Tyflopedagogika
Klasyfikacja Światowej Organizacji Zdrowia wyodrębnia 3 kategorie ostrości wzroku:
• Normalny
• Słabo wzroczność (umiarkowaną, znaczną)
• Ślepota (całkowita, poczucie światła)
Zaburzeniu może też ulec widzenie barw ( ślepota na barwy) widzenie stereoskopowe (obuoczne) i widzenie nocne czyli adaptacja do widzenia w słabych warunkach świetlnych.
OSOBY NIEWIDOME I SŁABOWIDZĄCE
Istnieją różne definicje i klasyfikacje osób niewidomych i słabo widzących oparte na różnych kryteriach. Podział i definicja Światowej Organizacji Zdrowia opiera się na kryteriach medycznych:
1. Osoby niewidomymi są:
o Osoby całkowicie niewidome- ostrość wzroku 0,00
o Osoby z ostrością wzroku nie większą niż 0,05 a więc osoby ze ślepotą umiarkowaną lub słabo wzrocznością głęboką
o Osoby z ograniczonym polem widzenia nie większym niż 20 stopni niezależnie od ostrości wzroku.
2. Osobami słabo widzącymi są osoby u których ostrość wzroku wynosi od 0,05 do 0,3 a w znaczeniu szerokim dla słabo widzących zalicza się osoby ze słabo wzrocznością głęboką, zaliczone do osób niewidomych.
Za dziecko słabowidzące uważa się takie, które zachowało zdolność widzenia i traktuje ją jako główny kanał uczenia się. Oznacza to, że może ono przez dłuższy czas czytać teksty czarno drukowane, choćby wymagało to specjalnie powiększonego druku, specjalnie powiększających pomocy optycznych.
Mówiąc o osobach słabo widzących trzeba wyróżnić w nich dwie podgrupy.
Pierwsza z nich to osoby z ustabilizowanym stanem wzroku, tzn. że aktualny stan jest trwały i nie zagraża dalsze jego pogorszenie. Druga podgrupa to osoby, dla których prognoza jest niepomyślna. Aktualny stan wzroku jest nieustabilizowany i w przyszłości nastąpi dalsze pogorszenie z całkowitą ślepotą włącznie.
Wśród dzieci z uszkodzeniami wzroku wyróżnia się w Polsce dwie podstawowe grupy: niewidomym i słabo widzących. Granicę między tymi grupami stanowi ostrość wzroku lub ograniczenie pola widzenia do 20 stopni.
Ze względu na jakościowe różnice w poznawaniu świata przez dzieci z dysfunkcją wzroku można by wyróżnić w aspekcie pedagogicznym trzy grupy a mianowicie:
• niewidomych
• szczątkowo widzących
• słabowidzących
Do grupy niewidomych zalicza się dzieci, które nie widzą nic. Jest to grupa najbardziej jednolita, która brak bodźców wzrokowych kompensuje poprzez dynamiczne układy strukturalne, głównie słuch i dotyk oraz procesy korowe. Do tej grupy można zaliczyć dzieci z poczucie światła tj. takie które mogą odróżnić światło od ciemności, ale nie są w stanie rozróżnić barw, kształtu przedmiotów, ruchu lub przestrzeni.
Dzieci szczątkowo widzące spostrzegają przedmioty, a właściwie zarysy ich kształtu oraz ruch; mogą mieć także możliwości różnicowania barw oraz wzrokowej orientacji przestrzennej. W grupie tej braki w widzeniu są tak duże, że w poznawaniu otoczenia dominuje dotyk i inne zmysły zupełnie tylko wrażeniami wzrokowymi. Istnieją tu pewne możliwości wykorzystania wrażeń wzrokowych do poruszania się jest to tzw. widzenie komunikacyjne.
Do grupy dzieci słabowidzących zalicza się te, u których ostrość wzroku mieści się w przedziale od 0,06 do 0,25 normalnej ostrości, czyli ponad 1/20 do 5/20, co oznacza że z odległości 1-5 m mogą one odróżniać czarne znaki wysokości 3 cm, które osoby z normalną ostrością wzroku rozpoznają z odległości 20 m. Widzenie dzieci słabowidzących jest na tyle sprawne, że przy poznawaniu świata dominuje wzrok; posługiwanie się dotykiem i innymi zmysłami w poznawaniu przedmiotów ma na celu uzupełnienie, upewnienie, rozszerzenie spostrzeżeń. Dzieci te przy zastosowaniu pomocy optycznych mogą się posługiwać dość sprawnie drukiem zwykłym. Dzieci słabowidzące wykazują braki w polu widzenia i nie rozróżniają barw.
Obecnie tylko polska terminologia pedagogiczna rozróżnia dwie grupy dzieci”
1. niewidome, które na skutek braku wzroku posługują się pismem punktowym Braille'a
2. słabowidzące, które mogą posługiwać się słowem drukowanym
Przyczyny inwalidztwa wzroku:
1. Czynniki genetyczne
2. wady wrodzone analizatora wzrokowego i uszkodzenia okołoporodowe
3. choroby analizatora wzrokowego
4. choroby zakaźne z wysoką temp i nowotwory
5. zatrucia cukrzyca
6. urazy mechaniczne, termiczne,chemiczne
7. awitaminoza
8. zmiany starcze
KONSEKWENCJE WYNIKAJCE Z BRAKU WZROKU
Funkcjonowanie społeczne
Dla pełnego funkcjonowania społecznego istotne jest wykorzystanie kompensacji poprzez wypracowanie efektywnego posługiwania się dobrze funkcjonującymi zmysłami. Dzięki kompensacji osoba niewidoma może zwiększyć swoje umiejętności poznawcze oraz samodzielność, potrzebną do sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie. Trzeba jednak pamiętać, że funkcjonowanie osoby z uszkodzeniem wzroku zależy od wielu czynników. Są wśród nich:
* czas utraty wzroku,
* stopień utraty wzroku,
* rodzaj schorzenia i wynikające z niego następstwa,
* schorzenie stałe albo postępująca utrata widzenia,
* czas rozpoczęcia rehabilitacji,
* czynniki wewnętrzne (osobowościowe),
* doświadczenie życiowe,
* wsparcie rodziny i najbliższych.
Orientacja przestrzenna i poruszanie się
Sprawnosc w zakresie poznania otoczenia. Problemem jest smaodzielne poruszanie sie. U malego dziecka istnieje lek przed przestrzenia oraz brak swiadomosci i dlatego chodzenie pojawia sie pozniej niz u widzacych dzieci. Smodzielne podrozowanie, korzystanie ze srodkow lokomocji. Problem ze znajomoscia kierunkow, nieznajomosc pojec przestrzennych, nieznajomosc stosunkow czasowo-przestrzennych.
Osoby niewidome poruszaja sie z biala, dluga laska badz korzystaja z pomocy widzacego przewodnika badz psa przewodnika.
Poznawanie rzeczywistości i zjawisk
Poznanie rzeczywistosci odbywa sie poprzez zastapienie jednych zmyslow innymi. gl sluch i dotyk. przedmioty nalezy sobie wyobrazac, kojarzyc.
Rozumienie pojęć
Poczatkowo przez dzieci niewidome przestrzen jest postrzegana jaka ciag kolejnych zdarzen.Maja problemy z relacja czasowo-przestrzenna. Problem w rozumieniu pojec wlasciwosci przedmiotow.[np blyszczacy, prezroczysty, tecza oraz kolory] W umyslach tworza sie tzw WYOBRAZENIA SUROGATOWE [wyobrazenia zastepcze]
Wykonywanie czynnosci dnia codziennego
Moga zyc samodzielnie; aktywnie. Poczatkowo sprawia to trudnosc dziecko powinno opanowac poslugiwanie sie obiema rekami, koordynacja ruchowa, znajomosc i rozumienie pojec.
Dostęp do informacji
Programy z mowa syntetyczna. Urzadzenia elektryczne w ktorych jest wykorzystywany Braille np drukarki, monitory, notastkini brajlowskie.Powstaja urzadzenia ulatwiajace dostep nie tylko do pisma ale i do grafiki.
Sfera emocjonalna
Brak akceptacji niepelnosprawnosci. Brak motywacji. Wstydzenie sie niepelnosprawnosci. Ograniczenie mozliwosci inicjowania kontaktow.