WALORYZACJA PRZYRODNICZA - WYKŁAD 1. - 12:00
Kierownik przedmiotu: dr inż. Piotr Lewandowski
Kat.Ochrony Środowiska Przyrodniczgo
pokój 104 (plomba pod kat ter ziel)
tel. 848 79 10, piotrlew@up.poznan.pl
20 h wykładów (10x 2h)
egzam pisemny, po zal cwiczen
EGZAM: 5 konkretnych pytań max za 10 ptk, plus 1 problemowe za 20 ptk (łącznie 60 ptk, zal od 36ptk - 60%) nie uwzględnia się punktacji za mniej niż ½ odpowiedzi
1 poprawka
nieobecność na ćwiczeniach musi być usprawiedliwiona i odrobiona z inną grupą (max 1 zajęcia)
10 h cwiczen (5x 2h), każda grupa co 3 tygodnie
zaliczenie końcowe- test jednokrotnego wyboru (3 warianty odp). 1 poprawka
10 konkret pytań, max 10 ptk, zaliczenie od 6 ptk.
PROGRAM WYKŁADÓW:
Wprowadzenie, zakres przedmiotu, podstawy teoretyczne
Ekosystemy naturalne i antropogeniczne, Hemerobia i synantropizacja szaty roślinnej.
Powszechna inwentaryzacja przyrodnicza w PL.
j. w. w Niemczech
Inwentaryzacja el. krajobrazu.
Waloryzacja krajobrazu
Waloryzacja doliny rzeki Odry
Wydzielanie obszarów chronionych na podstawie waloryzacji
Waloryzacja istniejących PN, PK i RP (rezerwat przyr)
Waloryzacja krajobrazu w Ocenach Oddziaływania na Środowisko (OOŚ).
Literatura uzup:
Richling, Solon - Ekologia krajobrazu PWN
Liro (red): Koncepcja krajowej sieci ekologicznej wyd IUCN
Ostaszewska- Ekologia krajobrazu PWN
Ryszkowski: Landscape Ecology in Agroecosystems Management CRC Press
Żarska B- Ochrona krajobrazu SGGW
Szyszko, Rylke, Jeżowski- Ocena i wycena zasobów przyrodniczych SGGW
Wprowadzenie, zakres przedmiotu, podstawy teoretyczne
Co to jest waloryzacja?
Określenie ekonomiczne oznaczające ustalenie wartości obecnych zobowiązań pieniężnych przy zmianie syst. pieniężnego,
natomiast waloryzować- przywracać określoną wartość kredytów itp., które utraciły swoją wartość np. z powodu inflacji (Słow.Wyr.Obcych, PWN)
Waloryzacja oznacza działanie zmierzające do określenia wartości np. rzeczy, towaru itp. Określa jego wartość, następnie cenę właściwą dla danego miejsca, czasu i zamierzone sposoby ich wykorzystania (Hopfer i in. 1982)
(quasi - pseudo)
Tak rozumiana waloryzacja w odniesieniu do terenu oznacza określanie przydatności tego obszaru do różnych celów i zadań.
Może to być np. waloryzacja określająca przydatność gruntu np. do uprawy roli, do celów budowlanych, czy realizacjo określonej formy turystyki itp.
Co to jest waloryzacja przyrodnicza?
Generalnie waloryzacją przyrodniczą rozumie sie jako wycenianie lub przeliczanie np. składników przyrodniczych, mając na uwadze występujące w danej przestrzeni i okresie warunki i zamierzone sposoby ich wykorzystania.
Elementem oceny (przedmiotem wartościowania) jest przyrodą i środowisko przyrodnicze, zarówno ożywione jak i nieożywione.
Generalnie waloryzacji przyrodniczej nie wykonuje się dla pojedynczych obiektów (np.drzewa, jaskini, źródła) lecz pewnej większej przestrzeni. Ogranicza to zakres subiektywizmu oceny.
Waloryzacja przyrodnicza odnosi się więc do obiektów gł.w skali makro (np.park narodowy- PN, misato, gmina, województwo, dolina rzeki, ekosystem).
Mając na uwadze elem.ekonomiczne, czy waloryzacja przyrodnicza jest łatwa?
Jak wyceniłbyś wartość 150-letniego dębu, jako wartość drewna, czy producenta tlenu, czy miejsce bytowania innych org?
Ile dałbyś za litr wody czy m3 powietrza? - zależy od okoliczności
Waloryzacja przyrodnicza ma istotne znaczenie w wielu działaniach ludzkich, Jej rola sukcesywnie wzrasta choćby jako element oceny wartości utraconych terenów przyrodniczych na rzecz urbanizacji.
Nie ma jednego uniwersalnego sposobu oceny (wada!)
Różne metodyki służą różnym celom.
Zadaniem naukowców jest opracowanie metodyk oceny ograniczających do min. skale subiektywizmu oceny. Wloryzacja jest obarczona subiektywizmem - należy go ograniczych.
Czy waloryzacją przyrodniczą można wykonać zawsze?
Ponieważ waloryzacja (ogólna) to ocena, warunkiem jej wykonania jest dysponowanie wartością (ekonomiczną, estetyczną, poznawczą, etyczną, przyrodniczą, ekologiczną), do której porównuje się rzecz (zjawisko, sytuację).
Wartość ta zależy od celu waloryzacji i rodzaju jej przedmiotu.
W przypadku waloryzacji przyrodniczej powinna ją poprzedzać inwentaryzacja przyrodnicza.
Sporób wykonania waloryzacji zależy od celu, dla jakiego oceniamy.
Żeby wiedzieć jak dobrze zarządzać przestrzenią i środowiskiem należy znać ich jakość i wartość (dobry gospodarz wie ile czego ma i jakiej jest to jakości).
Jakie mogą być cele i zadania waloryzacji przyrodniczej:
Przykłady:
ocena wartości przyrodniczej terenu
określenie przydatności do celów turystyki i rekreacji
ocena przydatności dla potrzeb urządzeniowo-rolnych
ocena wartości przyrodniczej krajobrazu i jego el. (wraz z ich funkcjami i powiązaniami = ekologia krajobrazu)
ocena wartości estetycznej krajobrazy
wartościowanie jednostek przestrzennych (wnętrza architektoniczne)
ocena lasów
określanie granic (delimitacja) np. rolno-leśnych
ocena zbiorowisk roślinnych (np. stopień antropogenizacji i antropopresji lub „odkształcenia” od stanu naturalnego)
ocena wartości obiektów kulturowych (np. założenia ogrodowe w powiązaniu z architekturą lub przywracanie pierwotnych kompozycji krajobrazowych)
ocena „natężenia” terenu elementami urbanizacji
ocena funkcji terenu pod kątem jej optymalizacji (planowanie przestrzenne)
ocena przewidywanych plonów rolniczych i innych (np. na podstawie uwilgotnienia terenu i fazy rozwoju roślin)
ocena stopnia zagrożenia np. pożarowego lasów (wilgotność terenów)
ochrona przyrody (obiekty najcenniejsze, najrzadsze, zagrożone)
badania porównawcze podobnych obiektów (poszukiwanie przyczyn powstałych różnic)
ocena wartości ekonomicznej ekosystemów (odszkodowania, kompensacja przyrodnicza = równoważenie strat środowiskowych lub ekonomicznych np. przez inwestora)
prognozowanie (określenie kierunków) dalszego rozwoju ekosstemów
określanie wartości przyrodniczej i ich zmian dla celów Ocen Oddziaływania na Środowisko (OOŚ) w procesie poprzedzającym inwestycję
określanie stanu „zdrowotności” ekosystemów (np.poprzez stopień bioróżnorodności) i krajobrazów dla celów określenia komfortu zdrowia i życia ludzi danego terenu
W nawiązaniu do aspektów planowania przestrzennego, które b.często korzysta z waloryzacji przyrodniczej jak rozumiesz pojęcie „działka budowlana”?
W jakich obszarach działalności ludzkiej może mieć zastosowanie waloryzacja przyrodnicza?
Przykładowe obszary działalności ludzkiej gdzie stosuje się waloryzację w tym waloryzację przyrodniczą:
ochrona przyrody (w tym wydzielanie obiektów najcenniejszych i ich klasyfikowanie)
urbanistyka
architektura, w tym ochrona zabytków architektonicznych ich ekspozycja (np. strefy ochrony zabytków)
planowanie przestrzenne
zarządzanie środowiskiem z elementami prawa (na różnych szczeblach administracji)
OOŚ
budownictwo i infrastruktura
turystyka i rekreacja
ekonomia środowiska i jego zasobów
fotointerpretacja i teledetekcja
indykacja stanu środowiska (w tym np. medycyna) oraz monitoring jego zmian
nauka i edukacja
kultura (literatura, sztuka, film)
Waloryzacja ma b. szerokie zastosowanie w życiu, gospodarce i twórczości człowieka.
Jakie mogą być rodzaje ocen w waloryzacji przyrodniczej?
precyzyjne (oparte o pomiar, np. pierśnica drzewa pomnikowego)
nieprecyzyjne (brak pomiaru np. ocena stanu zdrowotności drzewa) --> kwalifikacja/ szacowanie/ stopniowanie lub szeregowanie przydatności dla różnych potrzeb człowieka
Walory przestrzeni, czy elementy krajobrazu można wyrazić w formie:
bonitacji (pozytywnej/ negatywnej - stosowane są pkty w skali 2-5 pkt-owej)
oceny kwalifikującej (wydzielanie klas z opisem słownym)
Metody waloryzacji przyrodniczej różnią się stopniem dokładności. Niekiedy jest ona realizowana przez ocenę szacunkową i z tego powodu obarczona dużym marginesem błędu.
Zadaniem wykonującego waloryzację jest dobranie takiej metodyki, aby oograniczyć do min. zakres błędu i subiektywizm oceny. Ideałem byłaby metoda ze 100% powtarzalnością wyniku.
Waloryzacja krajobrazu w oparciu o metody oceny jego estetyki jest najtrudniejsza (bo o gustach się nie dyskutuje).
Jaki jest ogólny zakres waloryzacji?
Cały wybrany obszar (krajobraz, jednostka administracyjna, mezoregion)
Wybrane elem. krajobrazu
Rzadkie (zagrożone) gat. i ekosystemy
Lokalizacja i zakres prac renaturyzacyjnych
Warunki przyrodnicze terenu
Przydatność terenu do określonej funkcji
Skala mapy (stopień szczegółowości).
Ogólny podział metod waloryzacj:
badania ogólnoprzyrodnicze
bioindykacja
badania flory (potencjalna, rzeczywista, hemerobia, ekosystemy nat i antropogeniczne, gat, zbiorowiska, określenie czego brakuja)
badania fauny (gat, gr zwierząt)
stopień zanieczyszczenia środowiska
bazy danych (opisowe, kartograficzne)
wskaźniki ekologiczne (dł ekotonu/ ha)
Do realizacji niekt, ocen konieczne jest posiadanie zespołu składającego się z licznych specjalistów, np.: ornitologów, fitosocjologów, botaników, ekologów krajobrazu, geografów itp.
Ze względy na koszty konieczne jest stos. metod prostych, szybkich w zastosowaniu (bo trudno znaleźć np hirudologa - od pijawek)
Kryteria oceny:
stopień naturalności w odniesieniu np. do potencjalnych zbiorowisk nat. roślin
stopień różnorodności.
s.przekształceń antropogenicznych
s.przydatności do funkcji terenu
Kryterium oceny wpływa na sposób i precyzyjność przeprowadzenia waloryzacji przyrodniczej.
Kryterium oceny informuje o jakości i przydatności ocenianego terenu dla określ.celu.