również przez Parlament.
Funkcje kontrolne Parlamentu to głównie nadzór nad pracą Komisji. Parlament udziela Komisji absolutorium z wykonania budżetu. Nieudzielenie absolutorium oznacza upadek Komisji. Parlament może zresztą zawsze Komisję odwołać poprzez przegłosowanie wniosku o votum nieufności. Poprzez kontrolę nad Komisją, Parlament ma także wgląd w działalność wszystkich innych organów pomocniczych i stan realizacji polityk sektorowych. Jedną z podstaw do udzielenia przez Parlament absolutorium Komisji, jest sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego.
6. Trybunał Obrachunkowy
Trybunał Obrachunkowy to kolejny z głównych organów Unii. Organy kontroli wewnętrznej istniały przy każdej z trzech wspólnot. Z momentem wejścia w życie Traktatu o Fuzji utworzona została jedna Komisja Rewizyjna, która w 1975 roku zmieniła nazwę na Trybunał Obrachunkowy. Od tego czasu możemy mówić o istnieniu tego organu. Nie był to jednak organ główny. Organem głównym Unii Europejskiej Trybunał został dopiero na mocy Traktatu z Maastricht, który przekształcił Wspólnoty w Unię Europejską.
W skład Trybunału wchodzi 27 członków. Obowiązuje tu bowiem zasada - jedno państwo, jeden członek. Kandydatów na członków Trybunału zgłaszają rządy państw członkowskich spośród osób zasiadających w najwyższych organach kontrolnych w swoich państwach lub mających najwyższe uprawnienia kontrolne. Członków Trybunału mianuje Rada Unii Europejskiej po wcześniejszej pozytywnej opinii Parlamentu. Kadencja Trybunału jest sześcioletnia, przy czym co trzy lata odnawia się część składu, wymieniając 13 lub 14 jego członków. Jest możliwość reelekcji na kolejną kadencję. Członkowie Trybunału wybierają spośród siebie przewodniczącego na kadencję trzyletnią, również z możliwością reelekcji. Wewnętrznie Trybunał dzieli się na izby kontrolne, w zależności od specjalizacji.
Trybunał zatrudnia ponad 800 osób, wśród których znaczną liczbę stanowią kontrolerzy. Zadaniem Trybunału jest badanie prawidłowości pozyskiwania środków, a przede wszystkim czy fundusze unijne są we właściwy sposób wydatkowane. Ponieważ budżetem Unii dysponuje głównie Komisja, to przede wszystkim ona jest kontrolowana przez Trybunał. Trybunał bada na bieżąco zgodność wydatków z budżetem. Raz do roku dokonuje całościowej kontroli wykonania budżetu. Sprawozdanie Trybunału jest podstawą dla Parlamentu i Rady do udzielenia Komisji absolutorium za dany rok budżetowy. Trybunał może także kontrolować zasadność i zgodność z planem wydatków wszystkich innych organów głównych i pomocniczych z wyjątkiem Trybunału Sprawiedliwości.
Trybunał ma prawo także do kontrolowania każdego podmiotu indywidualnego lub instytucjonalnego, który korzysta z unijnych pieniędzy. Wszyscy ci zatem, którzy korzystają z funduszy Unii muszą się liczyć z możliwością kontroli ze strony Trybunału. Oznacza to, że Trybunał może przeprowadzić kontrolę wydawania unijnych pieniędzy wewnątrz każdego z państw członkowskich. Kontrolę taką przeprowadza Trybunał z udziałem krajowych organów kontrolnych, w wypadku Polski jest to Najwyższa Izba Kontroli. Taka jest zresztą struktura instytucjonalna Trybunału, gdyż spełnia on takie same funkcje jak konstytucyjne organy kontroli w poszczególnych państwach.
7. Wymiar Sprawiedliwości Unii Europejskiej: Europejski Trybunał Sprawiedliwości i
Sąd I Instancji
Wszystkie wymienione do tej pory organy są ze sobą powiązane względami zależności. Jest jednak jeden organ całkowicie niezależny, bo sprawujący unijny wymiar sprawiedliwości, są to unijne sądy. Przy Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali utworzony został organ sądowy - Trybunał Sprawiedliwości. Traktaty Rzymskie o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej w protokole dodatkowym przewidywały, że Trybunał Sprawiedliwości EWWiS rozciągnie swoją właściwość także na dwie nowe Wspólnoty. Wspólne było także Zgromadzenie Parlamentarne, pierwowzór obecnego Parlamentu Europejskiego.
Obecny skład Trybunału to 27 sędziów. Tutaj również obowiązuje zasada - jeden sędzia z jednego państwa. Sędziów wyznaczają rządy państw członkowskich spośród osób mających najwyższe uprawnienia sędziowskie w swoich państwach lub najwyższe kwalifikacje prawnicze. W wypadku Polski oznacza to albo sędziów Sądu Najwyższego, albo profesorów tytularnych nauk prawnych. Kadencja sędziów wynosi sześć lat, ale co trzy lata zmienia się 13 lub 14 sędziów. Jest możliwość reelekcja na kolejna kadencję. Sędziowie wybierają spośród siebie przewodniczącego na trzy lata, również z możliwością reelekcji. Wewnętrznie sąd dzieli się na izby, zgodnie z właściwościami merytorycznymi. Każdy z sędziów jest członkiem więcej niż jednej izby. Trybunał może orzekać w składzie pełnym - 27 sędziów, bądź w składzie Wielkiej Izby - 13 sędziów lub w zespołach orzekających pięcioosobowych albo trzyosobowych. Przy trybunale działa także ośmiu Rzeczników Generalnych powoływanych Przez Radę spośród osób mających takie same kwalifikacje jak sędziowie. Ich rola sprowadza się do merytorycznego badania sprawy i przedkładania jej składowi orzekającemu wraz z propozycją rozstrzygnięcia. Skład orzekający nie jest w żaden sposób związany propozycją, ale bardzo często przychyla się do niej. Traktat zezwala Radzie na zwiększenie liczby Rzeczników.
Bardzo różnorodne są kompetencje Trybunału i sprowadzają się do kilku zasadniczych kwestii. Trybunał jest sądem orzekającym, czyli rozpatruje spory. W związku z istnieniem Sądu I Instancji (o czym poniżej), Trybunał pełni funkcję sądu odwoławczego od niektórych wyroków. Trybunał ma prawo do dokonywania wykładni prawa pierwotnego, wtórnego i statutów. Wykładnia taka jest wiążąca dla Unii i jej organów. Ma także prawo do dokonywania wykładni prawa unijnego w tzw. postępowaniu prejudycjalnym. Wygląda to tak, że jeżeli sąd państwa członkowskiego, orzekający w sprawie ostatecznie stwierdzi, iż orzekać musi z zastosowaniem prawa unijnego, to może zwrócić się do Trybunału. Może do dotyczyć albo wykładni prawa, albo istotnego zagadnienia prawnego. Do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez Trybunał, sąd krajowy postępowanie zawiesza. Orzeczenie Trybunału jest bezwzględnie wiążące dla sadu krajowego, ale tylko w konkretnej sprawie. Najważniejsza kompetencja Trybunału to występowanie w charakterze Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał ma bowiem prawo do badania zgodności prawa wtórnego Wspólnot z traktatami. Jeżeli stwierdzi, że jakiś akt prawny wydany przez Radę razem z Parlamentem jest niezgodny z traktatami to taki akt prawny Trybunał unieważnia i tym samym odchodzi on w niebyt. Za nieważne z traktatami Trybunał może uznać także umowy międzynarodowe podpisywane przez Wspólnoty. Umowa uznana za sprzeczną z traktatami nie jest od razu nieważna, bowiem w umowie takiej są przynajmniej dwie strony i wymaga ona wypowiedzenia. Może się łączyć z koniecznością odszkodowań. Przed zatwierdzeniem i podpisaniem umowy, Rada zwraca się do Trybunału z wnioskiem o zbadanie jej treści pod względem zgodności z traktatami. Jeżeli Trybunał taką zgodność stwierdzi, to Rada może umowę bezpiecznie podpisać, gdyż Trybunał do sprawy po raz kolejny już wrócić. Ostatnią i do tego mało znaną kompetencją Trybunału jest to, że może on występować także jako organ arbitrażowy. Zastosowanie będzie wtedy miała Konwencja Haska o Arbitrażu.
Trybunał był jedynym sądem Wspólnot. Zasadą struktur demokratycznych jest jednak sądownictwo dwuinstancyjne. Trybunał nie rozpatrywał też skarg osób prawnych czy fizycznych. Rosła także merytoryczna właściwość wspólnotowa. Jednolity Akt Europejski (1986-1987), będący najpoważniejszą rewizją Traktatów Rzymskich wyraził zgodę na powołanie Sądu I Instancji, dając Radzie stosowną delegację. Sąd został powołany w 1989 roku. W jego skład wchodzi obecnie także 27 sędziów delegowanych przez rządy państw członkowskich spośród osób mających kwalifikacje sędziowskie w swoich krajach. Nie ma tu Rzeczników Generalnych. Kadencja jest także sześcioletnia i również co trzy lata odnawia się skład o 13 lub 14 sędziów z możliwością powtórzenia kadencji. Skargi przed ten sąd mogą kierować także osoby prawne czy fizyczne. Pełni on także rolę sądu pracy dla funkcjonariuszy unijnych. Od jego wyroków przysługuje odwołanie do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, ale tylko w kwestii naruszenia prawa lub procedury. Oba sądy mają siedzibę w Luksemburgu. Obsługą administracyjną sądów zajmuje się wydzielona grupa ok. 700 urzędników tworzących sekretariat sądów z Sekretarzem na czele.
8. Organy pomocnicze Unii Europejskiej: Komitet Ekonomiczno - Społeczny i Komitet Regionów
Traktaty obok organów głównych bezpośrednio wymieniają tylko dwa pomocnicze. O innych jest mowa w różnych częściach traktatu. Kilka słów zatem o tych dwóch organach pomocniczych. Chodzi o Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów.
Idea funkcjonowania obu komitetów też w jakimś sensie dotyczy demokratyzacji Wspólnot. Składy obu komitetów są w liczbach takie same. Ustalenia nicejskie przewidują, że członków nie może być więcej niż 350. Jest ich aktualnie 344. Każde z państw otrzymało odpowiednią liczbę miejsc w pewnej proporcji do liczby ludności. Tak jak w wypadku Parlamentu w sytuacji niekorzystnej są państwa duże. Cztery największe mają po 24 miejsca, Polska i Hiszpania - 21, a najmniejsza Malta - 3. Kandydatów na członków obu komitetów zgłaszają rządy państw członkowskich, a powołuje ich Rada na czteroletnią kadencję. Traktat zakłada, że skład Komitetu Ekonomiczno - Społecznego powinien odzwierciedlać możliwie szeroki przekrój społeczny swoich krajów. Powinni tam zasiadać przedstawiciele pracodawców, pracobiorców, stowarzyszeń gospodarczych, kupców, rolników i stowarzyszeń twórczych.
W składzie Komitetu Regionów mogą zasiadać tylko ci, którzy mają aktualny mandat samorządowy w swoich państwach. W wypadku utraty tego mandatu w wyniku np. przegranych wyborów samorządowych, traci się także miejsce w Komitecie.
Komitet Ekonomiczno - Społeczny istniał od dawna. Komitet Regionów powołany został po pojawieniu się polityki regionalnej Unii. Powołano go w 1994 roku. Rola obu Komitetów jest tylko konsultacyjna. Wtedy kiedy traktat to przewiduje, organy ustawodawcze Unii muszą się zwrócić o konsultację do odpowiedniego komitetu. W sprawach gospodarczych i społecznych do pierwszego, a w sprawach samorządowych do drugiego. Z wynikami konsultacji jednak nie trzeba się liczyć. Negatywne stanowisko niczego nie powoduje. Jest tendencja do konsultowania wszystkich spraw w obu komitetach. Sprawy ściśle gospodarcze bowiem konsultuje się również w Komitecie Regionów, wychodząc z założenia, że mają one miejsce w określonych regionach, np. polityka zatrudnienia.
10