POSTAWY

Człowiek poznając świat poznaje będące jego elementami przedmioty, a w trakcie tego procesu ustosunkowuje się do nich (kształtuje sobie postawy do tych przedmiotów). Człowiek posiadający już jakąś postawę wobec przedmiotu zachowuje się w odpowiedni sposób. Mając określoną (pozytywna lub negatywną) postawę do przedmiotu się tylko zachowujemy się w określony sposób, ale także przeżywamy w związku z nim określone uczucia czy emocje. Gdy mamy postawę pozytywną uczucia są dodatnie, jeśli negatywną- uczucia są ujemne.

Poza zachowaniem i uczuciami w skład postaw wchodzą również procesy poznawcze dotyczące jej przedmiotu. To jaką postawę przejawiamy wobec przedmiotu wpływa na procesy poznawcze dotyczące tego jak postrzegamy przedmiot, co o nim pamiętamy.

„Postawą -nazywamy względnie trwałą strukturę procesów poznawczych, emocjonalnych i zachowań odnoszących się jakiegoś przedmiotu lub dyspozycję do pojawienia się tych procesów i zachowań”.

• Wymiary postaw- Znak postawy- wyróżniamy cztery znaki postaw:

• dodatni (+)- ujawnia się , gdy przedmiot postawy jest wartościowany dodatnio;

• ujemny (-)- ujawnia się gdy przedmiot postawy wiąże się z emocjami negatywnymi (przykrością); jeśli postawa do przedmiotu jest negatywna będziemy go unikać, a nawet próbować go zniszczyć lub uszkodzić

• zerowy (0)- gdy ktoś po zapoznaniu się z przedmiotem postawy w nieświadomy sposób zawiesza jak gdyby swoją postawę, swoje przekonania.

Wymiary postawy (s.114-121, Mika):

• Znak postawy: pozytywny, negatywny, neutralny

• Siła: głębokość stosunku, jak bardzo coś kochasz lub nienawidzisz;

• Treść przedmiotowa: różnice związane z tym, co jest przedmiotem postawy;

• Złożoność postawy: na ile są rozwinięte poszczególne komponenty postawy;

• Zawartość: zgodność między trzema komponentami pod względem znaku i siły;

• Stopień powiązania: danej postawy z innymi postawami;

• Trwałość;

• Stopień internalizacji postawy: motor działania, stopień uwewnętrznienia, na ile wynika z wnętrza;

• Dostępność postawy: siła związku między obiektami i oceną tego obiektu, mierzona czasem, w jakim ludzie potrafią odpowiedzieć, co czują, im bardziej dostępna tym szybciej reagujemy.

Mechanizmy zmian:

• Uleganie- zmiana okazjonalna,;

• Identyfikacja- powielanie zachowania;

• Internalizacja- największa głębokość.

Siła postaw- Wskaźnikiem siły postawy mogłaby być liczba negatywnych lub pozytywnych ocen danego przedmiotu. Wiadomo również, że w związku z określonym przedmiotem postawy możemy przeżywać słabe lub silne stany .emocjonalne, które również wskazują na siłę postawy.Można również sądzić, o czym wspominaliśmy uprzednio, że także w zachowaniu przejawia się siła postawy.

Stopień internalizacji postawy- uwewnętrzenie pozytywnej lub negatywnej postawy do przedmiotu, która początkowo była czymś zewnętrznym, obcym. Postawa silnie zinternalizowana jest sama motorem naszego działania. Nauczyciel wychowawca powinien starać się wykształcić u swoich wychowanków pewną ilość postaw maksymalnie zinternalizowane. Postawy silnie zinternalizowane są postawami odpornymi na wpływy zewnętrzne.

• Badanie postaw- pośród technik badania postaw możemy wyróżnić:

• obserwację zachowania- na podstawie obserwacji badacz stara się wnioskować jakie postawy ma dany człowiek w stosunku do określonego przedmiotu; mamy do dyspozycji dwa rodzaje zachowań ludzkich:

*zachowania motoryczno-ruchowe oraz werbalne (elementy postaw); badanie zachowań ruchowych jest rzadko wykorzystywana przez badaczy.

Wynika to z kilku powodów:

- nie zawsze ludzkie zachowanie jest zdeterminowane przez postawy, nie mamy pewności czy to zachowanie właśnie stanowi element postawy;

- posługiwanie się obserwacją zachowania jako techniką badania postaw jest czynnością pracochłonną i niekiedy nazbyt kosztowną;

- nie wszystkie postawy ujawniają się w zachowaniach, szczególnie w zachowaniach ruchowych;

- trzeba długo czekać na pojawienie się pewnych zachowań.

zadawanie pytań- jedna z najbardziej rozpowszechnionych technik ze• względu na łatwość form badania postaw; może być ono w formie wywiadu indywidualnego lub ankiety. W stosowanych przez badaczy technikach spotykamy się z dwoma rodzajami pytań:

- pytaniami otwartymi- pytania na które odpowiedź musi znaleźć sam badany;

- pytaniami skategoryzowanymi- pytania z odpowiedzią do wyboru (badany otrzymuje zarówno pytanie jak i możliwe odpowiedzi).

• Skale postaw- aby poznać znak i siłę postawy konstruuje się skalę do mierzenia postaw; skale to zbiory twierdzeń, którym przypisane są określone liczby, liczby te wskazują jakie dane twierdzenie ma znak i jaką siłę.

• Istnieją dwa sposoby ustalania stopnia przychylności twierdzenia:

* sędziowie kompetentni decydują na jakim poziomie kontinuum przychylności wobec przedmiotu mieści się dane twierdzenie;

* badacz z góry decyduje o tym na którym miejscu kontinuum umiejscowić dane twierdzenie, mając tego typu zbiór twierdzeń daje go osobie badanej z prośbą o zaznaczenie, z jakim stwierdzeniem się zgadza.

Inną formę pośredniego badania postaw zaproponował H.N. Proshansy. Posłużył się on metodą projekcyjną. Pokazywał on badanym obrazki o niezbyt jasnej treści, które przedstawiały konflikty społeczne. Badani mieli te obrazki interpretować. Trudność w posługiwaniu się tą techniką polega na tym, że nie do wszystkich postaw udaje się dobrać odpowiednie obrazki, czyli takie, które mogłyby być interpretowane przez badanych (dotyczy głównie przedmiotów o charakterze abstrakcyjnym).

Kształtowanie się i zmienianie postaw.

Cele kształtowania lub zmieniania postaw mogą być różne:

*chęć stworzenia nieistniejącej jeszcze postawy;

* zmiana znaku istniejącej już postawy;

*zmiana siły istniejącej postawy;

* rozwinięcie odpowiednich części istniejącej już postawy.

• Proces oddziaływania na postawy innego człowieka odbywa się w następujący sposób:

* istnieje ktoś kogo nazywamy nadawcą ( jest to zawsze jakiś człowiek);

* nadawca produkuje pewnie przekaz (zbiór treści których zadaniem jest modyfikacja postaw człowieka, treści mają najczęściej postać werbalną);

* przekaz biegnie po jakimś kanale (np. wzrokowym, słuchowym);

* stworzony przez nadawcę przekaz biegnący po kanale trafi do odbiorcy (od jego właściwości zależy jakie cechy posiada nadawca czy przekaz).

Odbiorca w trakcie trwania procesu oddziaływania może podlegać wpływom:

*rodziców,

* środowiska rówieśniczego,

*szkoły itp. Szkoła powinna sprawować wiodącą rolę jeśli chodzi o wpływy wychowawcze na wychowanków. Każdy nauczyciel jest nadawcą, który stara się ukształtować postawy swoich uczniów (odbiorców). Powinien on starać się kształtować swoje cechy, aby w sposób jak najbardziej skuteczny oddziaływać na swoich wychowanków tworząc u nich pożądane społecznie postawy.

Cechy nadawcy- jak wynika z eksperymentu przeprowadzonego przez C. Kelmana i C.I Hovlanda wiarygodność nadawcy determinuje to czy jesteśmy skłonni pod wpływem jego przekazu zmodyfikować swoje postawy w kierunku przez niego wskazanym, czy też nie. Wiarygodność nadawcy wpływa również na to jak postrzegamy przekaz (zależnie od nadawcy może być postrzegany jako bardziej lub mniej jasny, uzasadniony bądź nie, uczciwy lub nie).

Według A. Kultys nadawca mało wiarygodny lub niewiarygodny wywołuje zmiany odwrotne do zamierzonych.

Wiarygodność nadawcy zależy od tego, czy jest on postrzegany przez odbiorców jako osoba kompetentna w dziedzinie, której dotyczy przekaz. Na wiarygodność nadawcy wypływa także umiejętność publicznego przemawiania i umiejętność zainteresowania odbiorców. Z badań R.Truszkowskiej i T.Truszkowskiego jasno wynika, że język jakim posługuje się nadawca także wpływa na jego wiarygodność. Ekspert posługujący się językiem technicznym był wyżej oceniany niż ekspert używający języka potocznego, a także laik używający języka technicznego był wyżej oceniany niż laik używający języka potocznego.

• Cechy przekazu- mogą zwiększać lub obniżać skuteczność oddziaływania przekazu.

Skuteczność zależy od:

* podawania wniosku wynikającego z argumentacji zawartej w przekazie lub podawania samej argumentacji (odbiorca ma sam wyciągnąć wnioski);

*zbieżności lub rozbieżności przekazu z postawami odbiorcy, które maja być zmodyfikowane;

* jednostronności lub dwustronności argumentacji i jej wpływ na postawy odbiorcy;

* emocjonalności lub racjonalności zawartych argumentów.

Przekaz jednostronny- jeśli chcemy wzmocnić istniejące już postawy pozytywne.

Przekaz dwustronny- jeśli chcemy zmienić, znak postawy.

L. Drzewiecki zajął się badaniem stosunku wiarygodności nadawcy do sposobu argumentacji. Nadawca posługujący się przekazem dwustronnym względem wiarygodności był wyżej oceniany niż nadawca posługujący się przekazem jednostronnym. Przekaz jednostronny jest bardziej efektywny tylko w przypadku osób, które mają postawę pozytywną do przekazu.

G.W. Hartman udowodnił, że argumentacja emocjonalna jest bardziej efektywna niż racjonalna.

Cechy odbiorcy- postawy które istnieją już w odbiorcy w poważny sposób wpływają na postrzeganie a następnie przyswajanie treści przekazu. Jeśli treść jest zgodna czy podobna do treści już istniejącej postawy, to odbiorca łatwo ją przyswaja i staje się ona elementem struktury poznawczej postawy. Jeśli zaś przekaz jest niezgodny z postawą już istniejącą mamy do czynienia z wieloma procesami, które utrudniają przyswojenie jego treści. Ponadto przekaz niezgodny z postawą może być zniekształcony.

---